Ο Göksel, ανοιχτόκαρδος και απλός, παρά το γεγονός ότι «γράφει ιστορία», είναι ο πρώτος άνθρωπος που πήρε το ρίσκο της έρευνας στον υπόγειο χώρο του μεγάλου αυτού μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου ουδείς έφθασε μέχρι σήμερα.
«Με ενδιαφέρει η ιστορία, δεν ψάχνω για θησαυρούς», τονίζει.
Όλα ξεκίνησαν το 1996, όταν ο αρχαιολόγος Ihsan Tuney τού εκμυστηρεύτηκε: «Για την Αγιά – Σοφιά έχουν γίνει πολλά ντοκιμαντέρ, κανένα όμως για το τι υπάρχει κάτω από το μνημείο. Είναι μια πρόκληση για σένα, γιατί είσαι τολμηρός».
Μετά από προσπάθειες δύο χρόνων, ο Göksel εξασφάλισε άδεια από το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού για να κάνει κατάδυση με την κάμερά του στα «άδυτα» της Αγίας Σοφίας. Πριν από κάθε κάθοδο, ο ίδιος και οι τρεις δύτες-συνεργάτες του κάνουν ειδικό εμβόλιο, ενώ είναι εφοδιασμένοι κατά την εξερεύνηση τους με ενέσεις – αντίδοτα για το δηλητήριο φιδιών και σκορπιών.
«Ανέκαθεν είχα έρωτα για την Αγία Σοφία. Ήξερα ότι θα ήταν μια μακροχρόνια σχέση. Πρώτα έπρεπε να τη δω με τα ίδια μου τα μάτια, να τη γνωρίσω και το πιο σημαντικό να την ανακαλύψω. Κι αυτό έκανα. Με το πέρασμα του χρόνου, η αγάπη μετατράπηκε σε πάθος που με κυριαρχεί εδώ και χρόνια», δήλωσε στην κυπριακή εφημερίδα, «Φιλελεύθερος», ο Göksel.
Κωνσταντινουπολίτης ο ίδιος, γεννήθηκε και ζει στο Σκούταρι, στην ασιατική πλευρά της Πόλης. «Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε πρωτεύουσα τριών αυτοκρατοριών, γι΄ αυτό και περιβάλλεται από μεγάλη αίγλη, επισημαίνει.
Με το υλικό που θα συγκεντρωθεί από τις κινηματογραφήσεις (η τελευταία κατάδυση θα γίνει αυτό τον μήνα) ο Göksel θα ετοιμάσει το μοναδικό μέχρι σήμερα ντοκιμαντέρ με τίτλο: «Beneath the Hagia Sophia» («Στο άδυτα της Aγίας Σοφίας»), διάρκειας 50 λεπτών, για το οποίο αναζητά χορηγό, καθώς θέλει να κρατήσει ο ίδιος τα πνευματικά δικαιώματα.
Ο Göksel και οι συνεργάτες του κάνουν καταδύσεις επί 16 χρόνια σε δύο δεξαμενές, βάθους 10 και 12 μέτρων, που βρίσκονται κάτω από το κεντρικό κλίτος του ναού, ενώ ανακάλυψαν τουλάχιστον 20 διακλαδώσεις, τις οποίες δεν κατάφεραν να εξερευνήσουν.
Οι κινηματογραφήσεις με σύγχρονο εξοπλισμό έγιναν σε στενές σήραγγες, κρυπτοδωμάτια, δεξαμενές, ταφικούς θαλάμους, αλλά και σε πηγάδια γεμάτα με νερό. «Τεχνικά, αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες. Δεν ξέραμε τι θα συναντήσουμε», ανέφερε ο Göksel.
Απαντώντας ωστόσο σε σχετική ερώτηση, ο Τούρκος ντοκιμαντερίστας δηλώνει κατηγορηματικά ότι η επικοινωνία των στοών της Αγίας Σοφίας με το Βόσπορο και τα Πριγκιπόννησα είναι ένας θρύλος. Με τη βοήθεια τόσο των καθηγητών της Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ihsan Tunay και HaluK Cetinkaya, όσο και των υπευθύνων του Μουσείου της Αγίας Σοφίας εντοπίστηκαν δύο πιθανές είσοδοι για τις σήραγγες του ναού και η εξερεύνηση άρχισε.
Η πρώτη είσοδος βρέθηκε στο τμήμα του πρόναου και λίγα μέτρα πιο μακριά εντοπίστηκε η δεύτερη. Στα υπόγεια της Αγίας Σοφίας υπάρχουν πολλοί κίονες εξαιρετικού κάλλους, παρεκκλήσια με σπαράγματα νωπογραφιών και δωμάτια.
Ο Göksel Gülensoy και η ομάδα του βρήκαν ακόμα και τάφο, ωστόσο αρχικά δεν είχαν αντιληφθεί τι είχαν ανακαλύψει. Μέχρι που ο αρχαιολόγος HaluK Cetinkaya είδε τις εικόνες. Ήταν ο τάφος του Αγίου Αντιγόνου! Τελευταία αναφορά στον τάφο του Αγίου είχε γίνει τον 13ο αιώνα από ένα Ρώσο περιηγητή. Βρέθηκε ακόμη ένας τάφος, που εικάζεται ότι ανήκει σε Πατριάρχη…
Στα ευρήματα συγκαταλέγεται και ένα στρατιωτικό παγούρι από το 1917. Οι Τούρκοι εκτιμούν ότι πολύ πιθανόν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στρατιώτες, που επισκέφθηκαν την Αγία Σοφία να έριξαν κατά λάθος τα παγούρια τους στη στέρνα, στην προσπάθειά τους να πάρουν αγίασμα. Από την άλλη, ένας Ρωμιός της Πόλης ανέφερε ότι σύμφωνα με τα λεγόμενα των παλαιοτέρων, το 1919, πέντε Έλληνες αξιωματικοί, ανάμεσα σε αυτούς και ένας ιερέας, έκαναν τη μοναδική από την Άλωση, Θεία Λειτουργία.
Σύμφωνα με τον Göksel, ο σεναριογράφος του Kutsi Akilli ελπίζει ότι μπορεί να βρεθεί δωμάτιο της Αγίας Σοφίας, από όπου διέφυγε ο ιερέας στη Λειτουργία της 29ης Μαΐου 1453, όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισέβαλε στο ναό, αλλά και το δισκοπότηρο που χάθηκε κατά την Άλωση της Πόλης. Η παράδοση το θέλει να βρίσκεται κάπου στα βάθη του ναού…
Ο Akilli θεωρεί ότι το κρυφό δωμάτιο είναι το πιο σημαντικό από όλα. Δεν αποκλείει μάλιστα μέσα σε αυτό να βρίσκονται ακόμα και ιστορικές έρευνες που έγιναν τα βυζαντινά χρόνια, καταγράφοντας στοιχεία για τον πληθυσμό και τις συνθήκες ζωής του…
