Αποτελείται από έναν ανενεργό πολιτισμό, ο λαός Jomon είναι πιο γνωστός για τα περίτεχνα πρώιμα κεραμικά του και θεωρείται ότι δημιούργησε τις πιο πρώιμες μορφές αγγειοπλαστικής στον κόσμο.
Τα πιο σημαντικά έργα τέχνης του πολιτισμού των Jomon είναι τα Dogu τους: ανθρωμόρφα ή ζωόμορφα ειδώλια που εμφανίστηκαν ήδη από την Αρχόμενη Περίοδο, περίπου το 14,000-4,000 π.Χ., αλλά τα πιο σημαντικά κατασκευάστηκαν στη Μέση Περίοδο.
Οι περισσότεροι μελετητές ιαπωνικής τέχνης και αρχαιολόγοι τα θεωρούν, παρά τις πολλαπλές πιθανές λειτουργίες τους, τα έργα αυτά ως πιθανές ενδείξεις μιας πρώιμης θρησκευτικής κουλτούρας και σαμανιστικών τελετών.
Ο πολιτισμός των Jomon ως επί το πλείστον πιθανότατα κάλυψε ολόκληρο το ιαπωνικό αρχιπέλαγος, όπως αποδεικνύεται από την κεραμική Jomon που βρέθηκε στα διάφορα νησιά. Τις περισσότερες φορές, αυτά τα ειδώλια Dogu βρέθηκαν σε κυκλικούς τάφους ή πέτρινους κύκλους, υποδεικνύοντας κάποια μορφή πνευματικής κλίσης του πολιτισμού.
Η εύρεση αυτών των ειδωλίων μεταξύ των νεκρών σημαίνει ότι υπήρχε κάποιο νόημα για τις μετά θάνατον ζωής τελετουργίες, αν και το ποια ακριβώς έννοια είχαν δεν θα μπορέσουμε πότε να μάθουμε οριστικά.
Ωστόσο, αυτά τα αγαλματίδια υποβλήθηκαν σε πολλές μορφές και μετασχηματισμούς κατά τη διάρκεια των διαφόρων περιόδων στο πλαίσιο του πολιτισμού Jomon, δείχνοντας τόσο την εκλέπτυνση της τεχνοτροπίας, που εμπνέεται αναμφισβήτητα από εξωτερικές πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις αλλά και ένα αυξημένο επίπεδο της πνευματικότητας. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό από την ανάλυση των ίδιων των ειδωλίων.
Αγγείο των Jomon που χρονολογείται στη Μέση Εποχή, (3000-2000 π.Χ.)
Υπάρχουν διάφοροι τύποι των ειδώλων Dogu, που κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις ομάδες: “καρδιόσχημα (ή φρύδι με σχήμα ημισελήνου)», ο “τύπος κερασφόρου κουκουβάγιας», ο τύπος “γουρλωμένα μάτια», και ο τύπος “της εγκύου γυναίκας».
Οι διάφοροι τύποι ακολουθούν όλοι το ίδιο βασικό μοτίβο: τείνουν να εμφανίζουν κοντά και βαριά, με μικρά, ευρεία πόδια και φαρδείς ώμους και γοφούς.
Οι διαφορές που επισημάνθηκαν από τις προαναφερθείσες ονομασίες των τύπων, τα ειδώλια Αφροδίτη τείνουν να έχουν τονισμένα παραπάνω τα ισχία (Εικόνα 1) και τα “γουρλωμένα μάτια» έχουν τεράστια μάτια που καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο το πρόσωπο (Εικόνα 2).
Εξαιτίας της τάσης όλες αυτές τις μορφές να είναι γυναίκες, που αποδεικνύεται από τα στήθη τους και την έλλειψη πέους, υπάρχει η πεποίθηση μεταξύ των μελετητών ότι οι μορφές Dogu ήταν αγάλματα της γονιμότητας.
Παρατηρώντας την μεγάλη πλάτη τα υπερβολικά σχιστά μάτια αλλά και τα γουρλωμένα μάτια μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για αρχαίους ερπετοειδείς αστροναύτες.
Όπως αναφέρεται στο Δράκοι, Ωοζωτόκα και λεκάνη στενότερη από την πλάτη.
Εικόνα 1. Άγνωστη, Πήλινο ειδώλιο, 1000-300 π.Χ.. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη
Η βάση για την πίστη που είχαν ;ότι τα περισσότερα Dogu είχαν κάποια χροιά γονιμότητας προέρχεται από σχετικά στοιχεία άλλων πολιτισμών. Τα στοιχεία συχνά σε σύγκριση με άλλες μορφές, κυρίως των δυτικών πολιτισμών, όπως η προϊστορική Αφροδίτη του Willendorf.
Εικόνες, όπως η Αφροδίτη/Γυναίκα του Willendorf θεωρούνται πιο πιθανό να αντιπροσωπεύουν είτε μια συνολική Μητέρα Γη, ή την ιδέα ότι η προσευχή για τη γονιμότητα και την ασφαλή γέννα ήταν απαραίτητη.
Η Αφροδίτη της Willendorf, αγαλματίδιο που βρέθηκε στην Αυστρία και πιστεύεται ότι έχει γίνει το 28.000 ως 25.000 π.Χ.
Κοιτάζοντας ένα Dogu όπως το σχήμα 1, είναι κατανοητό να αξιώνεται μια παρόμοια λειτουργία, λόγω της έμφασης της μορφής. Και πάλι, ενώ όλα βρίσκονται να έχουν τα στοιχεία των Dogu δηλαδή ευρείς γοφούς και ώμους, υπάρχει μια αυξημένη έμφαση των στοιχείων Αφροδίτη όπως φαίνεται από τις ερωτικές λαβές και το γυμνό στήθος στο Εικόνα 1.
Η τοποθέτηση σε αυτή την απεικόνιση, σε συνδυασμό με το χρονικό πλαίσιο των Jomon, μια εποχή στην ιστορία, όταν οι ιατρικές γνώσεις ήταν περιορισμένες και η πιθανότητα θανάτου κατά τον τοκετό ήταν υψηλή, αυτές οι εικόνες γονιμότητας ήταν πιθανότατα πολύ σημαντικές πηγές πίστης και ελπίδας για τη συνέχιση των οικογενειακών γραμμών. Συμπερασματικά αυτά μπορούν να ενεργούν ως ευσεβείς προσφορές από τους ανθρώπους Jomon, σωματικές και αντιπροσωπευτικές προσευχές για την ασφαλή γέννα.
Μια άλλη παραλλαγή των ειδωλίων Dogu είναι οι προαναφερθέντες τύποι “γουρλωμένων μυαλών», που περιγράφονται από τους μελετητές ως όμοιοι με «αστροναύτες»,επειδή τα μεγάλα μάτια τους είναι υπερβολικά (Εικόνα 2).
Η καταλληλότητα αυτής της περιγραφής είναι ότι αυτά αναμφίβολα δεν χρησιμοποιούνται με τον λατρευτικό τρόπο όπως οι Αφροδίτες, με βάση την αυστηρή έμφαση στη έμφασης. Ενώ ακόμα τα πόδια είναι πάλι ευρεία, τα μάτια είναι το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό τους, με αποτέλεσμα να μπορεί να θεωρηθεί ότι η όραση είχε μεγάλη σημασία.
Οι Jomon ήταν μια κοινωνία κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, όπως και οι περισσότερες ομάδες αυτή τη περίοδο, ωστόσο η μοναδικότητά τους έγκειται στην ασφάλεια τους. Αυτοί, σε αντίθεση με άλλους πολιτισμούς, είχε αφθονία τροφίμων, μικρό κίνδυνο εισβολής λόγω της θέσης τους και ως εκ τούτου πολύ ελεύθερο χρόνο.
Έτσι, η όραση τους αναμφίβολα δεν εφαρμοζόταν στις προσπάθειες για κυνήγι ή πόλεμο. Η όραση, εάν αυτή είναι πράγματι η πρόθεση των γουρλωμένων ματιών, θα μπορούσε πολύ πιθανόν να έχει να κάνει με τη θρησκεία, με τον ίδιο τρόπο που τα αρχαία αφιερώματα των Σουμερίων τόνιζαν τα μεγάλα, φωτεινά, από λάπις λάζουλι μάτια.
Για άλλη μια φορά, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε οριστικά το σκοπό των ειδωλίων Dogu, έτσι είναι λογικό να στραφούμε σε άλλους πολιτισμούς για συμβουλές.
Στο σουμεριακό πολιτισμό, τα ειδώλια συχνά τοποθετούνταν στους ναούς ζιγκουράτ ως μόνιμα αγάλματα για τους προσκυνητές, έτσι ώστε οι θεοί να γνωρίζουν συνεχώς ότι αυτοί οι άνθρωποι προσεύχονταν.
Αυτά τα ειδώλια με “τα γουρλωμένα μάτια», τα Dogu, μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί για τον ίδιο τύπο θρησκευτικής υποκατάστασης, αν οι άνθρωποι προσκυνούσαν μια συγκεκριμένη θεότητα ή προορίζονταν να αναπαριστούν το ταξίδι ενός ατόμου στη μετά θάνατον ζωή.
Αυτό που έχουν κοινό όλα τα ειδώλια Dogu είναι τα αξιώματα για τις λειτουργίες τους. Η προαναφερθείσα έννοια της προστασίας της γονιμότητας ή της θρησκευτικής ενίσχυσης επιτρέπει την θεωρία της πίστης των Jomon σε πρακτικές μαγείας.
Είναι άγνωστο με βεβαιότητα αν οι Jomon είχαν κάτι ανάλογο με σοφές γυναίκες ή άνδρες, σαμάνους ή ιερείς, αλλά σε επανεξέταση όλων των αποδεικτικών στοιχείων που συζητήθηκαν, αυτή φαίνεται να είναι η μορφή θρησκευτικής πρακτικής στο παιχνίδι με τα ειδώλια.
Βρέθηκαν, όπως αναφέρθηκε, κυρίως σε τάφους ή πέτρινους κύκλους (οι οποίοι θεωρούνται από τους μελετητές ως ισοδύναμοι με ιερούς ναούς), που φαίνεται μέσα από τις θέσεις τους, στις οποίες ασφαλώς χρησίμευαν σε τελετουργίες κάποιου είδους.
Εικόνα 2. Άγνωστος, Shakōki-Dogu, 1.000 – 400 π.Χ.. Εθνικό Μουσείο του Τόκιο, στην Ιαπωνία, “τύπος γουρλωμένων ματιών»
Πέτρινος κύκλος των Jomon στο Oyu, στην περιφέρεια Akita στην Ιαπωνία
Το πιο σημαντικό, και είναι σχετικό με αυτό το επιχείρημα, είναι ότι το σύνολο των Dogu βρέθηκε -που καλύπτει τις διάφορες μορφές- σκοπίμως σπασμένο. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι είχαν φθαρεί μέσα στο χρόνο ή σπάσει από ατύχημα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, υπάρχουν σίγουρες ενδείξεις ότι τα έσπασαν επίτηδες.
Καθώς τα Dogu εξαφανίστηκαν από τη στιγμή της πολιτισμικής αλλαγής στην περίοδο Yayoi, το 300 π.Χ.-300 μ.Χ, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι τα ειδώλια Dogu ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για τον πολιτισμό Jomon, παρά ότι χρησιμοποιήθηκαν και προσαρμόστηκαν από τους νέους αποίκους.
Ως εκ τούτου, ανεξάρτητα από τον σκοπό που είχαν για τους Jomon, χάθηκαν από τη στιγμή που η περίοδος Yayoi έληξε. Ωστόσο, λόγω των ομοιοτήτων τους με άλλες θρησκευτικές μορφές της προϊστορικής τέχνης, τα ευρήματα των Dogu στα νεκροταφεία -έμφυτες θέσεις της θρησκείας, καθώς και το προφανές εκ προθέσεως σπάσιμο των αγαλμάτων, μπορεί να υποστηριχθεί λογικά ότι τα ειδώλια αυτά ήταν μέρος κάποιας μορφής θρησκευτικούς και σαμανιστικού πολιτισμού στην περίοδο των Jomon. Είναι απλώς ατυχία της εποχής που αυτό δεν μπορεί να γίνει γνωστή οριστικά.
Πήλινο άγαλμα των Jomon, Kazahari Ι, Νομός Αομόρι -Υστερη Εποχή (1500 – 1000 π.Χ.)
