“ταπεινώνει τα ψηλά και υψώνει τα ταπεινά”. Όταν τον ρώτησαν σε τι διαφέρουν
όσοι έχουν εκπαιδευτεί από τους απαίδευτους, είπε: “στις καλές ελπίδες”.
Όταν τον ρώτησαν τι είναι δύσκολο, είπε:
“να κρατάει μυστικά τα απόρρητα,
να διαθέτει καλά τον ελεύθερο χρόνο του και να μπορεί να σιωπά, όταν τον αδικούν”
Συμβούλευε και τα ακόλουθα:
“Να συγκρατεί κάποιος τη γλώσσα του, προπάντων σ᾽ένα συμπόσιο.
Να μην κακολογεί τους διπλανούς του· αλλιώς θα ακούσει πράγματα που θα τον λυπήσουν.
Να μην απειλεί κανέναν· διότι αυτή είναι γυναικεία συμπεριφορά.
Να σπεύδει γρηγορότερα στις ατυχίες των φίλων παρά στις ευτυχίες τους.
Να κάνει γάμο μικροέξοδο.
Να μην κακολογεί έναν που έχει πεθάνει.
Να τιμά τα γεράματα.
Να προφυλάγει τον εαυτό του.
Να προτιμά πιο πολύ μια ζημία παρά ένα κέρδος που ντροπιάζει· διότι η ζημιά
μας λυπεί μια φορά, ενώ το δεύτερο για πάντα.
Να μην κοροϊδεύει έναν που ατυχεί. Όταν είναι δυνατός, να είναι πράος, ώστε όσοι είναι κοντά του να τον σέβονται παρά να τον φοβούνται.
Να μαθαίνει να διοικεί καλά το σπίτι του. Η γλώσσα του να μην τρέχει πιο γρήγορα από το νου του.
Να συγκρατεί το θυμό του.
Να μην εχθρεύεται τη μαντική τέχνη.
Να μην επιθυμεί τα αδύνατα.
Να μη βιάζεται στο δρόμο.
Όταν μιλά, να μην κουνά το χέρι του· διότι αυτό είναι ένδειξη τρέλας.
Να υπακούει στους νόμους, να είναι ήρεμος”.
Λεν ότι κάποτε, όταν ήταν πια γέρος, είπε ότι δεν ξέρει να έχει κάνει στη ζωή του κάτι παράνομο, αμφιβάλλει ωστόσο για μια περίπτωση. Όταν δηλαδή κάποτε δίκαζε μια δίκη φίλου του σύμφωνα με τον νόμο, έπεισε τον φίλο του να τον καταδικάσει, για να τηρήσει και τα δυο, και τον νόμο και τον φίλο του.
Απόκτησε πολύ μεγάλη φήμη ανάμεσα στους Έλληνες, όταν μίλησε προειδοποιητικά για τα Κύθηρα, το νησί της Λακωνικής. Όταν δηλαδή πληροφορήθηκε τη φυσική κατάστασή της, είπε:
“Μακάρι να μην είχε δημιουργηθεί ή, μια που δημιουργήθηκε, να είχε καταποντισθεί”.
Το πρόβλεψε καλά.
Διότι ο Δημάρατος, που ήταν εξορισμένος από τους Λακεδαιμόνιους, συμβούλεψε τον Ξέρξη να συγκεντρώσει τα πλοία του στο νησί· και θα είχε κυριευτεί η Ελλάδα, αν είχει πεισθεί ο Ξέρξης.
Και αργότερα ο Νικίας κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο κατέκτησε το νησί, εγκατέστησε σ᾽ αυτό φρουρά από Αθηναίους και προκάλεσε πάρα πολλά κακά στους Λακεδαιμόνιους.
Ήταν βραχύλογος· γι᾽ αυτό και ο Μιλήσιος Αρισταγόρας αυτόν τον τρόπο τον χαρακτηρίζει “χιλώνειο”. Ήταν γιος του Βράγχου, που έχτισε το ιερό στις Βραγχίδες. Ήταν γέροντας κατά την πεντηκοστή δεύτερη Ολυμπιάδα, όταν ήταν στην ακμή του ο “λογοποιός” Αίσωπος. Πέθανε, όπως λέει ο Έρμιππος, στην Πίσα, αφού φίλησε το γιο του Ολυμπιονίκη στο αγώνισμα της πυγμαχίας. Αυτό το έπαθε από υπερβολική χαρά και από την αδυναμία της πολύχρονης ζωής του.
Και όλοι όσοι ήταν στην εορταστική συνέλευση τον ξεπροβόδισαν πολύ τιμημένα…”
( οι Σπαρτιάτες ανήγειραν και άγαλμα προς τιμή του, με το επίγραμμα «Τόνδε δορυστέφανος Σπάρτα Χίλων, εφύτευσεν, ός των Επτά Σοφών, πρώτος, έφυ Σοφός» [περ. «Η πολεμόχαρη Σπάρτη γέννησε αυτόν εδώ τον Χίλωνα, που ήταν ο πρώτος, δηλαδή ο μεγαλύτερος, Σοφός από τους επτά Σοφούς»].
ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ
ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΒΙΩΝ ΚΑΙ
ΔΟΓΜΑΤΩΝ ΣΥΝΑΓΩΓΗ
ΤΟΜΟΣ Α´
Μετάφραση
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Γ. ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Πρόλογος
ΣΩΚΡΑΤΗΣ Χ. ΔΕΛΗΒΟΓΙΑΤΖΗΣ
Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, Βιβλίο Α