Κροατία: Ο νέος σύμμαχος της Μόσχας ή ένα σύντομο φλερτ;

Του Maxim Samorukov
Η Ρωσία έχει ολοκληρώσει ένα νέο πολιτικό ελιγμό στα Βαλκάνια. Ενώ όλοι προσπαθούν να εκτιμήσουν την επιρροή της Ρωσίας στο…
Μαυροβούνιο και στα Σκόπια, η Μόσχα απροσδόκητα ξεκίνησε να ευθυγραμμίζεται με ένα από τα πιο φιλό-αμερικανικά έθνη στην περιοχή. Την Κροατία.

Η πρόεδρος της Κροατίας, Kollinda Grabar-Kitarovic πέρασε τρεις ημέρες στη Ρωσία (18-20 Οκτωβρίου), συναντήθηκε με τον πρόεδρο Putin και τον πρωθυπουργό Medvedev, μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων. Στο μεταξύ, 150 Κροάτες επιχειρηματίες παρακολούθησαν ένα επιχειρηματικό φόρουμ στη Μόσχα αφιερωμένο στη συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Κροατίας. Ένα τέτοιο εκτεταμένο πρόγραμμα δεν έχει ποτέ οργανωθεί για τη Σερβία, τον πιο στενό σύμμαχο της Ρωσίας στα Βαλκάνια.

Τo κύριο γεγονός της επίσκεψης -η προεδρική συνάντηση στο Σότσι στις 18 Οκτωβρίου- δεν έβγαλε κάποιο ριζοσπαστικό αποτέλεσμα, αλλά δεν αναμενόταν και να το κάνει. Και οι δύο πλευρές κέρδισαν από το γεγονός και μόνο ότι συναντήθηκαν.

Η συνάντηση βοηθάει τη Μόσχα να διαλύσει κάθε ιδέα της απομόνωσης από την Ευρώπη και της ουκρανικής κρίσης. Μόλις πριν από δύο χρόνια, ένα δημοσίευμα πως ένας Ευρωπαίος ηγέτης είχε ταξιδέψει για να συναντήσει τον Putin, θα είχε ακουστεί σαν κατηγορία. Τώρα είναι απλώς ειδήσεις.

Μια προσωπική συνάντηση με τον Putin είναι ένας πειρασμός που είναι αδύνατο να αντισταθεί η Grabar-Kitarovic, όπως και για τους περισσότερους ηγέτες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Σε άλλες εποχές, ο Putin θα ήταν ένας τύραννος που πρέπει να απομονωθεί. Αλλά τη στιγμή που μια προσωπική συνάντηση είναι στα χαρτιά, γίνεται το πιο σημαντικό διπλωματικό γεγονός του έτους. Ποιος νοιάζεται για την απομόνωση όταν έχει την ευκαιρία να φωτογραφηθεί με τον Putin, στέλνοντας το μήνυμα στους ψηφοφόρους ότι ο ηγέτης τους είναι στο επίκεντρο της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκηνής;

Ναι, η Κροατία είναι μια κοινοβουλευτική δημοκρατία, και ο πρωθυπουργός έχει περισσότερη εξουσία. Αλλά η πρόεδρος Grabar-Kitarovic είναι μια ειδική περίπτωση. Δεν υπάρχουν πολλοί ηγέτες εθνών με πληθυσμό 4 εκατομμυρίων που κατορθώνουν να διεξάγουν προσωπικές συναντήσεις με τον Κινέζο, το Ρώσο και τον Αμερικανό ηγέτη μέσα σε λίγους μήνες, αλλά η πρόεδρος της Κροατίας το πέτυχε.

Η Grabar-Kitarovic, η οποία έχει διατελέσει υπουργός Εξωτερικών και βοηθός του γ.γ. του ΝΑΤΟ, είναι πολύ ενεργή στο διεθνές πεδίο. Στη συνάντηση στο Σότσι, προσφέρθηκε ακόμη και να ενεργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, ενώ σύντομα θα ταξιδεύσει στην Ουάσιγκτον για μια συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο Donald Trump.

Ωστόσο, όσο και οι δύο πρόεδροι αγαπούν την γεωπολιτικοί, οι διπλωματικοί και μόνο λόγοι δεν θα ήταν αρκετοί για να οργανωθεί μία τέτοια μαζική επίσκεψη. Ενς άλλος παράγοντας στις ρωσό-κροατικές σχέσεις ήρθε στο προσκήνιο φέτος: τα 1,3 δισ. ευρώ που χρωστάει η κροατική Agrokor στις ρωσικές κρατικές τράπεζες Sberbank και VTB.

Η Agrokor, μια μεγάλη τεράστια εταιρεία που αποτελείται κυρίως από παραγωγούς τροφίμων και εμπορικές αλυσίδες, δημιουργήθηκε εν μέσω αναταραχής της δεκαετίας του 1990 από τον ολιγάρχη ivicc Todoric. Από την αρχή του 2017, η Agrokor απασχολούσε περίπου 60.000 ανθρώπους σε όλα τα Βαλκάνια, καθώς και δεκάδες χιλιάδες προμηθευτές. Συνολικά, ήταν υπεύθυνη για περίπου το 16% του ΑΕΠ της Κροατίας. Επομένως, όταν άρχισε να πτωχεύει την άνοιξη του 2017, μην κατορθώνοντας να αντέξει την ανταγωνισμό από τις αλυσίδες της Δυτικής Ευρώπης μετά από την είσοδο της Κροατίας στην ΕΕ το 2013, η κροατική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να παρέμβει και να τη θέση υπό κυβερνητική εποπτεία.

Εκείνη την εποχή περίπου, προέκυψε ότι οι Sberbank και VTB ήταν μεταξύ των μεγαλύτερων πιστωτών της Agrokor, προκαλώντας νέες κατηγορίες για ρωσική παρέμβαση στα βαλκανικά ζητήματα. Ένα απλό σχόλιο από τη Sberbank -ότι η τράπεζα θα επιχειρούσε να ανακτήσει τα κεφάλαιά της με όλα τα έννομα μέσα- ερμηνεύτηκε ως πίεση στην κροατική κυβέρνηση με στόχο να καταλάβει εδάφη που ανήκαν στην που ανήκαν στην εταιρεία.

Η μοίρα της Agrokor έχει οδηγήσει πολλές κροατικές επιχειρήσεις να επανεξετάσουν σοβαρά την ικανότητά τους να συναγωνιστούν με τις δυτικοευρωπαϊκές επιχειρήσεις, εξ ου και το πρωτοφανές μεγάλο επιχειρηματικό φόρουμ στη Μόσχα και η συζήτηση για την τόνωση των κροατικών εξαγωγών στη Ρωσία.

Η είσοδος στην ΕΕ δεν κατόρθωσε να τονώσει την οικονομία της Κροατίας. Ο πληθωρισμός της χώρας (προσαρμοσμένος με το ΑΕΠ) το 2016 ήταν 8% χαμηλότερος από ό,τι ήταν το 2008 -το χειρότερο αποτέλεσμα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, χωρίς να υπολογίζεται η Ουκρανία. Δεν αποτελεί έκπληξη ως εκ τούτου, ότι μην έχοντας δει κάποια από τα αναμενόμενα πλεονεκτήματα από την ΕΕ, οι κροατικές επιχειρήσεις έχουν ξεκινήσει να αναζητήσουν άλλους τρόπους.

Παραδοσιακά, η Κροατία ενδιαφέρει τη Ρωσία πρώτα και κύρια στον τομέα της ενέργειας. Πριν από ένα μήνα, η Gazprom διαπραγματεύτηκε ένα νέο δεκαετές συμβόλαιο με την Κροατία για την προμήθεια 1 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως. Η Ρωσία ομοίως ενδιαφέρεται για πιθανά νέα συμβόλαια για τον εκσυγχρονισμό των εργοστασίων ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που έκανε ήδη στη δεκαετία του 2000. Και ασφαλώς, υπάρχει το βασικό και φαινομενικά αέναο ενεργειακό project του Κρεμλίνου στα Βαλκάνια: κατά περιόδους ο αγωγός φυσικού αερίου South Stream, σε άλλες περιόδους ο Turkish Stream. Η ρωσική κυβέρνηση θα χαρεί να δει την Κροατία να συμμετέχει σε οποιοδήποτε από τα δύο.

Η κροατική κυβέρνηση προσπαθεί σκληρά να μετατρέψει τη χώρα σε ένα περιφερειακό ενεργειακό κέντρο. Σύντομα, θα ξεκινήσει η κατασκευή ενός τερματικού LNG στο νησί Krk, ένα project που έχει τη στήριξη του ίδιου του Trump, κατά τη διάρκεια της συνάντησής του τον Ιούλιο με την Grabar-Kitarovic. Πιθανότατα, οι Κροάτες θα θέλουν να τραβήξουν την προσοχή άλλων μεγάλων ενεργειακών εξαγωγέων επίσης, το οποίο εξηγεί για ποιον λόγο μπορεί να υλοποιηθούν κάποια projects υποστηριζόμενα από τη Ρωσία.

Και πάλι, δεν θα πρέπει να περιμένουμε μεγάλες αλλαγές στη διμερή συνεργασία ή να δούμε την Κροατία να μετατρέπεται σε έναν στενό σύμμαχο της Ρωσίας. Οι κυρώσεις, η μείωση των τιμών του πετρελαίου, και η μακροχρόνια στασιμότητα και στις δύο χώρες δεν μπορεί να ξεπεραστεί από τις προεδρικές συναντήσεις, και οι πραγματικοί οικονομικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών είναι μέτριοι. Πίσω στις αρχές του 2000, η Ρωσία ήταν μεταξύ των τριών κορυφαίων εμπορικών εταίρων της Κροατίας, αλλά τώρα αντιστοιχεί μόλις στο 1,5%.

Αυτή τη στιγμή, η Ρωσία έχει στο πλευρό της το χρέος της Agrokor στις Sberbank και VTB. Αλλά στην τρέχουσα ατμόσφαιρα του συνολικού πολέμου εναντίον του σχεδίου του Κρεμλίνου, κανείς δεν πρόκειται να αφήσει τη Μόσχα να το μετατρέψει αυτό σε μια σοβαρή ενίσχυση της θέσης της στην Κροατία. Αυτό είναι ένα εμπορικό ζήτημα και κατά κάποιο τρόπο, τα λεφτά τελικά θα επιστραφούν. Τα ευρωπαϊκά διακστήρια πήραν το μέρος της Μόσχας αναφορικά με τα δάνεια που εκδόθηκαν στην Ουκρανία υπό τον πρώην πρόεδρό της, Viktor Yanukovych.

Επιπλέον, και η πολιτική τάξη της Κροατίας και οι πολίτες, είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη Ρωσία. Για αυτούς, οι Ρώσοι είναι πρώτα και κύρια σύμμαχοι των Σέρβων, και στη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης, οι Κροάτες πήραν το μέρος του Κιέβου. Ο πρωθυπουργός Andrej Plenkovic πρότεινε να αξιοποιηθεί η κροατική εμπειρία της δεκαετίας του 1990 για τη ρύθμιση της σύγκρουσης στην ουκρανική περιοχή Ντονμπάς, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση του ρωσικού υπουργείο Εξωτερικών. Η ίδια η πρόεδρος προχώρησε σε σκληρές δηλώσεις σχετικά με την εξωτερική πολιτική της Μόσχας για αρκετές περιπτώσεις.

Η πρόσφατη επίσκεψη ωστόσο είναι ένα βήμα στο δρόμο προς την ομαλοποίηση των σχέσεων. Είναι μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών στο παραδοσιακό τους επίπεδο, μετά από την απομόνωση των τελευταίων ετών. Με βάση τις τρέχουσες συνθήκες, αυτό δεν είναι μικρό πράγμα.