Δίολκος : ο προπομπός της διώρυγας της Κορίνθου

Δίολκος Ο δρόμος πάνω στον οποίο μετέφεραν τα πλοία από τον Κορινθιακό κόλπο στο Σαρωνικό κόλπο για να γλυτώσουν τον γύρω της Πελοποννήσου
Ενα εξαιρετικό μνημείο του τεχνικού πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας, ο Δίολκος της Κορίνθου, έγινε ταινία DVD με σύστημα animation (κινούμενα σχέδια) και «ταξιδεύει» τον σύγχρονο άνθρωπο όπως ακριβώς ταξίδευαν και τα πλοία που ήθελαν να περάσουν από τον Σαρωνικό Κόλπο στον Κορινθιακό, όταν όμως δεν υπήρχε ακόμη ο πορθμός. Δηλαδή διά ξηράς!
«Δίολκος για 1.500 χρόνια» ονομάζεται αυτό το ταινιάκι των 22 λεπτών, το οποίο υπογράφουν οι Θ. Π. Τάσιος, Ν. Μήκας, Γ. Πολύζος , βραβευμένοι δις: Καλύτερη ταινία αναφερόμενη στην Αρχαιότητα στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κύπρου (2009) και Καλύτερη Εκπαιδευτική Ταινία στην 8η Διεθνή Συνάντηση Αρχαιολογικής Ταινίας του Μεσογειακού Χώρου «Αγών» στην Αθήνα (2010).
Το μεγάλο αυτό έργο κατασκευάστηκε από τον Περίανδρο και ένωνε το ανατολικό λιμάνι των Κεχριών του Σαρωνικού κόλπου, με το δυτικό λιμάνι Λεχαίου του Κορινθιακού κόλπου.
Η φωτογραφία δείχνει ένα μικρό μέρος του πλακοστρωμένου δρόμου, όπου τα πλοία
διέλκονταν επάνω σε τροχοφόρο όχημα, το όνομα του οποίου ήταν «ολκός νεών».
Το πλάτος της διόλκου κυμαίνονταν από τρία έως πέντε μέτρα.
Μέσω του αρχαίου δρόμου, ίχνη του οποίου σώζονται ακόμη, οι δημιουργοί της ταινίας εξηγούν πώς γινόταν η μεταφορά των πλοίων στη στεριά ώσπου να ξαναπέσουν στη θάλασσα, παρουσιάζοντας έτσι πολλές τεχνολογικές λεπτομέρειες του έργου.
Παράλληλα επεκτείνονται σε αναπαραστάσεις της ζωής των ναυτικών εκείνης της μακρινής εποχής, η οποία μάλιστα δείχνει μεγάλες συνάφειες με τη σύγχρονη.
Οπως για παράδειγμα τα τυχερά παιχνίδια που αποτελούσαν μέρος της καθημερινής διασκέδασης των ανθρώπων, τα γλέντια στα καπηλειά, κάποιες συναισθηματικές «συναντήσεις» αλλά υποχρεωτικά και μία επίσκεψη στον ναό του Ποσειδώνα για να τους βοηθάει στα ταξίδια.

Ο Περίανδρος ήταν ο πρώτος που σκέφθηκε να ανοίξει Κανάλι στον Ισθμό.
Ο Δημήτριος Πολιορκητής άρχισε εργασίες, αλλά τον προειδοποίησαν ότι η διαφορά της στάθμης του νερού ανάμεσα στις δύο θάλασσες θα καταποντίσουν
την Αίγινα και άλλα γύρω νησιά.
Ο Νέρων έστειλε 6000 δούλους Εβραίους,οι οποίοι έσκαψαν τάφρο 3300 μέτρα σε μήκος και 40 μέτρα σε πλάτος, αλλά μετά τον θάνατο του το έργο σταμάτησε. Ο Ηρώδης Αττικός, οι Βυζαντινοί και Βενετοί προσπάθησαν επίσης. Τελικά το Κανάλι ανοίχτηκε μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδος, και στα χρόνια 1882 – 1893. Έχει μήκος 6346 μέτρα, πλάτος 24,6
μέτρα στην επιφάνεια της θάλασσας και το βάθος της θάλασσας είναι 8 μέτρα.
Η ταινία είναι παραγωγή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας σε συνεργασία με την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας και διατίθεται από το ΤΕΕ (Νίκης 4- Αθήνα, τηλ. 210 3291.277) αντί 12 ευρώ.

Αρχαίος Δίολκος
H σύγχρονη ιστορία του Δίολκου ξεπερνά κάθε φαντασία…
Της Σοφίας Λοβέρδου
Θεωρείται ότι ήταν γύρω στο 600 π.Χ., όταν ο Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου, κατασκεύασε τον Δίολκο.
Ο πλακόστρωτος δρόμος επέτρεπε στα πλοία να μεταφέρονται ανάμεσα στον Κορινθιακό και τον Σαρωνικό, και στους Κορίνθιους να αποκτούν χρήμα και ισχύ από τη διίσθμιση. Όμως η σύγχρονη ιστορία του Δίολκου ξεπερνά κάθε φαντασία…

Το αρχικό του τμήμα στην Ποσειδωνία, ήταν ένας πανέμορφος χερσαίος διάδρομος όταν ήρθε ξανά στο φως με τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Νίκου Βερδελή, στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Σήμερα, μισό αιώνα αργότερα, έχει μετατραπεί σε ένα ενάλιο ερείπιο που φυλλορροεί.
Η σύγχρονη ιστορία του Δίολκου αγγίζει το απίστευτο.
Το μνημείο δεν διαφυλάχθηκε ποτέ από τη βίαιη καταπόνηση που αντιπροσωπεύει σχεδόν κάθε διέλευση πλοίου ή ταχύπλοου από τη Διώρυγα…

Φωτογραφία του Walter Werner από το 1978 δείχνει πόσο σοβαρή ήταν ήδη τότε η διάβρωση,
αλλά και πόσο μαθηματικά βέβαιη η συνέχιση της καταστροφής χωρίς καμία ενέργεια προστασίας.
Σήμερα, η διάβρωση έχει περάσει σαν λαίλαπα πάνω από ένα μεγάλο τμήμα του μνημείου. Οι κυματισμοί και τα απόνερα των πλοίων εξακολουθούν να ταλαιπωρούν βάναυσα το ήδη βυθισμένο και να διαβρώνουν το «υγιές» τμήμα του μνημείου.
Μια διεθνής έκκληση για τη διάσωση και αναστήλωση του Δίολκου έχει ήδη βρει υποστηρικτές από 101 διαφορετικές χώρες του κόσμου.
Γνωριμία με το μνημείο
Οι υπάρχουσες αναφορές για υπερισθμίσεις, ξεκινούν από το 428 π.Χ., όπου ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι οι Σπαρτιάτες πέρασαν στόλο από τον Κορινθιακό «ες την προς Αθήναις θάλασσα».
Φαίνεται ότι οι αρχαίοι συγγραφείς θεωρούσαν δεδομένη την ύπαρξη του Δίολκου. Τουλάχιστον σε όσα κείμενα έχουν σωθεί, δεν δίνουν πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής ή τη λειτουργία του.
Είναι επίσης πιθανό κάποιες από τις αναφερόμενες υπερισθμίσεις να μην έγιναν στο τεχνικό έργο που γνωρίζουμε σήμερα ως «τον» Δίολκο.
Οι ανασκαφές, μεταξύ 1956 και 1962 από τον αρχαιολόγο Νίκο Βερδελή, έφεραν στο φως έναν λιθόστρωτο δρόμο με πλάτος από 3,5 έως σχεδόν 6 μέτρα.
Η ακριβής διαδρομή και η αφετηρία του μνημείου στον Σαρωνικό δεν είναι γνωστές.
Ο Στράβων αναφέρει ότι κατέληγε στον Σχοινούντα (το σημερινό Καλαμάκι).
Στη διαπιστωμένη διαδρομή του, κοντά στον Κορινθιακό, ο Δίολκος προχωρούσε με μεγαλόπρεπες στροφές ακολουθώντας τη διαμόρφωση του εδάφους – γι’ αυτό και έχουν βρεθεί τμήματά του τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά.
Ιδίως στην Στερεά, είναι έντονες οι αυλακώσεις από τις ρόδες των «ολκών», των οχημάτων πάνω στα οποία μεταφέρονταν τα πλοία. Υπάρχει και ένα τμήμα με λαξευμένες τροχιές.
Ο Δίολκος αποτελεί έναν πρόδρομο του σιδηρόδρομου, ίσως τον αρχαιότερο γνωστό τροχιόδρομο του κόσμου.
Ξενάγηση στο μνημείο
(Οι φωτογραφίες του 1960 είναι της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρίας)

Η κυρίως πορεία του Δίολκου είχε από την αρχαιότητα δεχθεί μία προσθήκη ενός ορθογώνιου δαπέδου, με τοιχία στις τρεις πλευρές του.
Δοκιμαστικές τομές έδειξαν, όπως αναφέρει ο Νίκος Βερδελής, ότι η παλαιότερη πορεία του Δίολκου συνέχιζε κάτω από τη δομή αυτή.

Τα εγχάρακτα γράμματα του παλαιού κορινθιακού αλφαβήτου που βρίσκονται χαραγμένα σε αρκετούς κυβόλιθους, απαντώνται συχνότερα στα αρχικά μέτρα του μνημείου.

Μία εκτεταμένη πλατφόρμα πριν από την κυρίως πορεία του Δίολκου.
Το δάπεδο αυτό ήταν ένα από τα σημεία του μνημείου που ήταν ορατά πριν από την ανασκαφή.
Ο H. N. Fowler (1932, Corinth and the Corinthia) αναφέρει ότι εκτεινόταν σε πλάτος σαράντα περίπου μέτρων

Ένας κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος που δεν προστατεύθηκε ποτέ… Κάτω από την άμμο, σε διάφορες καταστάσεις διατάραξης, πολλοί κυβόλιθοι περιμένουν την αναστήλωση.

Το τμήμα του Δίολκου στα δεξιά του δρόμου προς τη βυθιζόμενη γέφυρα (τμήμα G στο σχεδιάγραμμα του Werner).
Εδώ, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Βερδελής, μετά από μια διακοπή 15 μέτρων τα ίχνη του Δίολκου επανευρίσκοντο στο (τότε) χείλος της Διώρυγας…