ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
Δεκαπέντε χρόνια έχει να μπει το πλήρωμα στον θάλαμο διακυβέρνησης της οικονομίας – από το 2004. Στην αρχή, έως το 2009, είχε αναλάβει ο αυτόματος πιλότος – αυτός της «ήπιας προσαρμογής». Μετά το τιμόνι δόθηκε στην τρόικα, που αναβαθμίστηκε ως «θεσμοί». Τα δύο πληρώματα του αεροσκάφους εναλλάσσονταν στο galley, διαπληκτιζόμενα για τις σχετικές ανέσεις business και τουριστικής, για την ποσότητα των ποτών, για τη συχνότητα των αναταράξεων.
Κάθε τόσο, σύμφωνα με οδηγίες από το πιλοτήριο, αναπροσάρμοζαν το κόμιστρο για όσους επιβάτες δεν διέθεταν αλεξίπτωτο. Η περιγραφή δεν είναι υπερβολική. Υπουργός παραδέχθηκε, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, ότι «κυβερνούμε μόνο από τον Αύγουστο». Μόνιμο παράπονο των θεσμών έως το 2015 ήταν η ορφανή «ιδιοκτησία» του προγράμματος, δηλαδή της ευθύνης για το τιμόνι.
Τι σημαίνουν αυτά; Διατηρώντας την αεροπορική παρομοίωση, αυτός που θα καθίσει τον Ιούλιο στη θέση του πιλότου θα μπορεί, για πρώτη φορά από το 2004 (ίσως, δε, και από την είσοδο στο ευρώ το 2001), να στρίψει το τιμόνι. Θα το κάνει μέσα σε ένα ριζικά αναμορφωμένο πιλοτήριο, με νέους αυτοματισμούς, νέα όργανα, πιο σύγχρονες μηχανές, στενότερη καθοδήγηση από τον πύργο ελέγχου. Ο καιρός όμως αναμένεται πιο απρόβλεπτος, η εναέρια κυκλοφορία πιο επικίνδυνη, οι ηλεκτρονικοί χάρτες έχουν αλλάξει.
To πρώτο πράγμα που οφείλει να κάνει ο φέρελπις πιλότος, έπειτα από 15 χρόνια αποχής, είναι να εξετάσει όλα όσα κάποτε είχαν προγραμματιστεί στη μνήμη του υπολογιστή και τα οποία έκτοτε γίνονταν δεκτά χωρίς συζήτηση και χωρίς προβληματισμό. Να ξαναδεί, δηλαδή, όλες αυτές τις υπόρρητες επιλογές, τα defaults, που καθόριζαν την πορεία τόσο καιρό χωρίς να αμφισβητούνται. Να επανεξετάσει, δηλαδή, όλα τα αυτονόητα που συγκροτούν το business as usual.
Αν όντως η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχήματος δεν έχει καταλήξει για το τι έγινε, ούτε ποιος έφταιγε, τότε είναι στα «αυτονόητα» που πρέπει να επικεντρωθεί η προσοχή. Αν όσοι χρεώθηκαν το τιμόνι δεν έφταιγαν, τότε πρέπει να ανακριθεί ο αυτόματος πιλότος.
Το Pilot’s Manual υπάρχει από το 2017. Ο τόμος «Πέρα από τη λιτότητα – Για μια νέα δυναμική στην ελληνική οικονομία», με επιμέλεια Δ. Βαγιανού, Ν. Βέττα, Κ. Μεγήρ και Χρ. Πισσαρίδη, κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και από το ΜΙΤ Press στα αγγλικά. Από τις 800 σελίδες του, ας μου επιτραπεί να αναφέρω έξι κρίσιμες προτροπές που πηγάζουν από έξι αυτονόητα.
Πρώτον, εγκατάλειψη του κρατικού πατερναλισμού. Το κράτος μπορεί να βοηθά, αλλά όχι να υποκαθιστά τις ατομικές αποφάσεις και την προσωπική ευθύνη. Για να κάνει όσα πρέπει, το κράτος πρέπει να σταματήσει να παρεμβαίνει παντού.
Δεύτερον, περιορισμός δαπανών. Ενα συγκεκριμένο δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι προτιμότερο να επιτευχθεί με περιορισμό δαπανών παρά με διεύρυνση της φορολογίας. Το κράτος είναι πολύ μεγάλο για αυτά που κάνει.
Τρίτον, προτεραιότητα σε επενδύσεις. Ο περιορισμός των επενδύσεων για να μην θιγεί το επίπεδο κατανάλωσης καταλήγει, με την αναιμική ανάπτυξη, σε περιορισμό των εισοδημάτων που υποτίθεται ότι προστατεύει.
Τέταρτον, προτεραιότητα στον ιδιωτικό τομέα. Η ανταγωνιστικότητα της ιδιωτικής παραγωγής είναι το υπόβαθρο της συνολικής ευημερίας. Ο δημόσιος τομέας υπάρχει για να στηρίζει, όχι να διορίζει.
Πέμπτον, προτεραιότητα στον εργαζόμενο. Είναι προτιμότερο να προστατεύουμε τους εργαζομένους παρά να διαφυλάσσουμε στη ναφθαλίνη θέσεις εργασίας. Το κοινωνικό κράτος υπηρετεί ανθρώπους και όχι επιχειρήσεις. Επιταχύνει και δεν αποτρέπει τις διαρθρωτικές μεταβολές.
Εκτον, προτεραιότητα στους νέους και στην παραγωγή. Για να υπάρχουν χρήματα για συντάξεις γιαγιάδων, πρέπει να ευημερούν τα εγγόνια τους. Πρέπει να προσαρμόζουμε τις συντάξεις στις ανάγκες της οικονομίας και όχι αντίστροφα.
Οι υπόρρητες επιλογές θεωρούνται αυτονόητες, τόσο προφανείς που δεν τίθενται προς συζήτηση. Ο κίνδυνος της μακράς προεκλογικής περιόδου είναι ότι ουδείς τολμά να αντιλέγει στο αυτονόητο. Για παράδειγμα, αν και η φτώχεια των χαμηλοσυνταξιούχων είναι στο μισό του 2009, ενώ των ανέργων διπλάσια, κανένα κόμμα δεν αντέδρασε όταν παρακάμφθηκαν οι άνεργοι για να χορηγηθεί 13η σύνταξη. Μόνο το Ποτάμι επέκρινε την αύξηση του κατώτατου μισθού.
Η βαριά εκλογική κληρονομιά φορτώνει δαπάνες στην επόμενη κυβέρνηση. ακόμη χειρότερα, επιβεβαιώνει ξανά τα αυτονόητα και κάνει την επανεξέτασή τους δυσχερέστερη.
Η πτώση δύο Boeing 737 Max 8 προέκυψε, από ό,τι φαίνεται, από λάθος στον προγραμματισμό του αυτόματου πιλότου. Η ελληνική οικονομία μετά τις εκλογές φαίνεται πως κινδυνεύει από το ίδιο πρόβλημα.
* Ο κ. Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.
ΈντυπηΠηγή άρθρου – kathimerini.gr