Ξανθοί θεοί και φαιόχρωμοι πολεμιστές

Οι Κόρες του Μουσείου της Ακρόπολης φορούσαν στεφάνια με ίχνη λωτού, ήταν ελαφρά μακιγιαρισμένες και τα ενδύματά τους τα κοσμούσαν χρωματιστές μπορντούρες. Τα αρχαία αγάλματα κατά την αρχαιότητα κάθε άλλο παρά λευκά ήταν. Και χρώματα είχαν και μεταλλικά στολίδια. Ίχνη όλων αυτών εντοπίζονται κατά τη μελέτη των αρχαίων γλυπτών.

Η άποψη πως τα αγάλματα ήταν λευκά, είναι σύγχρονη. Στην πραγματικότητα, ήταν πολύχρωμα και συχνά επιχρυσωμένα. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν ρώτησαν τον Πραξιτέλη ποια γλυπτά του θεωρεί τα καλύτερα, εκείνος απάντησε: αυτά που έχει ζωγραφίσει ο Νικίας.

Δυστυχώς ύστερα από τη μακροχρόνια παραμονή στο έδαφος τα χρώματα έχουν χαθεί ανεπανόρθωτα. Έχουν παραμείνει όμως υπολείμματα που, αν και δεν είναι όλα ορατά με γυμνό οφθαλμό, μπορούν να ανιχνευτούν με τη σύγχρονη τεχνολογία.

Χρησιμοποιώντας μη καταστροφικές τεχνικές όπως την πολυφασματική απεικόνιση και τη στοιχειακή ανάλυση με φθορισμό ακτίνων Χ είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό την αρχική πολύχρωμη εικόνα των αρχαίων αγαλμάτων.

Μια επίδειξη των κατακτήσεων της τεχνολογίας έγινε χθες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. «Πολύχρωμα και επιχρυσωμένα: ο κόσμος των αγαλμάτων αλλιώς» ήταν ο τίτλος της.

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων το Τμήμα Συντήρησης Φυσικών και Χημικών Ερευνών και Αρχαιομετρίας παρουσίασε την εφαρμογή των διαγνωστικών τεχνικών στο ελληνιστικό άγαλμα της μικρής Ηρακλειώτισσας από τη Δήλο. Με μικροσκόπιο πρόβαλαν σημεία του αγάλματος σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, δείχνοντας πού βρισκόταν τι. Συνεργάστηκαν οι: Καλλιόπη Τσακρή, συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων τέχνης-επιστήμων συντήρησης, Εργαστήριο Φυσικών και Χημικών Ερευνών και Αρχαιομετρίας. Ιωάννης Παναγάκος, Συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, Εργαστήριο Συντήρησης Γλυπτών.

Η διευθύντρια του ΕΑΜ, Μαρία Λαγογιάννη, είπε στο «Έθνος» πως και αυτή η πρωτοβουλία εντάσσεται στη λογική του «ανοιχτού μουσείου» που θέλει να είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό. Στόχος, να απολαύσει το κοινό την επίσκεψή του, πληροφορούμενο με τρόπο διδακτικό μικρά και μεγάλα μυστικά που κρύβουν τα αρχαία έργα.

Το 2012 ξεκίνησε στο Μουσείο Ακρόπολης η έρευνα στη μοναδική συλλογή των αρχαϊκών αγαλμάτων του που σώζουν λίγο ή πολύ τα χρώματά τους. Άνοιξε μία ευρύτατη συζήτηση με κοινό και ειδικούς για θέματα τεχνικής των χρωμάτων, την ανίχνευσή τους με νέες τεχνολογίες, την πειραματική χρήση τους σε μαρμάρινες επιφάνειες, την ψηφιακή αποκατάστασή τους, τη σημασία τους αλλά και την αισθητική αντίληψη της αρχαϊκής εποχής για τα χρώματα.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, αποδεικνύεται ότι το χρώμα αποτέλεσε όχι στοιχείο απλής διακόσμησης, αλλά προστιθέμενη αισθητική ποιότητα του γλυπτού. Όπως σημειώνεται, «τα χρώματα για τους αρχαίους Έλληνες και την κοινωνία τους αποτελούσαν ένα μέσο χαρακτηρισμού. Οι θεοί είχαν ξανθή κόμη που ακτινοβολούσε τη δύναμή τους, οι πολεμιστές και αθλητές φαιόχρωμη επιδερμίδα ως ένδειξη αρετής και ανδρείας, οι κόρες λευκό δέρμα που δήλωνε τη χάρη και λάμψη της νεότητας. Τα ξεκάθαρα, κορεσμένα χρώματα των αγαλμάτων πάνω στα φωτεινά ενδύματα και τα τρυφερά σώματα, σε συνδυασμό με τα πλούσια κοσμήματα, συχνά από μέταλλο, και τους περίτεχνους βοστρύχους της κόμης δημιουργούσαν μία ιδιαίτερη αισθητική χαρά κάνοντας τα αρχαϊκά αγάλματα να είναι για τους ανθρώπους της εποχής θαύμα ιδέσθαι».

Οι Κόρες φέρουν γύρω από το κεφάλι τους μια σειρά από μικρές τρύπες,
ενώ κάποιες είχαν μεταλλικά στοιχεία, σαν καρφιά

Στο Μουσείο Ακρόπολης, στην αίθουσα με το «δάσος των αγαλμάτων» ο επισκέπτης μπορεί να δει την «Πεπλοφόρο», μια από τις Κόρες, σε αντίγραφο με χρώματα, όπως προκύπτουν από τη μελέτη. Έχει καστανοκόκκινα μαλλιά, κόκκινα χείλη, καστανά μάτια, και στο ρούχο της υπάρχουν χρωματιστές διακοσμητικές ταινίες. Πολλά στοιχεία από σκουλαρίκια, άλλες ταινίες και μικρά διακοσμητικά στοιχεία, παρουσιάζονται και δίπλα σε άλλες Κόρες. Επίσης, στην ίδια αίθουσα, στις βιτρίνες του τοίχου, υπάρχουν αγαλμάτια που σώζουν έντονα χρώματα από το παρελθόν, όπως και κάποια αρχιτεκτονικά μέλη.

Εντυπωσιακή είναι η αναπαραγωγή της επιζωγραφισμένης ζωφόρου από τον αρχαϊκό ναό. Πρόκειται για ζωγραφιά του Ζιγιερόν, ο οποίος ήταν παρών όταν τα πήλινα αγάλματα βγήκαν στο φως από τη γη που τα φύλαγε επί αιώνες.

Ο καλλιτέχνης έχει αποδώσει εξαιρετικά τα χρώματα που είχαν, κυρίως κυανό και κίτρινο, τα οποία με το πέρασμα των δεκαετιών είναι πλέον πολύ πιο αχνά.

Σημαντική ανακάλυψη: Οι Κόρες φορούσαν στεφάνια με άνθη λωτού

Τι φορούσαν στο κεφάλι οι Κόρες που αποτελούσαν αφιερώματα στην Ακρόπολη; Θα μπορούσαν να φορούν πέπλους.

Ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης, Δημήτρης Παντερμαλής, παρακολουθώντας τα έργα συντήρησης των αρχαϊκών αυτών αγαλμάτων, είδε, μαζί με τους έμπειρους συντηρητές του Μουσείου ότι οι Κόρες φέρουν γύρω από το κεφάλι τους μια σειρά από μικρές τρύπες. Κάποιες μάλιστα είχαν μεταλλικά στοιχεία, σαν καρφιά.

Ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης, Δημήτρης Παντερμαλής

Μια μεγαλύτερη τρύπα υπάρχει στο κέντρο της κεφαλής κάποιων γλυπτών, που σημαίνει ότι εκεί θα προσαρμοζόταν κάτι υψηλότερο. Η πρώτη σκέψη ήταν μήπως οι Κόρες έφεραν στέμμα όπως αυτό της Αθηνάς που μοιάζει με τις ακτίνες του ήλιου, αφού τα κορίτσια αυτά αποτελούν αναθήματα στο ιερό της θεάς.

Όπως λέει ο κ. Παντερμαλής, αναζήτησε στα ευρήματα από τις ανασκαφές της Ακρόπολης άνθη. Με έκπληξη διαπίστωσε πως στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο φυλάσσονται χάλκινα άνθη λωτού. Θεωρεί λοιπόν πως οι πανέμορφες Κόρες φορούσαν στεφάνια από επιχρυσωμένα άνθη λωτού. Τη σημαντική αυτή ανακάλυψη παρουσιάζει ένα εντυπωσιακό βίντεο ακριβώς στη θέση της Κόρης 650, που τώρα είναι στο «Ερμιτάζ».

Σε μια μεγάλη οθόνη, παρουσιάζονται οι οπές και τα καρφιά που υπάρχουν στο άγαλμα και μετά εμφανίζονται τα άνθη λωτού, με το κεντρικό να είναι μεγαλύτερων διαστάσεων.

Στην τρισδιάσταση αναπαράσταση της Κόρης, απεικονίζονται επίσης τα χρώματα που θα είχαν τα ενδύματά της στην αρχαιότητα, με βάση τα ίχνη τους που διασώζονται στην επιφάνεια του μαρμάρου.

Ο κ. Παντερμαλής προ ημερών παρουσίασε τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής σε διάλεξή του στη Γερμανία δείχνοντας τις λεπτομέρειες επί των οποίων στηρίχθηκε για να διατυπώσει αυτή την πρόταση.

Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος μέσω Ανασκαφή