Στον Δυτικό κόσμο το σύμβολο της σβάστικας είναι συνώνυμο με το φασισμό και τη ναζιστική εποχή, ωστόσο πριν από τη χρήση του συμβόλου από τον Χίτλερ αυτό χρησιμοποιούνταν από πολλούς πολιτισμούς ως σύμβολο καλής τύχης.
Στον αρχαίο Ινδικό πολιτισμό, τον βουδισμό, τον τζαϊνισμό η σβάστικα αποτελούσε σύμβολο ευημερίας, για αυτό και εικάζεται ότι είναι ινδικό σύμβολο.
Οι πρώτοι ταξιδιώτες προς την Ασία εμπνεόμενοι από τη θετική θέση του συμβόλου σ’ αυτούς τους πολιτισμούς άρχισαν να το χρησιμοποιούν και κατά την επιστροφή στις χώρες τους.
Στο βιβλίο “Symbol Beyond Redemption?” του Αμερικανού γραφίστα και συγγραφέα βλέπουμε την ενθουσιώδη αποδοχή που είχε το σύμβολο στα δυτικά αρχιτεκτονικά μοτίβα και τις διαφημίσεις των προϊόντων, όπως τα μπουκάλια της Coca-Cola ή της Carlsberg, μέχρι και οι πρόσκοποι της Αμερικής υιοθέτησαν το σύμβολο.
Ο Αμερικάνικος στρατός χρησιμοποίησε το σύμβολο μέχρι και τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο μιας και η σβάστικα, ήταν το σύμβολο των μαχητικών αεροπλάνων, αυτή η χρήση σταμάτησε με την άνοδο του Ναζισμού στη Γερμανία.
Πως ξεκίνησε η αρνητική χρήση του συμβόλου;
Η Ναζιστική χρήση της σβάστικας ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, όταν οι Γερμανοί μεταφράζοντας ινδικά κείμενα γραμμένα στα Σανσκριτικά, παρατήρησαν ομοιότητες με τη δική τους γλώσσα, συμπεραίνοντας ότι είχαν κοινούς προγόνους. ‘Έτσι, φαντάστηκαν μια λευκή φυλή πολεμιστών, που έμοιαζαν σε θεούς, και την ονόμασαν Άρια φυλή. Η ιδέα αυτή έθρεψε τα αντισημιτικά συναισθήματα των εθνικιστικών ομάδων που καθιέρωσαν τη σβάστικα σαν σύμβολο που τους συνέδεε με τους αρχαίους Γερμανούς προγόνους τους.
Ο αγκυλωτός σταυρός της Ναζιστικής σημαίας έμελλε να γίνει το πιο μισητό σύμβολο του 20ου αιώνα, λόγω της σύνδεσης του με τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν από το Γ’ Ράιχ. “Για τους Εβραίους η σβάστικα είναι σύμβολο φόβου, καταπίεσης και εξόντωσης. Είναι ένα σύμβολο που ποτέ δεν θα μπορέσουμε να αλλάξουμε, αν κάποιος βάλει μια σβάστικα στους τάφους ή τις συναγωγές μας φοβίζει. Όσοι βιώσαμε το ολοκαύτωμα θα θυμόμαστε πως ήταν η σβάστικα στη ζωή μας – ένα σύμβολο κακού “, θα πει ο 93χρονός Φρέντυ Νόλερ, επιζών του Ολοκαυτώματος. Το σύμβολο απαγορεύτηκε στη Γερμανία με το τέλος του πολέμου.
Η καταγωγή του αγκυλωτού σταυρού
Η ειρωνεία είναι ότι η καταγωγή της σβάστικα είναι Ευρωπαϊκή, αρχαιολογικά ευρήματα έχουν δείξει ότι το σύμβολο χρησιμοποιούνταν και από τους αρχαίους Έλληνες, τους Κέλτες και τους Αγγλοσάξωνες, μερικά από τα αρχαιότερα ευρήματα έχουν εντοπιστεί στην ανατολική Ευρώπη, από τη Βαλτική μέχρι τα Βαλκάνια. Για παράδειγμα στο μουσείο του Κιέβου, στην Ουκρανία συναντώνται τα αρχαιότερα αντικείμενα, ηλικίας 15.000 ετών, που έχουν πάνω τους σκαλισμένο το σύμβολο της σβάστικα.
Πως ξεκίνησε η αρνητική χρήση του συμβόλου;
Η Ναζιστική χρήση της σβάστικας ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, όταν οι Γερμανοί μεταφράζοντας ινδικά κείμενα γραμμένα στα Σανσκριτικά, παρατήρησαν ομοιότητες με τη δική τους γλώσσα, συμπεραίνοντας ότι είχαν κοινούς προγόνους. ‘Έτσι, φαντάστηκαν μια λευκή φυλή πολεμιστών, που έμοιαζαν σε θεούς, και την ονόμασαν Άρια φυλή. Η ιδέα αυτή έθρεψε τα αντισημιτικά συναισθήματα των εθνικιστικών ομάδων που καθιέρωσαν τη σβάστικα σαν σύμβολο που τους συνέδεε με τους αρχαίους Γερμανούς προγόνους τους.
Ο αγκυλωτός σταυρός της Ναζιστικής σημαίας έμελλε να γίνει το πιο μισητό σύμβολο του 20ου αιώνα, λόγω της σύνδεσης του με τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν από το Γ’ Ράιχ. “Για τους Εβραίους η σβάστικα είναι σύμβολο φόβου, καταπίεσης και εξόντωσης. Είναι ένα σύμβολο που ποτέ δεν θα μπορέσουμε να αλλάξουμε, αν κάποιος βάλει μια σβάστικα στους τάφους ή τις συναγωγές μας φοβίζει. Όσοι βιώσαμε το ολοκαύτωμα θα θυμόμαστε πως ήταν η σβάστικα στη ζωή μας – ένα σύμβολο κακού “, θα πει ο 93χρονός Φρέντυ Νόλερ, επιζών του Ολοκαυτώματος. Το σύμβολο απαγορεύτηκε στη Γερμανία με το τέλος του πολέμου.
Η καταγωγή του αγκυλωτού σταυρού
Η ειρωνεία είναι ότι η καταγωγή της σβάστικα είναι Ευρωπαϊκή, αρχαιολογικά ευρήματα έχουν δείξει ότι το σύμβολο χρησιμοποιούνταν και από τους αρχαίους Έλληνες, τους Κέλτες και τους Αγγλοσάξωνες, μερικά από τα αρχαιότερα ευρήματα έχουν εντοπιστεί στην ανατολική Ευρώπη, από τη Βαλτική μέχρι τα Βαλκάνια. Για παράδειγμα στο μουσείο του Κιέβου, στην Ουκρανία συναντώνται τα αρχαιότερα αντικείμενα, ηλικίας 15.000 ετών, που έχουν πάνω τους σκαλισμένο το σύμβολο της σβάστικα.
Η σβάστικα εμφανίζεται και κατά τη Νεολιθική Εποχή κυρίως στη νοτιοδυτική Ευρώπη, ενώ κατά την Εποχή του Χαλκού εξαπλώθηκε περισσότερο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στις συλλογές των μουσείων συναντώνται πήλινα δοχεία που διακοσμούνται με σβάστικες. Όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Κιέβο το 1941, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού εξόντωσαν 34.000 Εβραίους,πήραν μαζί τους τα δοχεία θεωρώντας τα αποδεικτικό στοιχείο της Άριας καταγωγής τους, αντίστοιχες συλλογές δοχείων και αγγείων συναντάμε και στα ελληνικά αρχαιολογικά μουσεία. Το σύμβολο υιοθετήθηκε και από τη Ρωσία έως το τέλος του πολέμου, οπότε και εγκαταλείφθηκε λόγω της αρνητικά φορτισμένης σημασίας του.
Μπορεί η σβάστικα να επιστρέψει στους σύγχρονους πολιτισμους;
Υπάρχουν άνθρωποι που ελπίζουν πως λόγω της ιστορίας της η σβάστικα μπορεί να επιστρέψει στον σύγχρονο πολιτισμό, έχοντας την αρχική θετική της σημασία. Ο Πίτερ Μάντσεν ιδιοκτήτης στούντιο τατουάζ στη Κοπενχάγη, υποστηρίζει πως ο αγκυλωτός σταυρός είναι σύμβολο της Νορβηγικής και Σκανδιναβικής μυθολογίας, είναι σύμβολο αγάπης και ότι ο Χίτλερ καταχράστηκε την αρχική σημασία του συμβόλου.
Υπάρχουν άνθρωποι που ελπίζουν πως λόγω της ιστορίας της η σβάστικα μπορεί να επιστρέψει στον σύγχρονο πολιτισμό, έχοντας την αρχική θετική της σημασία. Ο Πίτερ Μάντσεν ιδιοκτήτης στούντιο τατουάζ στη Κοπενχάγη, υποστηρίζει πως ο αγκυλωτός σταυρός είναι σύμβολο της Νορβηγικής και Σκανδιναβικής μυθολογίας, είναι σύμβολο αγάπης και ότι ο Χίτλερ καταχράστηκε την αρχική σημασία του συμβόλου.
Ο Μάντσεν είναι ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης υπέρ του συμβόλου “Learn to Love the Swastika Day “, που στόχο έχει την ενημέρωση της κοινής γνώμης για το σύμβολο και τη λανθασμένη χρήση του από τις ακροδεξιές φασιστικές οργανώσεις. Ο ίδιος θα λέει χαρακτηριστικά:
“Δεν γνωρίζαμε ότι το σύμβολο είναι τόσο χιλιάδων ετών, αλλά νομίζω είναι ενδιαφέρον να μάθουν οι άνθρωποι ότι η σβάστικα δεν ήταν πάντα σύμβολο του φασισμού”.
“Δεν γνωρίζαμε ότι το σύμβολο είναι τόσο χιλιάδων ετών, αλλά νομίζω είναι ενδιαφέρον να μάθουν οι άνθρωποι ότι η σβάστικα δεν ήταν πάντα σύμβολο του φασισμού”.