Μύθοι και αλήθειες του πολέμου του Βιετνάμ

Σύμφωνα με τα επίσημα κιτάπια της αμερικανικής ιστορίας, η εμπλοκή των ΗΠΑ στην εσωτερική υπόθεση του Βιετνάμ αρχίζει ήδη από την 1η Νοεμβρίου 1955 και διαρκεί μέχρι την αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής στις αρχές Μαρτίου 1973.

Το κορυφαίο ψυχροπολεμικό γεγονός έμελλε να μετατραπεί σε μια βρόμικη ολομέτωπη επίθεση των δύο κόσμων, δύο υπερδυνάμεων δηλαδή που κρύφτηκαν πίσω από τις αντιμαχόμενες πλευρές και έφεραν όλεθρο και καταστροφή στη γωνιά αυτή της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Δεκαετίες αργότερα, οι ψύχραιμες αναλύσεις και η καθαρή ματιά πάνω στον Πόλεμο του Βιετνάμ αποτελούν ακόμα ζητούμενο, καθώς οι εχθροπραξίες συνεχίζουν να καλύπτονται με τον μανδύα του μύθου και της ηθελημένης προπαγάνδας. Αλλά και με τη γνώριμη κινηματογραφική στερεοτυποποίηση του Χόλιγουντ φυσικά, εκεί που η μυθιστορηματική δραματοποίηση παίρνει τον πρώτο λόγο και καθορίζει λίγο-πολύ τις τρέχουσες προσλαμβάνουσες για έναν σκοτεινό πόλεμο συμφερόντων και μοιρασιάς του πλανήτη.

Η φρίκη του κοριτσιού προκλήθηκε από αμερικανικό βομβαρδιστικό

Ήταν στις 8 Ιουνίου 1972 όταν ο φωτογράφος του πρακτορείου AP, Nick Ut, απαθανάτισε με τον φακό του ένα από τα στιγμιότυπα-σύμβολα της θηριωδίας: η εννιάχρονη Kim Phuc τρέχει γυμνή να γλιτώσει από τις πύρινες γλώσσες των ναπάλμ που τύλιξαν τον οικισμό της. Η θρυλική φωτογραφία τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ και έγινε ένα από τα καρέ που έδωσαν πρόσωπο στο μακελειό.

Για χρόνια πιστευόταν ότι ήταν οι Αμερικανοί που είχαν σπείρει την πύρινη καταστροφή στο χωριό Trang Bang, αν και αποδείχθηκε τελικά ότι ήταν ένα παμπάλαιο μεταπολεμικό ελικοφόρο (τέλη της δεκαετίας του 1940) Sky Raider της Πολεμικής Αεροπορίας του Νοτίου Βιετνάμ που έφερε τον όλεθρο. Δεκαετίες αργότερα, ο αμερικανός βετεράνος του Βιετνάμ και ιερωμένος πια της Εκκλησίας των Μεθοδιστών, John Plummer, προσπάθησε να πάρει τα εύσημα για την επίθεση, αν και φάνηκε τελικά ότι είχε υπερβάλει για τον ρόλο του στη συγκεκριμένη αεροπορική επιδρομή. Αργότερα ομολόγησε ότι ο σχεδιασμός, η εντολή και η εκτέλεση της επίθεσης ανήκαν εξολοκλήρου στην πολεμική μηχανή του Νοτίου Βιετνάμ…

Στο Βιετνάμ πολεμούσαν μόνο Αμερικανοί και Βιετκόνγκ

Μπορεί το Χόλιγουντ να επιμένει να βλέπει τις αιματοχυσίες του Βιετνάμ ως υπόθεση της δημοκρατικής Αμερικής κατά των κομμουνιστών, η πραγματικότητα είναι ωστόσο σαφώς διαφορετική: η πλειονότητα των μαχών έλαβε χώρα μεταξύ του Νοτίου Βιετνάμ, που διέθετε εξάλλου τη μεγαλύτερη χερσαία δύναμη στην περιοχή, και των κομμουνιστών του Βορείου.

Στον πυρετώδη κολοφώνα των επιχειρήσεων ωστόσο δεν ήταν λίγα τα έθνη που ενεπλάκησαν, δίδοντας στον Πόλεμο του Βιετνάμ σχεδόν παγκόσμιο χαρακτήρα: σύμμαχοι του Νότιου Βιετνάμ ήταν οι Αμερικανοί, οι Αυστραλοί, οι Νεοζηλανδοί και η πλειονότητα των τοπικών ασιατικών εθνών (Ταϊλάνδη, Ταϊβάν, Φιλιππίνες και Νότια Κορέα), ενώ με τις δυνάμεις των κομμουνιστών του Βορρά είχαν συνταχθεί οι Σοβιετικοί, οι Κινέζοι και οι Βορειοκορεάτες, ο «κόκκινος» πόλος του πλανήτη δηλαδή. Παραήταν πολυεθνικές οι αιματοβαμμένες επιχειρήσεις για να διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία οι ΗΠΑ…

Ο Χο Τσι Μινχ ήταν ο ηγέτης των κομμουνιστών

Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, το Σιδηρούν Παραπέτασμα άρχισε να αποκαλύπτει τα καλά κρυμμένα μυστικά του κι έτσι πλέον είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολλά περισσότερα για την κατανομή της πολιτικής δύναμης στο εσωτερικό του Βιετνάμ.

Σχετικά πρόσφατα ήρθε στο φως μια σειρά ντοκουμέντων και συνεντεύξεων που επιβεβαίωσαν αυτό που ισχυρίζονταν αρκετοί: ο κομμουνιστής ηγέτης που αυτοαποκαλέστηκε «Φωτισμένος» (Χο Τσι Μινχ δηλαδή) ήταν μετά τον Α’ Πόλεμο της Ινδοκίνας ένα σχεδόν ανίσχυρο ανδρείκελο, σκιά του άλλοτε κραταιού εαυτού του.

Ο ενωτικός Χο ήταν μάλιστα σφόδρα κατά της ολομέτωπης επίθεσης εναντίον τόσο του Νότιου Βιετνάμ όσο και των Αμερικανών. Και ήταν ακριβώς ο δαφνοστεφανωμένος επιτελάρχης του, στρατηγός Giap, τρανός από τη φήμη που απέκτησε μετά τη νικηφόρα μάχη του κατά των Γάλλων στην Ντιεν Μπιεν Φου, που σκάρωσε την ανίερη πολεμική συμμαχία με τα μεγάλα κεφάλια του κομμουνιστικού κόμματος: τον πολιτικό ηγέτη του Βορείου Βιετνάμ, Le Duan (τον οποίο διόρισε ο ίδιος ο Χο), και το δεξί του χέρι, τον ακατάβλητο Le Duc Tho. Ήταν η σκιώδης τριανδρία που πήρε όλες τις κρίσιμες αποφάσεις τραβώντας τις αιματοχυσίες στα ακρότατα όριά τους.

Οι μάχες περιορίστηκαν στο Νότιο Βιετνάμ

Παρά την εκτεταμένη προβολή του Πολέμου του Βιετνάμ στα Μέσα όλου του πλανήτη, δεν είναι λίγοι αυτοί που συνεχίζουν να πιστεύουν ότι οι μάχες δόθηκαν αποκλειστικά στο έδαφος του Νοτίου Βιετνάμ. Κάτι που δεν είναι φυσικά αληθές, καθώς την ώρα που το «κόκκινο» άγγιγμα του Χο Τσι Μινχ επεκτεινόταν σε Λάος και Καμπότζη, αμφότερες οι χώρες ενεπλάκησαν στις φονικές συγκρούσεις και ισοπεδώθηκαν τελικά από τις ομοβροντίες του δημοκρατικού συνασπισμού.

Το Λάος παραμένει μάλιστα η πλέον βομβαρδισμένη χώρα της παγκόσμιας ιστορίας (βόμβες ανά κάτοικο), με περισσότερο από έναν τόνο εκρηκτικών να αντιστοιχεί ανά πολίτη της χώρας! Όσο για την Καμπότζη, δεν πέρασε φυσικά καλύτερα, καθώς Αμερικανοί και Βιετναμέζοι του Νότου έκαναν πάμπολλες επιδρομές στα εδάφη της, την ίδια στιγμή που η χώρα πλήχθηκε με περισσότερο από το 350% των βομβών που έπεσαν στην Ιαπωνία κατά τον Β’ Παγκόσμιο! Η ευρύτερη Ινδοκίνα πλήρωσε βαρύτατο φόρο αίματος και υποθήκευσε το μέλλον της με πρωτόγνωρο τρόπο…

Η Αμερική δεν έχασε ποτέ μάχη στο Βιετνάμ

Παρά την εξόφθαλμα διαστρεβλωμένη πεποίθηση, ένας ολόκληρος θρύλος στήθηκε γύρω από την περιβόητη φράση του αμερικανικού συνταγματάρχη, που έμελλε να ζήσει τον δικό της ένδοξο μύθο και να πυροδοτήσει μια από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις του Πολέμου του Βιετνάμ. Μετά την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων λοιπόν το 1973, οι επιτελείς ΗΠΑ και ενοποιημένου πλέον Βιετνάμ συναντήθηκαν και ο συνταγματάρχης Harry Summers είπε στον βιετναμέζο ομόλογό του: «Το ξέρετε ότι ποτέ δεν μας νικήσατε στο πεδίο της μάχης», για να λάβει την απάντηση του πρώην αντιπάλου του: «Μπορεί και να ισχύει αυτό, αν και είναι άσχετο». Η εν λόγω συνομιλία είναι υπεύθυνη για την πυροδότηση του διαχρονικού μύθου ότι οι ΗΠΑ δεν έχασαν ποτέ σε εχθροπραξία με τους Βιετκόνγκ, αν και αυτό μόνο παράλογο μπορεί να χαρακτηριστεί: πώς γίνεται δηλαδή να κερδίζεις όλες τις μάχες και να μη νικάς τον πόλεμο;

Και από την άλλη, πώς είναι δυνατόν να χάνεις σε όλες τις συγκρούσεις και να μην παραδίδεσαι; Η πραγματικότητα είναι ότι οι κομμουνιστές αντάρτες κέρδισαν μάχες και μάλιστα πολλές, αν και τις κάλυψε τεχνηέντως η αμερικανική προπαγάνδα, που ήταν εξάλλου η βασική πηγή πληροφόρησης για δεκαετίες, καθώς το Παραπέτασμα κρατούσε τα χρονικά του πολέμου επτασφράγιστο μυστικό. Οι μαχητές του Βορείου Βιετνάμ μέτρησαν εμφατικές νίκες κατά του αμερικανικού συνασπισμού και πλέον περισσότερες από 70 φονικές αιματοχυσίες πιστώνουν νικητές τους «κόκκινους» Βιετκόνγκ, αν και ο αμερικανικός στρατός έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει τα χρονικά μακριά από τη δημοσιότητα. Όχι ότι αυτό στέρησε βέβαια τη δυνατότητα στον Ομπάμα να συντηρήσει τον μύθο, όταν σε μάζωξη των αμερικανών βετεράνων του Βιετνάμ στις 30 Αυγούστου 2011 ο πρόεδρος των ΗΠΑ τους χαιρέτισε ως εξής: «Ας μνημονεύσουμε για άλλη μια φορά ότι εσείς κερδίσατε κάθε σημαντική μάχη αυτού του πολέμου. Καθεμία από αυτές»!

Ο Πόλεμος του Βιετνάμ ήταν αμιγώς ανταρτοπόλεμος

Είναι και πάλι η χολιγουντιανή εκδοχή του πολέμου που του έχει δώσει την εικόνα του ανταρτοπόλεμου των κομμουνιστών μαχητών μέσα στις τροπικές ζούγκλες της Ινδοκίνας, αν και αυτό δεν αποκαλύπτει πλήρως το ευρύτερο πλαίσιο. Πράγματι, κατά την πρώτη φάση του πολέμου οι Βιετναμέζοι του Νότου και οι σύμμαχοί τους πολεμούσαν όντως τους Βιετκόνγκ στη ζούγκλα. Αργότερα όμως, καθώς οι μάχες κλιμακώνονταν, το Βόρειο Βιετνάμ ξαπόστελνε νότια όλο και περισσότερες δυνάμεις, κάτι που μετέτρεψε τον ανταρτοπόλεμο σε ολομέτωπη σύγκρουση σώμα-με-σώμα: πυροβολικό και άρματα μάχης συντάχθηκαν με τις δύο πλευρές.

Οι μαζικές χερσαίες επιχειρήσεις του 1972 γνώρισαν μάλιστα πρωτόγνωρη μετακίνηση δυνάμεων και από τις δύο πλευρές: ήταν πράγματι οι μεγαλύτερες μάχες της περιοχής από την εποχή που τα κινεζικά στρατεύματα κατέκλυσαν τα σύνορα κατά τον Πόλεμο της Κορέας! Η τελική φάση του πολέμου το 1972 άφησε χιλιάδες νεκρούς και στους δύο αντιμαχόμενους συνασπισμούς, την ίδια ώρα που κάπου 500-700 (ανάλογα με την πηγή) κομμουνιστικά άρματα μάχης καταστράφηκαν στις εχθροπραξίες…

Αν ζούσε ο Κένεντι, θα κρατούσε τις ΗΠΑ μακριά από το Βιετνάμ

Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι το μέλλον των ΗΠΑ και του πλανήτη αναγκαστικά θα ήταν σαφώς διαφορετικό αν δεν καρποφορούσε η απόπειρα δολοφονίας κατά του αμερικανού προέδρου. Κι έτσι ο δημοφιλής μύθος θέλει τον Κένεντι να έριχνε αλλιώς τα ζάρια του διαμοιρασμού του κόσμου και να έκανε άλλες κινήσεις στη σκακιέρα του Ψυχρού Πολέμου. Κάτι που προφανώς δεν είναι αληθές για μια σωρεία λόγων. Πρώτα-πρώτα, η Αμερική είχε ήδη εμπλακεί στον Β’ Πόλεμο της Ινδοκίνας όταν ο Κένεντι ήταν πρόεδρος. Και βέβαια αντί να ψάχνει τρόπο να αποσύρει τα στρατεύματά του από το Βιετνάμ, ο Κένεντι ήθελε αντιθέτως να διπλασιάσει τη στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στην περιοχή!

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1963 το δήλωσε εξάλλου απερίφραστα: «Όσοι ισχυρίζονται ότι πρέπει να αποσυρθούμε από το Βιετνάμ έχουν ολότελα λάθος, γιατί αν αποσυρθούμε από το Βιετνάμ, οι κομμουνιστές θα ελέγξουν … όλη τη Νοτιοανατολική Ασία … και μετά θα ακολουθήσουν η Ινδία και η Βιρμανία». Δεν ήταν λοιπόν και τόσο ειρηνιστής όσο τον σκιαγραφεί ο μύθος, καθώς μιλάμε πάντα για την ταραγμένη εποχή του Ψυχρού Πολέμου και το αντι-κομμουντιστικό μένος που είχε προσβάλλει τη Δύση…

Η κάλυψη του Πολέμου του Βιετνάμ από τον αμερικανικό Τύπο ήταν αρνητική

Ακόμα και σήμερα υπάρχει μερίδα αναλυτών και ιστορικών που ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ δεν έχασαν τον πόλεμο στο πεδίο της μάχης, αλλά ήταν η αρνητικότατη γνώμη του Τύπου που άλλαξε τις προσλαμβάνουσες στο εσωτερικό της υπερδύναμης καταβαραθρώνοντας το αξιόμαχο του στρατεύματος. Σε μια προσεκτικότερη ανάλυση όμως τέτοιοι ισχυρισμοί δεν επιβιώνουν, καθώς μάλλον το ακριβώς αντίθετο συνέβαινε! Κατά τη διάρκεια του βρόμικου πολέμου, ο αμερικανικός Τύπος συντάχθηκε με την επίσημη κυβερνητική πολιτική όντας λες όργανο προπαγάνδας.

Στον κολοφώνα των εχθροπραξιών το 1968, για παράδειγμα, έλαβαν χώρα μια σειρά από ζοφερά γεγονότα, όπως η Σφαγή του Mai Lai, την ίδια στιγμή που ο αριθμός των αμερικανών στρατιωτών που υπηρετούσαν στο Βιετνάμ άγγιξε το απόγειό του. Κι όμως, ούτε μία από τις εθνικής εμβέλειας εφημερίδες των ΗΠΑ δεν σκέφτηκε δημόσια ότι έπρεπε η Αμερική να εγκαταλείψει τον πόλεμο! Ο παραδοσιακός Τύπος όχι μόνο βοήθησε στη συγκάλυψη των κορυφαίων στρατιωτικών αποτυχιών της Αμερικής στο Βιετνάμ, αλλά σκιαγράφησε ένα πλαίσιο κάλυψης του πολέμου κομμένο και ραμμένο στις ανάγκες του πατριωτισμού και του χαϊδέματος των αυτιών του λαού. Οι μόνες μάλιστα φορές που ο αμερικανικός Τύπος έγραψε απρόθυμα κακές αναφορές από το μέτωπο ήταν όταν υποχρεώθηκε, όταν τα νέα εμφανίστηκαν δηλαδή σε μικρότερης κυκλοφορίας εφημερίδες και δεν μπορούσαν πια να παραμείνουν αθέατα.

Όπως στη Σφαγή του Mai Lai, για παράδειγμα, όταν εναλλακτικές αμερικανικές εφημερίδες κατακλύστηκαν από επιστολές βετεράνων του Βιετνάμ που ομολογούσαν τις θηριωδίες και τα μεγάλα Μέσα αρνήθηκαν και πάλι να ασχοληθούν με την ιστορία! Αλλά και πάλι, έπρεπε να περάσει περισσότερο από ενάμιση έτος για να φτάσουν οι πρώτες αναφορές της σφαγής στον ημερήσιο έντυπο Τύπο (και πάλι σε μικρές τοπικές εφημερίδες), τόσο απρόθυμα ήταν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης των ΗΠΑ να καλύψουν αντικειμενικά τα γεγονότα. Και επειδή μιλάμε για τη Σφαγή του Mai Lai, ήταν η φιλία του δημοσιογράφου που κάλυψε τη θηριωδία, του Seymour Hersh, με σειρά εκδοτών που έκανε το θέμα του να βρει τον δρόμο της δημοσίευσης…

Ο Αμερικανικός Στρατός απαρτιζόταν κυρίως από στρατεύσιμους οπλίτες

Άλλος ένας διαπρεπής μύθος του Πολέμου του Βιετνάμ θέλει την αμερικανική εκστρατευτική δύναμη να αποτελείται από κακόμοιρους και ταλαίπωρους στρατιώτες που τους βρήκε η συμφορά την ώρα που υπηρετούσαν απλώς την υποχρεωτική θητεία τους. Αυτό είναι φυσικά παραπληροφόρηση. Κι αυτό γιατί οι άντρες που υπηρέτησαν στο Βιετνάμ ήταν κυρίως μισθοφόροι εθελοντές! Μόλις το 21% της αμερικανικής δύναμης στο Βιετνάμ ήταν οπλίτες σειράς, ένα πολύ μικρό ποσοστό δηλαδή, συγκρινόμενο για παράδειγμα με το αντίστοιχο ποσοστό των κληρωτών φαντάρων του Β’ Παγκοσμίου, που έφταναν στο 63% του στρατεύματος. Ας δούμε μια ενδεικτική κλίμακα που παραείναι κατατοπιστική για την ποσόστωση των κληρωτών στρατιωτών στο Βιετνάμ:

Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: 2.810.296 στρατεύσιμοι επί συνόλου 4.734.991 οπλιτών / ποσοστό κληρωτών 60%

Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: 10.110.104 στρατεύσιμοι επί συνόλου 16.112.566 οπλιτών / ποσοστό κληρωτών 63%

Πόλεμος της Κορέας: 1.529.539 στρατεύσιμοι επί συνόλου 5.720.000 οπλιτών / ποσοστό κληρωτών 27%

Πόλεμος του Βιετνάμ: 1.857.304 στρατεύσιμοι επί συνόλου 8.744.000 οπλιτών / ποσοστό κληρωτών 21%

Ο Πόλεμος του Βιετνάμ ήταν σαν να βλέπεις το «Platoon»

Η τρέχουσα αναπαράστασή μας για το κορυφαίο γεγονός του ψυχροπολεμικού κλίματος είναι στρατιώτες μέσα στη ζούγκλα να πέφτουν σε ενέδρες των Βιετκόνγκ και να εφορμούν σε χωριά και οικισμούς. Πόσο απέχει αυτό από την πραγματικότητα! Κι αυτό γιατί η πλειονότητα των αμερικανών φαντάρων στην Ινδοκίνα υπηρετούσαν σε καλοπληρωμένες θέσεις μέσα στις βάσεις και δεν είδαν ποτέ μάχη. Το 75% των οπλιτών που στάλθηκαν στο Βιετνάμ δεν εγκατέλειψαν ποτέ τις άνετες και ασφαλείς εγκαταστάσεις των ΗΠΑ, με τη ζωή εκεί να θυμίζει πολύ την καθημερινότητα που είχαν αφήσει πίσω τους οι στρατιώτες.

Για κάποιους η ζοφερή καθημερινότητα ήταν όντως η ολοήμερη μάχη με τους βιετκόνγκ αντάρτες, αν και για την πλειονότητα της αμερικανικής δύναμης ο κίνδυνος που διέτρεχαν ήταν να τραυματιστούν στα σπορ που έπαιζαν ή να κολλήσουν κάνα αφροδίσιο νόσημα από τις πονηρές γυροβολιές τους στη Σαϊγκόν…