Ανάπτυξη παιδιού: 6 κατακτήσεις αυτονομίας

Καθημερινές κινήσεις που γίνονται σημαντικές κατακτήσεις αυτονομίας και κάνουν το παιδί να νιώθει ότι μεγάλωσε. Πώς θα ενθαρρύνετε το…
παιδί χωρίς να το πιέσετε.

Πλένεται μόνο του
Το να περνάει τα χεράκια μόνο του στο πρόσωπο και να κοιτάζεται στον καθρέφτη όπως κάνουν η μαμά και ο μπαμπάς είναι ένα παιχνίδι που το κάνει να αισθάνεται «μεγάλο». Για να μετατραπεί η διασκέδαση σε «κατάκτηση της αυτονομίας» χωρίς το φόβο ότι το σαπούνι θα καταλήξει στο στόμα και στα μάτια του, ξεκινήστε αφήνοντάς το να πλένει μόνο τα χέρια του και εσείς μετά να του καθαρίσετε το πρόσωπο. Θα το σαπουνίσετε και θα το ξεπλύνετε πρώτα εσείς και μετά θα συνεχίσει μόνο του. Σιγά-σιγά, θα μάθει να συντονίζει τις κινήσεις και να περνάει το σφουγγάρι με τα μάτια κλειστά, χωρίς προβλήματα.

Βοηθάει στο στρώσιμο του τραπεζιού
Είναι σημαντικό να του ζητάτε να συμμετέχει στη ζωή της οικογένειας. Βέβαια, όλα πρέπει να γίνονται σταδιακά: πρώτα θα βάλει στο τραπέζι τις πετσέτες και τα κουτάλια, μετά το ψωμί, μετά τα ποτήρια του νερού. Ποτέ γεμάτα, όμως. Η μεταφορά ενός αντικειμένου περιλαμβάνει μια σειρά κινήσεων που προϋποθέτουν έναν πολύ ανεπτυγμένο συντονισμό όρασης, κίνησης και αντίληψης του χώρου, πράγμα δύσκολο στην ηλικία αυτή. Εάν το παιδί κοιτάζει το ποτήρι για να μην το αναποδογυρίσει, δε βλέπει πού πηγαίνει και σκοντάφτει. Ωστόσο, η αίσθηση αυτονομίας και η περηφάνια τού «συμμετέχω ισότιμα» και «τα κατάφερα σε αυτό που μου ανατέθηκε» είναι πολύ σημαντικές κατακτήσεις, τόσο για πρακτικούς όσο και για ψυχολογικούς λόγους.

Ντύνεται μόνο του
Το πρωί πρέπει να υπολογίζετε μισή ώρα επιπλέον για να ετοιμαστείτε. Από το προηγούμενο βράδυ επιλέξτε 2 σετ ρούχων τα οποία εγκρίνετε και αφήστε στο παιδί την τελική επιλογή. Το ντύσιμο απαιτεί κινητικές δεξιότητες και σωστή αντίληψη του περιβάλλοντα χώρου. Όταν το παιδί αρχίζει να θέλει να ντύνεται μόνο του, σημαίνει ότι έχει αποκτήσει και τις δύο αυτές ικανότητες. Τα υπόλοιπα θα τα μάθει με την εξάσκηση. Πώς θα το βοηθήσουμε εμείς; Με ρούχα που μπορεί να περάσει εύκολα στο σώμα του ώστε να μην απογοητεύεται. Διαλέξτε παντελόνια με λάστιχο στη μέση, χωρίς κουμπιά και φερμουάρ, και παπούτσια με βέλκρο. Ξεχάστε για την ώρα τα κορδόνια. Ακόμη κι αν μάθει να τα δένει, λύνονται εύκολα.

Τακτοποιεί το δωμάτιό του
Για το παιδί που πειραματίζεται με νέες καταστάσεις το να βγάζει έξω τα ζωάκια και τις κατασκευές του σημαίνει παιχνίδι. Πώς θα το πείσουμε λοιπόν ότι για εμάς δεν είναι το ίδιο; Θα του παρουσιάσετε την όλη κατάσταση σαν έναν κανόνα: μόλις σταματάμε να χρησιμοποιούμε κάτι, το ξαναβάζουμε στη θέση του. Όπως κάνει και η μαμά. Για παράδειγμα, το βράδυ πριν τον ύπνο, πείτε του «Τώρα θα τακτοποιήσουμε μαζί το καλάθι σου». Θα το επαναλαμβάνετε καθημερινά μέχρι η τακτοποίηση να γίνει τελετουργικό της καληνύχτας, όπως το πλύσιμο των δοντιών και το παραμυθάκι. Όταν γίνει 4-5ετών, η τακτοποίηση θα το βοηθήσει να καταλάβει τη ροή του χρόνου: μετά το παιχνίδι αρχίζει μια άλλη κατάσταση, το φαγητό και ο ύπνος.

Πηγαίνει στην τσουλήθρα και σκαρφαλώνει
Στα τέσσερά του χρόνια ήδη φαίνεται να διασκεδάζει κάνοντας πειράματα με διάφορες καταστάσεις που κόβουν την ανάσα. Τη δική μας ανάσα μόνο. Εκείνο απλώς προσπαθεί να επιβεβαιώσει τις ικανότητές του. Πώς θα το αφήσουμε να πετύχει τους στόχους του χωρίς να πάθουμε εμείς ανακοπή; Πρέπει να το συντροφεύετε σε αυτές τις κατακτήσεις χωρίς να το χάνετε ποτέ από τα μάτια μας αλλά και χωρίς να το εμποδίζετε. Όταν σας ρίχνει προκλητικές ματιές, ενώ σκαρφαλώνει στο τελευταίο σκαλάκι της τσουλήθρας, πείτε του «μπράβο!», αλλά μη δείξετε και υπερβολικό ενθουσιασμό τον οποίο μπορεί να εκλάβει ως παρακίνηση για να προσπαθήσει ακόμη περισσότερο. Και εάν το βλέπετε να επιχειρεί πράγματα που ξεπερνούν τις ικανότητές του, για παράδειγμα, να ανεβαίνει πολύ ψηλά στο δίχτυ, πείτε του «Ωραία ανέβηκες. Για να δούμε τώρα πώς θα κατέβεις».

Κάνει ποδήλατο χωρίς βοηθητικές ρόδες
Ήδη το ζητάει κι αυτό σημαίνει ότι νιώθει αρκετά σίγουρο για να δοκιμάσει. Έχει σημασία να το ενθαρρύνετε σε αυτό. Για το ποδήλατο χρειάζεται να έχει αναπτύξει καλή ισορροπία και εξαιρετική αντίληψη του σώματός του σε σχέση με το χώρο. Τα παιδιά νιώθουν πότε έχουν κατακτήσει αυτό το στόχο και θέλουν να πειραματιστούν παραπάνω. Συνήθως έχουν δίκιο και μέσα σε ελάχιστα απογεύματα καταφέρνουν να κάνουν πετάλι και να σταματούν με ασφάλεια. Για τις πρώτες δοκιμές, διαλέξτε έναν προστατευμένο χώρο, κατά προτίμηση σε πάρκα με χλόη, ώστε να μετριαστούν τυχόν πτώσεις. Εκείνο που δεν πρέπει να κάνετε είναι να το σπρώχνετε όταν αυτό δε νιώθει ακόμη σίγουρο. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό. Εάν το δικό σας δεν είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνο, το ενδιαφέρον για το ποδήλατο θα έρθει λίγο πιο αργά, στα έξι του χρόνια. Είναι περιττό να το πιέζετε.

Μικρές συμβουλές…
… μπορούν να σας φανούν χρήσιμες, καθώς προσπαθείτε να εκπαιδεύσετε το παιδί ώστε να μπορεί αυτόνομα να φροντίζει τον εαυτό του:
– Ελάτε στο ύψος του παιδιού για να τραβήξετε την προσοχή του (π.χ. αγγίξτε το, κοιτάξτε το, κοιτάξτε το αντικείμενο που κοιτά κι εκείνο)
– «Σπάστε» την κάθε δραστηριότητα σε απλά βήματα και κάντε ένα κάθε φορά, δίνοντας παράλληλα στο παιδί σαφείς και ξεκάθαρες οδηγίες.
– Λειτουργήστε ως πρότυπο παρουσιάζοντας στο παιδί τι χρειάζεται να κάνει σε κάθε βήμα.
– Είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνετε κάθε προσπάθεια που κάνει το παιδί, καθώς μαθαίνει για πρώτη φορά να ακολουθεί κάποιες καθημερινές δραστηριότητες. Αν το αποθαρρύνετε και το αποδοκιμάζετε επειδή δεν έκανε κάτι αρκετά καλά, πιθανόν να σταματήσει να προσπαθεί.
– Επαινέστε και «γιορτάστε» κάθε δραστηριότητα που ολοκληρώνεται και μαθαίνεται.

Με τη συνεργασία της Μαρίας Σκαπέρα (Μ.Εd. ψυχοπαιδαγωγός, εκπαιδευτικός σύμβουλος).