Είναι βράδυ, βρισκόμαστε σε ένα μισογεμάτο πούλμαν και γυρίζουμε στο ξενοδοχείο έπειτα από ένα δείπνο σε ταβέρνα. Η ομάδα μας μόνο ομοιογενής δεν είναι: έχουμε έναν Ολλανδό πανεπιστημιακό με ειδίκευση στη δημοσιογραφία πολυμέσων, ένα ντουέτο Φινλανδών (δημοσιογράφος-φωτογράφος), ένα ζευγάρι Ιταλών, τρεις Ρωσίδες τραγουδίστριες παραδοσιακής μουσικής, μια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, έναν Ισπανό ντοκιμαντερίστα με τη σύντροφό του, έναν Βρετανό δημοσιογράφο που ζει στην Αμερική, έχει γυρίσει όλο τον κόσμο και έχει την ικανότητα να συνεννοείται με τον καθένα στη γλώσσα του.
Ολοι μας έχουμε έρθει στην Αμοργό με αφορμή το Υπέρια 2014, δηλαδή το 12ο Διεθνές Συνέδριο Αειφόρου Τουριστικής Ανάπτυξης, που συνδιοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Θολαρίων και το ξενοδοχείο Aegialis Hotel & Spa, στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιείται και το 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Τουριστικών Ταινιών Μικρού Μήκους Aμοργού. Το συνέδριο διαρκεί τέσσερις ημέρες και οι ομιλίες περιστρέφονται γύρω από πολλά θέματα, όπως για παράδειγμα η επιρροή που έχει ο παραθαλάσσιος τουρισμός στη νησιωτική κοινωνία και οικονομία ή το πόσο σημαντικά είναι τα φεστιβάλ τουριστικών ταινιών. Η πιο δυναμική ομιλία απ’ όλες είναι του οδηγού φύσης Lonais Jaillais, ενός νεαρού Γάλλου που ζει μόνιμα στην Αμοργό. Το θέμα του είναι «Επιστροφή στη φύση: προοπτικές και προτάσεις για το νησί». Η δε ένταση που προκάλεσε η τοποθέτησή του σε μέρος του ακροατηρίου είναι καλό δείγμα για να καταλάβεις πότε ένα θέμα… «πονάει». Απ’ ό,τι φαίνεται, το τι τουρισμό θέλουμε, πόσο ήπιο ή μαζικό, ποιο είναι το περιβαλλοντικό ρίσκο που είμαστε διατεθειμένοι να πάρουμε (και αν τελικά είναι ρίσκο ή προκατάληψη), όλα αυτά είναι ερωτήματα στα οποία ακόμα δεν έχουμε απαντήσει. Οσο για την πιο συγκινητική κουβέντα του συνεδρίου, αυτή έρχεται από την Adriana Pavin, δημοσιογράφο από το Μιλάνο, η οποία προτρέπει τους παρευρισκομένους να στηρίξουν τον τόπο που επισκέφτηκαν μιλώντας για την ομορφιά του (ο τίτλος της ομιλίας της είναι ενδεικτικός: «Είμαστε όλοι Ελληνες»).
Εκτός από τις ομιλίες, μεγάλο μέρος του συνεδρίου καλύπτει και το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους, στο οποίο παρακολουθούμε καθημερινά ταινίες και τουριστικά σποτ, για τον βιώσιμο τουρισμό του Μεξικού («Sustainable tourism in Mexico», σε σκην. Rob Holmes), την πολύχρωμη προσωπικότητα της Ινδίας («Incredible India», σε σκην. Prakash R. Varma), τα extreme sports στη Γροιλανδία («Biking on the Greenlandic Ice Cap», σε σκην. Humbi Entress), τις άγνωστες πλευρές της Κρήτης («Crete: all the world on one island», σε σκην. Theo Papadoulakis). Οι περισσότερες προβολές γίνονται στο ξενοδοχείο, πλην ορισμένων που πραγματοποιούνται στην ντόπια Κινηματογραφική Λέσχη, στον Βρούτση, τη μεγαλύτερη «ανακάλυψη» που έκρυβε αυτό το ταξίδι στην Αμοργό. Φανταστείτε ένα παλιό δημοτικό σχολείο ανάμεσα στις λαγκαδιές, ένα δωματιάκι που εξωτερικά έχει κρατήσει την απλή όψη ενός κτιρίου αγροτικού τοπίου, μέσα είναι ντυμένο με μπορντό και μπλε-τουαρέγκ κουρτίνες και στο βάθος έχει μια τετραγωνισμένη οθόνη που φιλοξενεί από φεστιβάλ μέχρι «Τα μπλουζ της Παλαιστίνης». Οπως μου λέει ένας εκ των υπευθύνων, η λέσχη λειτουργεί περισσότερο σε τοπικό επίπεδο, στόμα με στόμα, από ανθρώπους που κλέβουν χρόνο από τις δουλειές τους για να ασχοληθούν.
Κάπως έτσι, ανάμεσα σε ταινίες, ομιλίες και ξεναγήσεις, περνάει το τετραήμερο του συνεδρίου στην Αμοργό. Είδαμε πολλά σε αυτό το ταξίδι, υπάρχει όμως μια σκηνή που δύσκολα θα ξεχάσω: βρισκόμαστε σε ένα παραδοσιακό σιδηρουργείο, στριμωγμένα 15 – 20 άτομα, και παρακολουθούμε τον σιδηρουργό, έναν εύσωμο νέο άντρα με καστανή γενειάδα, να δουλεύει ένα κομμάτι σίδερο, να το βάζει στη φωτιά για να πυρώσει και μετά να το χτυπάει. Ιδρώνει, μετακινείται, βάζει όλη την εσωτερική και εξωτερική του δύναμη και σιγά-σιγά το κομμάτι που έχει στα χέρια του αλλάζει σχήμα, λυγίζει, παύει να είναι μια άκαμπτη σιδεριά και μετατρέπεται σε μεταλλικό χειροτέχνημα. Κοιτάζουμε έναν άνθρωπο με μοναδικά μέσα το σφυρί και τη φωτιά να παράγει πολιτισμό – όλοι οι θεατές είμαστε ενθουσιασμένοι, υπάρχει όμως ένας που έχει ξετρελαθεί. Είναι ένας Γάλλος φωτογράφος που έχει έρθει στην Αμοργό με την κόρη του, τη γυναίκα του και το λίγων εβδομάδων βρέφος τους. Στέκεται μπροστά στον σιδηρουργό, σε απόσταση μισού μέτρου από το πυρωμένο σίδερο, για να πετύχει την τέλεια λήψη, και έχει δεμένο ένα γαλάζιο πανί στον ώμο του, μέσα στο οποίο κοιμάται το μωρό.
Η εικόνα αυτών των δύο ανθρώπων μαζί, του παραδοσιακού Ελληνα τεχνίτη σε ώρα σκληρής εργασίας και του νεωτεριστή Γάλλου με το μωρό στον ώμο που τον παρατηρεί με θαυμασμό, περικλείει όλα όσα μου φαίνεται ότι είναι η Αμοργός: ένα νησί υπερτοπικό, που είναι περισσότερο διεθνές απ’ ό,τι ελληνικό, ένα γεωγραφικό σημείο του παγκόσμιου χάρτη όπου το ντόπιο συναντιέται και συμπορεύεται, χέρι-χέρι, με το ξένο. Δεν είναι τυχαίο ότι το συνέδριο που παρακολουθήσαμε, με φιλοξενουμένους απ’ όλο τον κόσμο, έριξε άγκυρα εδώ.
Αμοργός για αρχάριους
Για τους πρωτάρηδες η Αμοργός έχει να δείξει πολλά και εντυπωσιακά, όπως τον Πύργο Αγίας Τριάδας ή Πύργο του Βασίλη (4ος αι. π.Χ. κατά προσέγγιση) στην περιφέρεια της αρχαίας πόλης της Αρκεσίνης, τα ερείπια της αρχαίας Μινώας, μιας από τις τρεις αρχαίες πόλεις της Αμοργού, που απέχουν 3 χλμ. από το λιμάνι των Καταπόλων, αλλά και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας, που στεγάζεται στον πολύ όμορφο βενετσιάνικο Πύργο του Γαβρά. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Mονή του Αγίου Γεωργίου του Βαλσαμίτη, που οικοδομήθηκε πάνω σε αρχαίο υδρομαντείο (το οποίο -επισήμως τουλάχιστον- σταμάτησε να λειτουργεί τη δεκαετία του ’60), και φυσικά η Μονή της Χοζοβιώτισσας, ένα από τα διασημότερα μοναστήρια του Αιγαίου και σήμα κατατεθέν της Αμοργού: ιδρύθηκε το 1088 από τον Bυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό και αξίζει πραγματικά το λαχάνιασμα που απαιτείται για να φτάσει κανείς μέχρι την είσοδο και να μπει στο εσωτερικό αυτής της λεπτοκαμωμένης λευκής μονής, που είναι ένα με τα βράχια.
Κατά τα άλλα, αξίζει να ανακαλύψετε τη γοητευτική Κυκλαδίτισσα απ’ άκρη σ’ άκρη: από την Αιγιάλη έως τα Κατάπολα και τη Χώρα, μία από τις ωραιότερες των Κυκλάδων. Να βολτάρετε στα γραφικά χωριά Λαγκάδα και Θολάρια του βόρειου τμήματος και να χαλαρώσετε στην Κολοφάνα της λιγότερο προβεβλημένης και τουριστικής Κάτω Μεριάς. Αν σας αρέσουν τα πανηγύρια, σημειώστε αυτό της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου και της Παναγίας Επανωχωριανής τον Δεκαπενταύγουστο, για να δοκιμάσετε γεύσεις όπως πατατάτο, ξιδάτο και ζυμωτό ψωμί. Παραλίες στο νησί υπάρχουν αρκετές, όπως η μεγάλη παραλία της Αιγιάλης, αλλά και οι Μικρή Βλυχάδα, Λεβρωσσός, Αγία Αννα (διάσημη από την ταινία «Απέραντο γαλάζιο» του Λικ Μπεσόν), Μούρος, Αμμούδι, Παραδείσια, Αγιος Παύλος – από εδώ οι δυνατοί κολυμβητές μπορούν να περάσουν απέναντι, στο μικρό νησάκι Νικουριά (για τους υπολοίπους τα καλοκαίρια μπαίνει καΐκι).
Με μεράκι και ωραίες ιδέες
Βιολογικά Κατάπολα
Κάνουμε μια βόλτα στο περιβόλι· ανάμεσα στις λεμονιές βλέπουμε το μαγκανοπήγαδο, το θρυμματιστή για το κομπόστ, το κοτέτσι με τις κότες που έχουν αφήσει μισοτελειωμένες δύο-τρεις κολοκύθες και δοκιμάζουμε το πιο ασυνήθιστο έδεσμα που μας έχουν κεράσει ποτέ, ας πούμε κάτι σαν «σοκολατάκι του περιβολιού»
: ένα ωμό κουκί. Βρισκόμαστε στα Κατάπολα, στο κτήμα του Νώντα Γαβαλά, ενός πρώην δικηγόρου που παράτησε τα νομικά για να γίνει οικοκαλλιεργητής. Ηρθε στην Αμοργό το 1992, μια εποχή που, απ’ ό,τι λέει, δεν υπήρχε ίχνος βιολογικής καλλιέργειας στο νησί, και σκέφτηκε ότι από το να φυτεύει οργανικά αγγούρια ή οργανικές ντομάτες και ο καταναλωτής να τα τρώει μαζί με προϊόντα που είναι συμβατικά, καλύτερα να παράγει ολόκληρη την οργανική σαλάτα. Στο κτήμα του, έκτασης 40 στρεμμάτων, θα βρείτε βιολογικά μαρούλια, παντζάρια, σπανάκι, κρεμμύδια, σκόρδο, κουκιά, πατάτες, ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, καρπούζια, ρεβίθια, φάβα, μπάμιες, γλυκές κολοκύθες, μαζί με αποξηραμένες μπανάνες, καυτερές πιπεριές τουρσί κ.ά. – τα οποία μπορείτε να αγοράσετε απευθείας από εκεί, σε κόστος που δεν περιλαμβάνει μεσάζοντες. Ζητήστε του να σας κάνει μια βόλτα και να σας μιλήσει για τις καλλιέργειές του· πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα περίπτωση αγρότη που επέστρεψε στα πάτρια εδάφη και ασχολήθηκε με την πρωτογενή παραγωγή, σε μια εποχή που αυτό ήταν η εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα.
> «Amorgos Organic, Βιολογικά Προϊόντα Νώντας»,
Τα ιάματα της Λαγκάδας
«Είμαστε ένα μικρό green team. Εκτός από μένα, υπάρχουν επαγγελματίες αλλά και εθελοντές, μπορεί να είναι μαθητές σε σχολεία, φοιτητές και κάθε άνθρωπος που του αρέσει το νησί, η φύση και έχει από καρδιάς ενδιαφέρον για τα φυτά». Ο Βαγγέλης Βασσάλος είναι επικεφαλής ενός εργαστηρίου επεξεργασίας αρωματικών φυτών στη Λαγκάδα. Σπούδασε στην Αγγλία, ασχολήθηκε με τη φυσιατρική, τη νευροφυσιολογία, την παραδοσιακή κινεζική ιατρική, τη βοτανοθεραπεία και σήμερα εστιάζει το ενδιαφέρον του στα πεισματάρικα φυτά της αμοργιανής γης, όσα εκ των οποίων επέζησαν της ξηρασίας βγήκαν δυνατά και ιδιαίτερα. Με την ομάδα του συλλέγουν, καλλιεργούν και επεξεργάζονται τα βότανα της Αμοργού, παράγοντας αιθέρια έλαια, ανθόνερο, βάμματα. Το αποστακτήριο είναι επισκέψιμο, δηλαδή μπορεί κανείς, έπειτα από έναν βοτανολογικό περίπατο, να παρακολουθήσει τη διαδικασία μιας απόσταξης. Επίσης, όποιος ενδιαφέρεται έχει τη δυνατότητα να αγοράσει από το κατάστημα κρέμες προσώπου, δαφνέλαιο για τα μαλλιά, λάδι λεβάντας για τρίψιμο ή «αποτοξινωτικά» σακουλάκια, όπως αυτό που περιέχει μείγμα τσουκνίδας, βάλσαμου, βασιλικού, μαντζουράνας και λουίζας. Μέλημα του πρωτομάστορα αυτής της πολύχρωμης παραγωγικής μονάδας, εκτός από το να σωθεί το ελίχρυσο το αμοργινό -που φυτρώνει στους απόκρημνους βράχους, εκεί όπου δεν φτάνουν τα αιγοπρόβατα- είναι να δημιουργηθεί στην Αμοργό ένας ντόπιος βοτανικός κήπος.
Η Χοζοβιώτισσα στο δρόμο για την UNESCO
Ο Giorgio Martino είναι ένας Ιταλός αρχιτέκτονας που μάλλον αγαπάει πολύ την Αμοργό, καθώς δραστηριοποιείται στο νησί με πολλά και διάφορα πρότζεκτ… Eνα από αυτά είναι και η προσπάθειά του να ενταχθεί η Μονή της Παναγίας Χοζοβιώτισσας στην UNESCΟ. Με την υποστήριξη και άλλων παραγόντων του νησιού (όπως είναι η κ. Ειρήνη Γιαννακοπούλου, ιδιοκτήτρια του ξενοδοχείου Αegialis Hotel and Spa), ο Martino δημιούργησε ένα ιντερνετικό petition απευθυνόμενο στο υπουργείο Πολιτισμού, στο οποίο αναφέρει ότι είναι σημαντικό να παρουσιαστεί η υποψηφιότητα «της Μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας στον Ενδεικτικό Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Περιβαλλοντικής Κληρονομιάς της UNESCΟ», καθώς έτσι «μπορείτε να βοηθήσετε στην αναγέννηση της Αμοργού, την υιοθέτηση καινοτόμων και βιώσιμων στρατηγικών για την ιστορική και περιβαλλοντική κληρονομιά». Για περισσότερες πληροφορίες μπείτε στο avaaz.org, στην κατηγορία «Promote Chozoviotissa Monastery of Amorgos for UNESCO Tentative List»
