Αν ο άνθρωπος χαθεί από την Γη

Εάν αύριο το πρωί ως δια μαγείας εμείς οι άνθρωποι εξαφανιζόμασταν από τον πλανήτη, θα θρηνούσαν μόνο οι ψείρες, τα παράσιτα και τα βακτήρια. Για την ακρίβεια, θα μας κλάψουν μόνο οι Pediculus humanus capitis (η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής) και οι Pediculus humanus humanus (η ψείρα του σώματος).
Ανέτρεξα στο βιβλίο του Άλαν Γουάισμαν « Η Γη χωρίς εμάς» εκδόσεις Polaris, με αφορμή, την ανακοίνωση από τα Ηνωμένα Έθνη ότι ακόμα 31 είδη θα ενταχθούν στο κατάλογο των απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών και ανάμεσά τους η πολική αρκούδα, ο ζιφιός (Cuvier’s beaked whale), το γιγαντιαίο σαλάχι (Reef Manta Ray), το αφρικανικό λιοντάρι, ο σφυροκέφαλος καρχαρίας (Hammerhead Shark) και ένα είδος γαζέλας (Red-fronted Gazelle) που ζει σε κάποιες χώρες της Αφρικής.
Η κινητοποίηση των επιστημόνων και του ΟΗΕ για τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση δεν είναι τυπική αλλά πηγάζει από το γεγονός ότι η επιβίωση αυτών των ειδών συνδέεται άμεσα με την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Γιατί σε αντίθεση με εμάς που θα μας θρηνήσουν τα παράσιτα demodex folliculorum, που ζουν στις βλεφαρίδες μας και τρέφονται από τα νεκρά μας κύτταρα και κάπου 200 είδη βακτηρίων και κάτι εκατοντάδες μικροσκοπικοί σταφυλόκοκκοι, εάν εξαφανιστούν οι μέλισσες ή οι πεταλούδες, το ανθρώπινο είδος θα κλαίει με μαύρο δάκρυ μέχρι εξαφανίσεως. Εν ολίγοις είμαστε οι κυρίαρχοι – άχρηστοι της Γης. Το κυρίαρχο είδος που εάν εξαφανιστεί όχι μόνον δεν θα διαταραχθεί η ισορροπία του πλανήτη αλλά όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι θα κάνουν πάρτι.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την κυρίαρχη ασημαντότητά μας. Δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η ευφυΐα μας και για την ακρίβεια το γεγονός ότι στεκόμαστε σε δυο πόδια και ότι διαθέτουμε το υπερόπλο που λέγεται αντιτακτός αντίχειρας, έπαψε εδώ και δεκαετίες να είναι χρήσιμη ακόμα και για εμάς. Για την ακρίβεια, μάλιστα, έγινε ακραία επικίνδυνη. Το πρόβλημα είναι ότι ως κυρίαρχοι του πλανήτη αρνούμαστε να παραδεχθούμε ότι η επιβίωσή μας δεν εξαρτάται από εμάς και από τις φαεινές ιδέες μας, αλλά από τα άλλα ταπεινά είδη που συστηματικά εξολοθρεύουμε. Για την ακρίβεια, το ανθρώπινο είδος είναι το απόλυτο μηδενικό, μπροστά στην κίνδυνο να εξαφανιστούν οι μέλισσες, οι νυχτερίδες, το πλαγκτόν και οι πεταλούδες και ιδού γιατί.

Αρχή της Μετάπτωσης Μέλισσες: Έχουν τον πιο ενεργό και σηµαντικό ρόλο στη γονιµοποίηση των φυτών, καθώς δρουν ως µηχανικοί µεταφορείς της γύρης. Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, µiα µέτρια αποικία µελισσών υπολογίζεται ότι έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση των φυτών, παρά για την παραγωγή µελιού. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι µέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόµων, τότε εύκολα καταλαβαίνουµε τη σηµαντική προσφορά τους στο φυτικό και ζωικό περιβάλλον, αφού τα φυτά που αναπτύσσονται αποτελούν τροφή για τα ζώα και τον άνθρωπο, παράγουν οξυγόνο και εμποδίζουν τη διάβρωση του εδάφους. Οι μέλισσες δηλ. ζουν, υπάρχουν και δημιουργούν με βάση την Αρχή της Μετάπτωσης.
Μόνο που συστηματικά ο απόλυτα ασήμαντος “κυρίαρχος του πλανήτη” καταστρέφει τις μέλισσες εξαιτίας της χρήσης φυτοφαρμάκων που έχουν εξολοθρεύσει δισεκατομμύρια μέλισσες τα τελευταία επτά χρόνια. Σύμφωνα με τους επιστήμονες ένοχος για την κατάρρευση των αποικιών των μελισσών είναι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, των εταιρειών Bayer και Syngenta, και συγκεκριμένα το imidacloprid, το clothianidin και το thiamethoxam. Διάβασε για τις μέλισσες στις παραπομπές και να γνωρίζεις ότι δεν ανήκει στα έντομα, είναι αιθερικό όν που ζει σε περιβάλλον OR, ενώ όλα τα έντομα ζουν σε περιβάλλον DOR.
Νυχτερίδες: Η πλειοψηφία των νυχτερίδων τρέφεται με έντομα και θεωρείται το απόλυτο εντομοκτόνο για την επιβίωση του πλανήτη. Έκθεση που είδε το φως της δημοσιότητας πριν από δυο χρόνια εκτιμούσε ότι μόνο για τις γεωργικές εκτάσεις στις ΗΠΑ θα απαιτούνταν περίπου 25 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για εντομοκτόνα εάν εξαφανίζονταν οι νυχτερίδες. Στο ποσό αυτό δεν έχει υπολογιστεί το περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος από τη ρύπανση που προκαλούν τα εντομοκτόνα. Οι φρουτοφάγες νυχτερίδες, βοηθούν, παράλληλα στην αναγέννηση των δασικών εκτάσεων και στην αναπαραγωγή των φυτών.
Οι νυχτερίδες είναι τα μόνα θηλαστικά ικανά να πετάξουν. Είναι δε εξαιρετικές στον αέρα. Τα φτερά τους είναι λεπτά και μιλώντας με όρους της αεροπλοοίας, θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε ως “αεροτομές”. Μία καφέ νυχτερίδα μπορεί να πιάσει 1200 έντομα σε μέγεθος κουνουπιού σε μία ώρα! Στο Bracken Cave στο Τέξας των ΗΠΑ, έχει υπολογιστεί ότι 20 εκατομμύρια μεξικανικές νυχτερίδες χωρίς ουρά όπου ζουν εκεί, μπορούν να φάνε 200 τόνους εντόμων σε μια νύχτα!
Οι νυχτερίδες βαμπίρ δεν πίνουν αίμα. Απλά το γλύφουν. Υπάρχουν μόνο 3 είδη νυχτερίδων βαμπίρ παγκοσμίως. Εάν ταξιδεύετε στην Κεντρική ή στη Νότιο Αμερική, υπάρχει πιθανότητα να δείτε μια νυχτερίδα βαμπίρ να δαγκώνει μια αγελάδα και να γλύφει το αίμα από την πληγή αλλά όχι να το ρουφάει! Οι νυχτερίδες δεν έχουν “παχιές ημέρες” Ο μεταβολισμός τους είναι ζηλευτός, μπορούν να χωνέψουν μπανάνες, μάνγκο και μούρα σε περίπου 20 λεπτά. Ο πληθυσμός των νυχτερίδων αποτελεί το 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού των θηλαστικών.
Πάνω από το 50% των ειδών νυχτερίδας στις ΗΠΑ έχουν χαρακτηριστεί ως επικίνδυνες, για το ανθρώπινο ζώο, όχι για την ζωή !!! Η βιομηχανοποίηση, η καταστροφή των δασών, η ρύπανση και το κλασσικό θανάσιμο κυνηγητό τους, έχουν εξοντώσει πολλές νυχτερίδες και τις φωλιές τους. Το 1/4 των θηλαστικών είναι νυχτερίδες. Υπάρχουν παγκοσμίως πάνω από 1100 είδη νυχτερίδων. Δηλ. πολλές – πολλές νυχτερίδες που αν λείψουν από τον πλανήτη διαταράσσεται η ισορροπία της ζωικής αλυσίδας, ορατής κι αόρατης.
Πλαγκτόν: Η ελληνική λέξη το πλαγκτόν (γεν: του πλαγκτού, δίχως πληθυντικό) είναι το ουδέτερο του επιθέτου της αρχαίας ελληνικής λέξης πλαγκτός (< πλάζομαι < πλανώμαι) και σημαίνει «ο περιπλανώμενος» ο φερόμενος εδώ και εκεί. Μάλιστα, στα Αρχαία Ελληνικά απαντάται και η λέξη η πλαγκτοσύνη (περιπλάνηση), ομόρριζα: πλήττω, πλήγμα, πληγή και πιθ. Συμπληγάδες. Μόνο και μόνο από τη σημασία της λέξης καταλαβαίνουμε ότι ως πλαγκτόν, ή ως plankton, γιατί η λέξη είναι αντιδάνειο που πρώτοχρησιμοποιήθηκε από το γερμανό βιολόγο Victor Hensen (1835- 1924), δηλώνεται το σύνολο των έμβιων οργανισμών, φυτικών και ζωικών, οι οποίοι πλέουν παθητικά εντός των υδάτων και παρασύρονται από τα ρεύματα.
Για την Ιστορία της λέξης αναφέρουμε ότι πρώτος που καταγράφει την ύπαρξη του αόρατου, δια γυμνού οφθαλμού, πλαγκτόν είναι ο Ολλανδός Anton van Leewenhoek, το 1676, όταν έκανε την πρώτη μικροσκοπική ανάλυση ύδατος. Παρατήρησε κάτι «περίεργα κινούμενα σχήματα» αλλά ούτε και ο ίδιος μπορούσε να υποπτευτεί τη σημασία τους στην τροφική αλυσίδα. Διακόσια χρόνια, αργότερα, ο Γερμανός Hensen, ο ίδιος θα πλάσει και τη λέξη οικολογία, θα δανειστεί μία ελληνική λέξη για να αποκαλέσει αυτά τα «περίεργα σχήματα» ως plankton.
Στον συλλογικό αυτό όρο περιλαμβάνονται βακτήρια, πρωτόζωα, καρκινοειδή, φύκη, καρκινοειδή, μαλάκια και κοιλεντερόζωα. Το μέγεθος των οργανισμών αυτών είναι διάφορο που ξεκινά από μονοκύτταρους οργανισμούς και φθάνει το ένα μέτρο όπως για παράδειγμα η διάμετρος της μεγάλης μέδουσας. Σημειώνεται ότι πολυκύτταροι οργανισμοί, είδη φυκών, όπως αυτά που απαντώνται στη θάλασσα των Σαργασσών αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία που λέγεται πλευστόν. Ειδικότερα, όλοι οι παραπάνω οργανισμοί που διαβιώνουν μόνιμα στο επιφανειακό στρώμα του νερού, θαλάσσιου ή λιμναίου, (μέχρι 1 μέτρο βάθος), χαρακτηρίζεται επί τούτου νευστόν.
Το πλαγκτόν δεν κατακάθεται ποτέ στο βυθό και βρίσκεται σε διαρκή κίνηση. Είναι δηλαδή μικροοργανισμοί, ανίκανοι να κολυμπήσουν και περιφέρονται διαρκώς ανάλογα με τις κινήσεις των υδάτων. Αντίθετα, ως νηκτόν (νέω: κολυμπώ) ορίζουμε το σύνολο των κολυμβώντων ζώων, ενώ ως βένθος το σύνολο των οργανισμών που στηρίζονται επί του βυθού. Τις περισσότερες φορές το πλαγκτόν δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι, αφού αναφερόμαστε, κυρίως, σε μικροοργανισμούς ακόμα και μικρότερους των 5μm, χιλιοστό του χιλιοστού, μέχρι οργανισμούς κάποιων εκατοστών (πρωτόζωα, φύκια, βακτήρια, προνύμφες αλλά και μέδουσες).
Το πλαγκτόν είναι η βασική τροφή των ψαριών και τροφοδοτεί ασταμάτητα όλους τους υδρόβιους οργανισμούς. Αφθονεί κατά το τέλος της Άνοιξης, οπότε και αλιεύονται τα λεγόμενα πλαγκτονοφάγα ζώα (σαρδέλες, τόνοι κ.α.) Στηρίζει τη θαλάσσια τροφική πυραμίδα αφού με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης παράγει οξυγόνο και δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα. Οι επιστήμονες εκτιμούν 2,5 από τους 7,5 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα που παράγονται ετησίως κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες απορροφώνται από τους ωκεανούς μέσω του φυτοπλαγκτού.
Βασική διάκριση: Το πλαγκτόν διακρίνεται ανάλογα του είδους των οργανισμών σε δύο κατηγορίες: το ζωοπλαγκτόν και το φυτοπλαγκτόν
Ζωοπλαγκτόν: λέγεται το σύνολο της ζωικής πλαγκτονικής βιοκοινωνίας.
Φυτοπλαγκτόν: λέγεται το σύνολο της φυτικής πλαγκτονικής βιοκοινωνίας.
Διάκριση κατά μέγεθος: Το πλαγκτόν με κριτήριο το μέγεθος διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες:
Μακροπλαγκτόν, που διακρίνεται με γυμνό μάτι,μεγέθους μεγαλύτερου του ενός χιλιοστομέτρου.
Μικροπλαγκτόν, μεγέθους από 0,5 μέχρι 1 χιλιοστόμετρο.
Νανοπλαγκτόν, μεγέθους μικρότερου του 0,5 χιλιοστομέτρου.
Το πλαγκτόν που αποτελεί υποσύνολο του πελάγους, εξετάζει και παρακολουθεί η Ωκεανογραφία και η Υδροβιολογία δια του ειδικότερου κλάδου της, την Πλαγκτολογία. Επειδή όμως το πλαγκτόν αποτελεί ιδιαίτερη τροφή των ψαριών, εμφανές καθίσταται ότι η πλούσια παρουσία του προσδιορίζει και τις αλιευτικές περιοχές ή αλιευτικά πεδία, καθώς και ολόκληρο εξ αυτού οικοσύστημα. Φαντάσου να χαθεί από το οικοσύστημα!

terrapapers.com i gi xoris emas (1)
Πεταλούδες: Επί του παρόντος οι πεταλούδες ταξινομούνται σε δύο υπεροικογένειες, Εσπεριοΐδαι, γενικώς οι ‘εσπερίες’ και Παπιλιονίδαι Papilionoidea ή ‘αληθινές πεταλούδες’. Πρόκειται για συγγενείς ταξινομητικές μονάδες και έτσι οι πεταλούδες συλλογικά θεωρούνται ότι συνθέτουν έναν αληθή κλάδο. Ορισμένοι σύγχρονοι ταξινομιστές τις τοποθετούν όλες στην υπεροικογένεια Papilionoidea, διακρίνοντας τις Εσπερίες από τις άλλες Πεταλούδες μόνον ως προς το επίπεδο στη συνολική σειρά ταξινόμησης.
Ανάμεσα, βέβαια, στους ερευνητές των λεπιδόπτερων υπάρχουν και εκείνοι που αναζητούν πέρα από τα καθαρά βιολογικά και περιβαλλοντικά δεδομένα τον μυθολογικό συμβολισμό τους, τον αντίκτυπο που είχαν στην ανθρώπινη ζωή τα έντομα από τα πανάρχαια χρόνια. Αναζητούν τις αρχετυπικές τους αποτυπώσεις στον μύθο, την τέχνη και τη λαϊκή παράδοση, τον ανθρωπογενή πολιτισμό γενικότερα. Με έναν τρόπο περίεργο και συνάμα καταλυτικό η ακριβής επιστήμη περνά στις επικράτειες της αναλυτικής ψυχολογίας, της μυθολογίας, του αρχετυπικού συμβολισμού και διερευνά τον ιστό αλληλεξάρτησης ανάμεσα στην ανθρώπινη ύπαρξη και το περιβάλλον της. Έως τώρα γνωρίζαμε το φαινόμενο της πεταλούδας στη θεωρία του χάους.
Η μαγική μεταμόρφωση μιας κάμπιας σε πεταλούδα αποτελεί ένα από τα ανεξήγητα μυστήρια της φύσης. Ενα άσχημο πλάσμα σφηνώνεται μέσα σε ένα κουκούλι, για να εκκολαφθεί λίγες ημέρες (ή μήνες αργότερα) ως μια εντυπωσιακή «χορεύτρια» των αιθέρων.
Η συγκεκριμένη διαδικασία της ολομεταβολής ή αλλιώς της ολοκληρωτικής μεταμόρφωσης βασίζεται σε τέσσερα στάδια ζωής κατά τα οποία το έντομο αποκτά διαφορετική μορφή κάθε φορά: το εμβρυϊκό στάδιο, υπό μορφή αβγού, το στάδιο της προνύμφης ή κάμπιας, το στάδιο της χρυσαλλίδας και το τελικό στάδιο του ενήλικου εντόμου. Στα «προικισμένα» έντομα που έχουν τη μαγική ικανότητα της μεταμόρφωσης συγκαταλέγονται – μεταξύ άλλων – η μύγα, το σκαθάρι, η μέλισσα, το μυρμήγκι κ.ά. Καμία από τις μεταμορφώσεις ωστόσο δεν είναι τόσο θεαματική όσο εκείνη της πεταλούδας.
Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός τους από το 1990 έχει μειωθεί κατά 50%.
Η δρ Κάρεν Ομπερχάουζερ, ειδική στη μελέτη της πεταλούδας Μονάρχης, από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, περιγράφει τη θριαμβευτική έξοδο της εντυπωσιακής πεταλούδας ως εξής: «Αρχικά η πεταλούδα καταπίνει αέρα, ο οποίος ταξιδεύει στο πεπτικό της σύστημα. Ο αέρας αυτός διογκώνει το σώμα της με αποτέλεσμα να σκίζεται το κουκούλι και το όμορφο έντομο να οδηγείται στην ελευθερία του». Η διάρκεια ζωής της ενήλικης πεταλούδας αγγίζει τις δύο εβδομάδες, ωστόσο διαφέρει από είδος σε είδος, ενώ κάποιες πεταλούδες ζουν αρκετούς μήνες ή ακόμη και χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, η πεταλούδα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και έχει αρκετούς εχθρούς, γεγονός που μπορεί να της στερήσει πολύτιμες ημέρες ζωής.
Οι πεταλούδες συμβάλλουν στη διατήρηση της εξέλιξης των ειδών διότι η γονιμοποίησή τους με γύρη είναι κύριας σημασίας για τη γεωργία καθώς και για τα φυσικά οικοσυστήματα. Η εξαφάνισή τους θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και θα θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση και άλλων ζωικών και φυτικών ειδών.
Ο ρυθμός απώλειας ειδών είναι σήμερα 1.000 φορές υψηλότερος από ό,τι ήταν πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου, εκτιμά διεθνής ομάδα ερευνητών, αναθεωρώντας προς το χειρότερο τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στη βιοποικιλότητα του πλανήτη.
Η κατάσταση «ήταν πολύ-πολύ διαφορετική πριν εμφανιστούν οι άνθρωποι στο προσκήνιο» λέει ο Γιούριαν ντε Βος του Πανεπιστημίου Brown στις ΗΠΑ, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης στην επιθεώρηση Conservation Biology. Ο επικεφαλής της μελέτης, ο Δρ Στιούαρτ Πιμ του Πανεπιστημίου Duke στις ΗΠΑ, είχε υπολογίσει τη δεκαετία του 1990 ότι ο ρυθμός εξαφάνισης πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου ήταν μία εξαφάνιση ανά εκατομμύριο είδη, ανά έτος.
Η ομάδα του αναθεωρεί τώρα την εκτίμηση προς τα κάτω, στις 0,1 εξαφανίσεις ειδών ανά εκατομμύριο είδη ανά έτος. Η διαπίστωση ότι ο ρυθμός εξαφάνισης ήταν δέκα φορές χαμηλότερος από ό,τι νομίζαμε σημαίνει αυτόματα ότι ο σημερινός ρυθμός εξαφάνισης είναι δέκα φορές υψηλότερος από ό,τι είχε υπολογιστεί παλαιότερα. Οι ερευνητές παραδέχονται πάντως ότι τα αποτελέσματα είναι προσεγγιστικά και αφορούν μόνο τάξεις μεγέθους αντί για απόλυτα νούμερα. Τα συμπεράσματα της μελέτης αφορούν τα τελευταία 60 εκατομμύρια χρόνια, από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων έως σήμερα.
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν πως είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς ποιος ήταν ο ρυθμός εξαφάνισης πριν από την εμφάνιση του Homo sapiens. Για να έχουν μια όσο γίνεται πληρέστερη εικόνα, αξιοποίησαν όχι μόνο δεδομένα από το αρχείο των απολιθωμάτων αλλά και φυλογενετικά δεδομένα -τα παρακλάδια του δέντρου της εξέλιξης- τα οποία προκύπτουν από γενετικές αναλύσεις και δίνουν αρκετά σαφή εικόνα για το πώς τα είδη διαφοροποιήθηκαν στην πορεία του χρόνου. Τα μαθηματικά μοντέλα που προέκυψαν δοκιμάστηκαν σε προσομοιώσεις με περιπτώσεις για τις οποίες ήταν γνωστός ο ρυθμός εξαφάνισης. Όλες οι προσεγγίσεις που ακολούθησε η ομάδα έδωσαν χοντρικά το ίδιο αποτέλεσμα, της τάξης των 0,1 εξαφανίσεων ανά εκατομμύριο είδη ανά έτος.
Σε συνδυασμό με προηγούμενες μελέτες του Δρ Πιμ, οι οποίες έδειχναν ότι η κύρια αιτία εξαφάνισης ειδών είναι σήμερα ο άνθρωπος, τα αποτελέσματα καθιστούν σαφές ότι ο πλανήτης φτωχαίνει εξαιτίας μας. Όπως λέει ο ίδιος, η νέα μελέτη «ενισχύει το αίσθημα του επείγοντος για τη διατήρηση των ειδών που απομένουν και τον περιορισμό των επιπτώσεων του ανθρώπου».
Αν τα 4,5 δις χρόνια ζωής της Γης συμπτύσσονταν σε ένα 24ωρο, το πέρασμα 10.000 ετών θα ήταν ένα κλάσμα τού δευτερολέπτου. Ο χρόνος, που έχει περάσει ο άνθρωπος στη Γη ως τώρα, θα ισούταν με σχεδόν μισό λεπτό. Έτσι λοιπόν, σαν ένα εγκαταλειμμένο χωριό σε κοσμική κλίμακα, η Γη θα συνεχίσει να γυρίζει χωρίς εμάς. Υπήρχε ζωή πριν τον άνθρωπο. Θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά από αυτόν.
Ενα παράσιτο που απομυζά τη ζωή στη Γη [The Guardian]
Πριν από μερικές εβδομάδες διάβασα ένα από τα σημαντικότερα, όπως πιστεύω, βιβλία για το περιβάλλον. Δεν περιέχει γραφήματα, πίνακες. Δεν αναφέρεται καν σε αδιαμφισβήτητους αριθμούς, δεν εκτοξεύει σκληρές προειδοποιήσεις, προβλέψεις, επιχειρήματα. Και δεν περιέχει ούτε μια ανιαρή πρόταση, γεγονός, εξάλλου, που το ξεχωρίζει δυστυχώς από την πλειοψηφία των βιβλίων που έχουν γραφεί για το θέμα. Το βιβλίο αυτό είναι ένα μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πριν από ένα χρόνο και θα μεταβάλει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.
Στο μυθιστόρημά του που τιτλοφορείται «Τhe Road» («Ο Δρόμος»), ο Κόρμακ Μακάρθι μελετά τι θα συμβεί εφόσον η Γη χάσει τη βιόσφαιρά της και μοναδικό ον επί του πλανήτη μείνει ο Ανθρωπος, που θα κυνηγά την τροφή του στα νεκρά δάση, ανάμεσα στα αποκαΐδια. Λίγα χρόνια πριν συμβεί αυτό, ο πρωταγωνιστής ακούει τα τελευταία πουλιά να σκίζουν τον ουρανό. Ο συγγραφέας, βέβαια, δεν υποστηρίζει πως όλα όσα περιγράφει στο έργο του θα συμβούν.
Οι κοινωνικοί κώδικες -λέει ο Μακάρθι- θα καταρρεύσουν και θα αντικατασταθούν από μια οργανωμένη κτηνωδία, από το χάος και τη φρίκη. Τι άλλο θα μπορούσε, λοιπόν, να κάνει όποιος επιβιώσει; Μοναδικός πόρος για την επιβίωση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι βέβαια δύσκολο να φανταστούμε πώς είναι δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο, ακόμα και εφόσον επέλθει πυρηνικός χειμώνας, όπως φαντάζεται ο Μακάρθι.
Ελλειψη τροφίμων
Ωστόσο, η φαντασία του συγγραφέα αποκαλύπτει μία πραγματικότητα, την οποία αδυνατούμε να δούμε εξαιτίας της τεχνολογικής ύβρεως που διαπράττουμε. Αποκαλύπτει ότι η εξάρτησή μας από τη βιολογική παραγωγή είναι απόλυτη. Η ανθρωπότητα είναι ένα παράσιτο που απομυζά τη βιόσφαιρα. Οταν, λοιπόν, το περασμένο Σαββατοκύριακό διάβασα την πιο πρόσφατη μελέτη του ΟΗΕ για την κατάσταση του πλανήτη μας, εντυπωσιάστηκα από ορισμένα στοιχεία. Σίγουρα υπήρχαν και κάποια ευχάριστα νέα, όπως ότι έχει αφαιρεθεί ο μόλυβδος από το πετρέλαιο στα περισσότερα κράτη και ότι οι εκπομπές θείου έχουν περιοριστεί στον ανεπτυγμένο κόσμο. Ταυτόχρονα υπήρχαν και πολύ δυσάρεστα στοιχεία.
Οι καλλιέργειες τα τελευταία χρόνια βελτιώθηκαν χωρίς να μπορέσουν, ωστόσο, να παρακολουθήσουν τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού. «Η παγκόσμια κατά κεφαλήν παραγωγή δημητριακών παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση τη δεκαετία του 1980 και έκτοτε ακολουθεί φθίνουσα πορεία». Το 2050, επί του πλανήτη, θα ζουν περίπου 9 δισ. ψυχές. Η παροχή τροφής σε όλους αυτούς και η εκπλήρωση των στόχων της χιλιετίας για την καταπολέμηση της πείνας, δηλαδή η κατά 50% μείωση των πεινασμένων του κόσμου, επιβάλλει τον διπλασιασμό της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων. Αν, λοιπόν, δεν μειώσουμε τη βουλιμική μας διάθεση, τα βιοκαύσιμα και την κατανάλωση κρέατος, η συνολική ζήτηση δημητριακών μπορεί να τριπλασιαστεί.
Οι περιοριστικοί παράγοντες που μας αποτρέπουν από την επίτευξη των στόχων, που αναφέρονται στην έκθεση, είναι δύο: τα φωσφορικά άλατα και το νερό, που είναι και το πιο βασικό πρόβλημα. «Η εκπλήρωση των στόχων ανάπτυξης της χιλιετίας κατά της πείνας προϋποθέτει τον διπλασιασμό της χρήσης ύδατος για τις καλλιεργειες έως το 2050» λέει η έκθεση. Από πού όμως θα προέλθει αυτό το νερό; Η λειψυδρία ήδη αποτελεί πρόβλημα σε πολλές περιοχές του κόσμου και η γεωργία νέμεται τη μερίδα του λεόντος των υδάτων που αντλούνται από τα ποτάμια και από τον υδροφόρο ορίζοντα. Το 10% των μεγαλύτερων ποταμών δεν φτάνει πια στη θάλασσα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, «αν οι σημερινές τάσεις εξακολουθήσουν, 1,8 δισ. άνθρωποι θα ζουν το 2050 σε χώρες ή περιοχές με εντονότατο πρόβλημα λειψυδρίας και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θα έχουν νερό σε αφθονία». Η αλόγιστη σπάταλη και η αποψίλωση των δασών ευθύνονται εν μέρει για τη λειψυδρία αλλά βασικό αίτιο της επαπειλούμενης ξηρασίας είναι η μεταβολή των κλιματολογικών συνθηκών. Αν, λοιπόν, δεν καταφέρουμε να μειώσουμε τις εκπομπές άνθρακα πώς θα μπορέσουμε να ταΐσουμε τον πληθυσμό της Γης; Πώς θα μπορέσουμε να προλάβουμε την κοινωνική κατάρρευση που θα προκαλέσει η αποτυχία μας;
Πρόσφατα μάθαμε ότι η κλιματολογική μεταβολή θα αποδειχθεί μοιραία για το 50% των ειδών που ζουν στον πλανήτη. Ηδη 25 είδη πρωτευόντων, αργά αλλά σταθερά, αφανίζονται, ενώ οι βιολογικές δεξαμενές άνθρακα έχουν ήδη αρχίσει να τον απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα δεκαετίες νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε. Ωστόσο, όλοι παρακολουθούμε άπραγοι τις εξελίξεις περιμένοντας να δράσει κάποιος άλλος. Μπορεί να μην το λέμε αλλά όλοι σκεφτόμαστε «αν η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή, σίγουρα κάποιος θα επιληφθεί της επίλυσής της».
Το χρηματιστήριο ρύπων
Οι βελτιώσεις του βρετανικού νόμου κατά της μεταβολής του κλίματος που εισήγαγε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Χίλαρι Μπεν είναι καλοδεχούμενες. Ταυτόχρονα όμως, η κυβέρνηση προωθεί μέτρα που θα αυξήσουν τις εκπομπές ρύπων από όλους τους τομείς, όπως μεταφορές, αεροπορικές συγκοινωνίες, παραγωγή ενέργειας, κατασκευαστικά έργα, εξόρυξη άνθρακα και άντληση πετρελαίου. Πώς, λοιπόν, θα επιτευχθεί η μείωση εκπομπών κατά 60%, όπως προβλέπει το νομοσχέδιο;
Κανείς δεν γνωρίζει αλλά η πιθανότερη απάντηση είναι το χρηματιστήριο ρύπων. Εφόσον η κυβέρνηση δεν μπορεί να πετύχει την κατά 60% μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων, θα «πληρώσει» άλλα κράτη να το πράξουν για λογαριασμό της. Αυτές όμως οι πολιτικές πετυχαίνουν μόνον εφόσον η συνολική παγκόσμια μείωση ρύπων που προσπαθούμε να πετύχουμε είναι περιορισμένη. Ομως, αν θέλουμε να προλάβουμε τη μεταβολή του κλίματος θα πρέπει να εξαλείψουμε σχεδόν συνολικά την εκπομπή ρύπων σε όλο τον κόσμο, και κατά συνέπεια κανείς δεν θα μπορεί να «εκχωρήσει» μέρος της ρυπογόνας δραστηριότητάς του στη Βρετανία. Αρα, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιορίσουμε τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων εδώ και τώρα.
Ποιος θα μας πείσει να δράσουμε; Οσο σκληρές και αν είναι οι πολιτικές που διακηρύττουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, δεν είναι δυνατόν να επιτύχουν αν δεν στηριχθούν από τους ψηφοφόρους. Και κάτι τέτοιο δεν μοιάζει να περιλαμβάνεται μεταξύ των στόχων των βρετανικών ΜΜΕ, που αντιθέτως μας παροτρύνουν να ταξιδεύουμε μακρύτερα, να κτίζουμε μεγαλύτερα κτίρια, να αγοράζουμε περισσότερα αγαθά. Τα ΜΜΕ, καθοδηγούμενα από τον φόβο μη θίξουν τα μεγάλα συμφέροντα και τους διαφημιστές, είναι προκατειλημμένα υπέρ της καταναλωτικής κοινωνίας και κατά της βιόσφαιρας.