Στις αποικίες υπήρχαν πολιτικές διαμάχες που βοήθησαν στη γέννηση της ρητορικής, η οποία, κατόπιν, από τους σοφιστέςμεταφέρθηκε στην κυρίως Ελλάδα. Εκτός απ’ αυτήν καλλιεργήθηκαν η φιλοσοφία, τα μαθηματικά και η πολιτική επιστήμη. Οι φιλοσοφικές σχολές του Πυθαγόρα και τουΞενοφάνη του Κολοφωνίου, είχαν πολλούς μαθητές. Ακόμη άνθισαν οι τέχνες, στις οποίες επικράτησε ο δωρικός ρυθμός με τον όγκο και την πολυτέλεια του κολοσσιαίου.
Οι κυριότερες αποικίες της Κάτω Ιταλίας ήταν η Κύμη, η Σύβαρις, ο Κρότων και ο Τάρας. Η Κύμη ήταν η πρώτη αποικία και αντιμετώπισε το διαρκή κίνδυνο των βαρβάρων Τυρρηνών. Αργότερα ήλθε σε επαφή μαζί τους και με τους Λατίνους και τους δίδαξε πολλά. Ο Κρότων, άλλη αποικία, διατήρησε το χαρακτήρα τωνΑχαιών. Έγινε πολύ πλούσια πόλη, αλλά δεν παρασύρθηκε από τη χλιδή. ΠολλοίΚροτωνιάτες διακρίθηκαν στους Ολυμπιακούς αγώνες. Ονομαστός Ολυμπιονίκης ήταν ο Μίλων ο Κροτωνιάτης. Άλλη αποικία ήταν οΤάρας. Η εργατικότητα των κατοίκων του τον έκανε πλούσιο και ισχυρό. Ονομαστά ήταν τα υφαντουργεία του.Αλλά η πλουσιότερη αποικία της Κάτω Ιταλίας ήταν η Σύβαρις. Το έδαφός της ήταν καταπληκτικά γόνιμο και απέκτησε πολύ γρήγορα πλούτο και δύναμη. Δυστυχώς όμως η χλιδή παρέσυρε τους κατοίκους της και πήραν κακό όνομα ανάμεσα στους άλλους Έλληνες. Αργότερα ήρθαν σε ρήξη με τους Κροτωνιάτες, υπέκυψαν, και η πόλη τους πυρπολήθηκε.
Στη Σικελία οι σπουδαιότερες αποικίες ήταν οι Συρακούσες, ηΣελινούς, η Γέλα και οΑκράγας. Οι Συρακούσεςέγιναν η πλουσιότερη πόλη του νησιού. Ανέπτυξαν τρομερά το εμπόριο, τηβιομηχανία, τηναυτιλία και τις τέχνες. Οι ναυτικοί της διέσχιζαν όλη τη Μεσόγειο. Ήταν ονομαστή πόλη για τους ναούς της, τα θέατράτης και τα γυμναστήρια. Επίσης τα νομίσματά της είχαν θαυμάσιες παραστάσεις. Το πολίτευμά της ήταν τυραννία και ονομαστότεροι τύραννοι ήταν οΓέλωνας και ο Ιέρωνας.
Η Σελινούς είχε διπλό λιμάνι, διπλή ακρόπολη και ένα από τα πιο θαυμάσια αποχετευτικά συστήματα. Η πιο μεγάλη οικονομική της ακμή ήταν γύρω στον 5ο αιώνα π.Χ. Άλλη πόλη-αποικία ήταν η Γέλα. Αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα με τη γεωργία της.
Ο Ακράγας είχε μεγάλη καλλιέργεια αμπελιών καιελιάς. Ακόμη και ηΚαρχηδόνα έπαιρνε κρασί και λάδι από τον Ακράγαντα. Κατάληξε να γίνει η ισχυρότερη πόλη μετά τιςΣυρακούσες.
Κύριες πόλεις
* Σικελία
- Συρακούσες: πόλη της νοτιοανατολικής Σικελίας. Ιδρύθηκε από τους Κορινθίους το 734 π.Χ.
- Μεσσήνη ή Ζάγκλη (σημερινή Messina): αποικία των Χαλκιδαίων.
- Μύλοι (σημερινό Milazzo)
- Λιπάρα: αποικία της Κνίδου (σημερινό νησάκι Lipari)
- Πάνορμον (σημερινό Palermo)
- Άκις (σημερινό Acireale)
- Μινωική Ηράκλεια
- Αίγεστα ή Έγεστα
- Τίνδαρις
- Άκραγας (σημερινό Agrigento)
- Νάξος: αποικία των Χαλκιδαίων: ιδρύθηκε το 757 π.Χ. (σημερινή Giardini Naxos)
- Ταορμίνιον: αποικία των κατοίκων της Νάξου Σικελίας (σημερινή Taormina)
- Μέγαρα Υβλαία: αποικία των Μεγαρέων στην ανατολική ακτή της Σικελίας. Ίδρυση το 734 π.Χ.
-
Λεοντίνοι: αποικία των Χαλκιδαίων ή των κατοίκων της Νάξου Σικελίας τον 8ο αιώνα π.Χ. (σημερινό Lentini)
- Κατάνη: Ιδρύθηκε από τους Ναξιώτες Σικελίας τον 8ο αιώνα π.Χ. (σημερινή Catania)
- Γέλα: Ιδρύθηκε από αποίκους της Ρόδου και Κρήτης το 675 π.Χ. (σημερινή Gela)
- Καμαρίνα: αποικία των Συρακουσών (σημερινή Camarina)
- Άκραι: αποικία των Χαλκιδαίων. (σημερινό Palazzolo Acreide)
- Ημέρα: αποικία της Μεσσήνης (σημερινή Imera)
- Σέλινους: αποικία των Μεγάρων Υβλαίων
- Κάσμεναι: αποικία των Συρακουσών
- Ύβλα
* Καλαβρία
- Ρήγιον (σημερινή Reggio Calabria): αποικία των Χαλκιδαίων.
- Επιζεφύριοι Λοκροί (σημερινή Locri)
- Κρότωνας (σημερινò Crotone)
- Σύβαρις (σημερινό Sibari)
- Μέδμα: αποικία των Επιζεφύριων Λοκρών (σημερινό Rosarno)
- Σκυλλάκιον (σημερινό Squillace)
- Ιππόνιον (σημερινή Vibo Valentia)
- Βους (σημερινή Bova)
- Κάυλον (σημερινό Monasterace marina)
- Μέταυρος: αποικία της Μεσσήνης και του Ρήγιου (σημερινό Gioia Tauro)
- Κρίμισα (σημερινό Cirò)
- Λάος (σημερινή Mercelina)
- Τέρινα (σημερινή Sant’ Eufemia)
- Ιέραξ (σημερινό Gerace)
* Απουλία
- Βάρις (σημερινό Bari)
- Βρινδίσιον (σημερινό Brindisi)
- Τάρας ή Τάραντας (σημερινό Taranto) αποικία των Σπαρτιατών
- Μεταπόντιο (σημερινό Metaponto)
- Καλλίπολις (σημερινή Gallipoli)
- Κανύσιον
- Υδρούς
* Καμπάνια
- Νεάπολις ή Παρθενόπη (σημερινή Νάπολη)
- Ελέα (σημερινή Velia)
- Ποσειδωνία: αποικία των Συβαριέων (σημερινό Capaccio-Paestum)
- Kύμη: αποικία των Χαλκιδαίων (σημερινή Cuma)
- Πύχουντας: αποικία της Μεσσήνης (σημερινό Policastro Bussentino)
- Πιθαικούσσαι: αποικία των Χαλκιδαίων και της Ερέτριας (σημερινό νησάκι Ischia)
* Λουκάνια
- Μεταπόντιον (σημερινό Metaponto)
- Σύρις (σημερινή Nova Siri)
- Ηράκλεια (σημερινό Policoro)
- Πιστοικός (σημερινό Pisticci)
- Τροίλια ή Οβελάνον (σημερινή Ferrandina)
* Υπόλοιπη Ιταλία
- Ανκών αποικία των Συρακουσών (σημερινή Ancona)
- Άδρια (σημερινή Adria)