Αυτογνωσία: Είσαι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο άτομο;

Γράφει η Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος
Το οικογενειακό παράδειγμα
Στην παιδική ηλικία οι γονείς περνάνε ηθελημένα ή αθέλητα, με τα λόγια ή τη στάση τους, διάφορα σημαντικά μηνύματα τα οποία… καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο το παιδί και στη συνέχεια ο ενήλικας βλέπει τη ζωή. Έτσι, όταν ένα κατά τα άλλα αισιόδοξο άτομο μεγαλώνει σε μια οικογένεια όπου οι γονείς το φρενάρουν διαρκώς, προβάλλουν πάντα την αρνητική πλευρά των πραγμάτων, φοβούνται το χειρότερο και δεν τονίζουν τα καλά και τα ωραία, δίνουν παραδείγματα προς αποφυγή ή σε κάθε σχέδιο του παιδιού τους διαβλέπουν τις πιθανές παγίδες και δυσκολίες, τότε αυτό το παιδί μαθαίνει να είναι «κουμπωμένο» απέναντι σε κάθε τι καινούργιο. Με αυτό τον τρόπο όμως, το άτομο βιώνει μια εσωτερική αντίφαση, που εύκολα μπορεί να γίνει σύγκρουση: από τη μία μεριά η φύση του που το ωθεί να είναι νεωτεριστικό, αισιόδοξο, να του αρέσουν οι αλλαγές τα σχέδια και οι δοκιμές, και από την άλλη μεριά η ανατροφή του, που το εμποδίζει να χαρεί αυτή ακριβώς την ιδιότητά του.

Οι εμπειρίες

Υπάρχουν κάποιες εμπειρίες στη ζωή μερικών ανθρώπων οι οποίες είναι τόσο αρνητικές, ή έχουν τέτοια ένταση, που αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στον ψυχισμό του. Όταν κάποιο άτομο αισθάνεται ότι έχει τσακίσει κάτω από το βάρος μιας τέτοιας εμπειρίας, όταν έχει αμφισβητήσει τον εαυτό του και τους γύρω του, συχνά βλέπει τα πράγματα μέσα από το πρίσμα της απαισιοδοξίας.

Οι επιλογές

Άλλοτε πάλι, ένα άτομο που δεν είναι απαραίτητα απαισιόδοξο βρίσκεται να ατενίζει τη ζωή με απαισιόδοξο τρόπο. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι έχει κάνει τέτοιες επιλογές στο φιλικό του περιβάλλον, οι οποίες, με κάποιον τρόπο, αποτελούν εμπόδιο. Έτσι, με λανθασμένες επιλογές το άτομο αυτό μπορεί εύκολα να βρεθεί ανάμεσα σε άτομα που είναι αδιάφορα, εγωπαθητικά και τα οποία δεν του δίνουν ουσιαστική προσοχή, ή δεν ξέρουν πώς να αφουγκραστούν τις βαθύτερες ανάγκες του. Από την άλλη, ένα περιβάλλον το οποίο δεν ενθαρρύνει μπορεί να δώσει μια απαισιόδοξη νότα στη ζωή του ανθρώπου.

Ακόμα, όταν οι ερωτικές σχέσεις τελματώνουν, γίνονται ρουτίνα ή παραμένουν από συνήθεια ή επειδή είναι βολικές, δημιουργούν ένα αδιάφορο ή και αρνητικό κλίμα. Ο άνθρωπος που έχει επιλέξει μια τέτοια σχέση και μένει εγκλωβισμένος σε αυτή, τείνει να βλέπει τα πράγματα απαισιόδοξα, σαν να μην υπάρχουν άλλες επιλογές ή σαν να είναι καταδικασμένος σε μια σχέση που δεν του προσφέρει πολλά. Ξεκινώντας από αυτή την ελλιπή συναισθηματική βάση, ο άνθρωπος σε αυτή την περίπτωση έχει μια απαισιόδοξη στάση.

Προσανατολισμός στο παρελθόν

Σε άλλες περιπτώσεις η εμμονή στο παρελθόν μπορεί από μόνη της να γίνει τροχοπέδη στην εξέλιξη του ανθρώπου και να του αφαιρέσει την ικανότητα να στρέφεται θετικά στο μέλλον. Όταν κανείς αναπολεί τα γεγονότα και τις καταστάσεις του παρελθόντος και τις συγκρίνει με το παρόν, τονίζοντας τον «παλιό καλό καιρό» και τις δυσκολίες του σήμερα, ουσιαστικά δεν επιτρέπει στον εαυτό του να περάσει στο επόμενο βήμα, το οποίο είναι να προσανατολιστεί στο μέλλον.

Μηρυκασμός

Ενώ ο απολογισμός του τι έχει κάνει κανείς, ποια είναι τα λάθη του και πώς μπορεί να βελτιωθεί είναι μια θετική διεργασία που οδηγεί στην αυτογνωσία, όταν γίνεται με στείρο τρόπο και με την τάση να αναμασάει κανείς τα ίδια και τα ίδια χωρίς να πηγαίνει τη σκέψη του ένα βήμα παραπέρα, τότε η διαδικασία αυτή στρέφεται εναντίον του εαυτού του. Το κλειδί για να αξιοποιήσει κανείς την αυτοκριτική του και να μην την καταντήσει μηρυκασμό του τι του έχει συμβεί είναι να σκεφτεί πώς να αποφύγει τα λάθη του παρελθόντος, πώς να δημιουργήσει θετικές συνθήκες στη ζωή του και πώς να βρει λύσεις στα ζητήματα που τον απασχολούν. Όταν δεν υπάρχει αυτό το σκέλος στην αυτοκριτική, τότε το άτομο μπλέκεται στα δίχτυα της απαισιοδοξίας και της τελμάτωσης.

Ψυχική κούραση

Τέλος, όταν κανείς αισθάνεται ψυχική κούραση ή έχει στρεσαριστεί ιδιαίτερα, τείνει να βλέπει τη σκοτεινή και απαισιόδοξη πλευρά της ζωής, γιατί δεν έχει θετικά αποθέματα.

Ελπίδα για κάτι καλύτερο

Όταν κανείς όμως αρχίζει να βλέπει τα πράγματα με αρνητικό ή απαισιόδοξο τρόπο, στην πραγματικότητα στερεί από τον εαυτό του την ελπίδα ότι θα υπάρξουν και καλύτερες ημέρες. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι με μαγικό τρόπο όλα διορθώνονται, αλλά ότι όταν κανείς αποφασίσει να κάνει κάποιες αλλαγές στη ζωή του μπορεί να το πετύχει. Θέτοντας μικρούς αλλά εφικτούς στόχους, πιστεύοντας ότι μπορεί κανείς να βελτιώσει τα πράγματα, ενεργώντας με σκοπό και στρατηγική, μπορεί κανείς να βγει από το τέλμα της απαισιοδοξίας και να ζήσει τη ζωή του με θετικό τρόπο.