Σύμφωνα με τον μύθο, η πάλη στην αρχαία Ελλάδα ήταν εύρημα του θεού Ερμή. Ο Φιλόστρατος λέει ότι την πάλη εφεύρε η κόρη του Ερμή, η Παλαίστρα, η οποία πέρασε τα χρόνια της ήβης της στα δάση της Αρκαδίας. Ο ίδιος για να τονίσει τη χρησιμότητα της πάλης στον πόλεμο, αναφέρει το πολεμικό κατόρθωμα των Αθηναίων το 490 π.χ. στο Μαραθώνα εναντίον των Περσών, ως επικράτηση σχεδόν σε αγώνα πάλης «ως αγχού πάλης» και πως στις Θερμοπύλες το 480 π.χ. οι τριακόσιοι Σπαρτιάτες του Λεωνίδα σαν έσπασαν τα δόρατα και τα σπαθιά τους, έπεσαν επάνω στους εχθρούς τους με γυμνά χέρια.
Κατά των Βιργίλιο, την τεχνική της πάλης επινόησαν τα δύο παιδιά του Χόρικου, ο Πλήξιππος και ο Ενετός. Όπως αναφέρει, μια γιορτινή ημέρα έκαναν επίδειξη των ικανοτήτων τους στην πάλη μπροστά στον πατέρα τους. Τους είδε η αδελφή τους η Παλαίστρα, η οποία διηγήθηκε την ανακάλυψη των αδελφών της στον εραστή της τον Ερμή. Ο τελευταίος τελειοποίησε την τέχνη της πάλης και την δίδαξε στους ανθρώπους λέγοντας ότι ήταν δική του εφεύρεση.
Κατά τον Πίνδαρο «την μεν από χειρών πάλην εφεύρε Θησέας, την δε από σκελών Κερκύων», δηλαδή, την άνω πάλη εφεύρε ο Θησέας και την κάτω πάλη ο Κερκύων. Ο ιστοριογράφος Ίστρος αναφέρει πως δίδαξε την πάλη στον Θησέα η ίδια η θεά Αθηνά.
Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο φιλόσοφος Παλέμονας ανέφερε ως εφευρέτη της πάλης τον Αθηναίο παιδοτρίβη Φόρβα. Ως εφευρέτες της πάλης αναφέρονται επίσης, ο Πηλέας που πάλεψε με την Αταλάντη προς τιμή του Πελία και ο Ηρακλής που νίκησε τον Αχελώο γιο του Ήλιου και της Γης.
Στην Αρχαία Ελλάδα η πάλη αποτελούσε το κυριότερο μέσο αγωγής των νέων. Είχε δε τον χαρακτήρα επίδειξης, ετοιμότητας πνεύματος, τέχνης και δύναμης και ήταν απαλλαγμένη από κάθε αίσθημα οργής και κτηνώδους ερεθισμού. Ο Πλάτων χαρακτηρίζει την πάλη ως «τεχνικότατον και πανουργότατον των αθλημάτων».
Η αρχαία ελληνική πάλη απαιτούσε συνδυασμό τέχνης, ευκινησίας και δύναμης. Αποτελούσε μέρος του πεντάθλου, αλλά στους πανελλήνιους αγώνες συμπεριλαμβάνονταν και ως ανεξάρτητο άθλημα.
Τα είδη της πάλης ήταν δύο. Η ορθία πάλη ή ορθοπάλη, ή σταδαία πάλη, ή ορθοστάδην πάλη, ή τριαγμός και η κάτω πάλη, ή αλίνδησις, ή κύλησις, ή κυλίνδησις εν τη κόνει. Στην ορθία πάλη αρκούσε ο παλαιστής να ρίξει τον αντίπαλό του κάτω τρεις φορές για να ανακηρυχθεί νικητής. Στην κάτω πάλη δεν αρκούσε η πτώση. Ο αγώνας συνεχίζονταν ώσπου ο ένας εκ των δύο αθλητών να παραδεχθεί την ήττα του. Ο παλαιστής ύψωνε το χέρι του με τον μέσο δείκτη τεντωμένο για να τον δει ο κριτής. Στην παλαίστρα υπήρχαν διαφορετικοί χώροι για τα δύο είδη πάλης. Η ορθία γίνονταν στην άμμο, πάνω στο σκάμα. Η αλίνδησις γίνονταν συνήθως σε βρεγμένο χώμα. Με την ορθία πάλη γυμνάζονταν το πάνω μέρος του σώματος (κεφαλή, τράχηλος, ώμοι, χέρια, θώρακας) ενώ με την αλίνδησιν το κάτω μέρος του σώματος, οσφύς, μηροί, γόνατα).
Ο παλαιστής Μίλων Κροτωνιάτης
Ο παλαιστής Μίλων Κροτωνιάτης (6ος π.Χ. αιώνας), γιος του Διοτίμου, κέρδισε έξι χρυσά σε Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά έχασε τη ζωή του από τα θηρία. Η γενέτειρά τουΜίλωνα φημιζόταν για το ότι έβγαζε εξαιρετικούς αθλητές. Στην Ολυμπιάδα του 576 π.Χ., για παράδειγμα, οι πρώτοι επτά που τερμάτισαν στον δρόμο 180 μέτρων – ήταν όλοι άνδρες του Κρότωνα.
Το ρεκόρ του Ολυμπιονίκη Μίλωνα Κροτωνιάτη παραμένει ακατάρριπτο ακόμη και σήμερα! Νικητής έξι φορές στους Ολυμπιακούς Αγώνες, κέρδισε στην πάλη παίδων (πιθανόν το 540 π.Χ.) και στη συνέχεια κέρδισε πέντε τίτλους στην πάλη ανδρών, μεταξύ του 536 και 520 π.Χ. Κέρδισε επίσης επτά στέφανα κατά τα Πύθιαστους Δελφούς (μία ως παίδας), δέκα στα Ίσθμια, καθώς και εννέα στα Νέμεα. Ήταν πέντε φορές Περιοδονίκης ένα είδος τίτλου που παραχωρούνταν στο νικητή και των τεσσάρων αυτών αγώνων του ιδίου κύκλου. Η καριέρα του στο αποκορύφωμά της πρέπει να επεκτεινόταν στα 24 χρόνια.
Όπως είναι λογικό ένας τέτοιος υπεραθλητής πέρασε γρήγορα στη σφαίρα του μύθου με αποτέλεσμα να σώζονται πολλά περιστατικά για τη ζωή του, στα οποία δύσκολα ξεχωρίζει ο θρύλος από την αλήθεια.
Λέγεται ότι ο παλαιστής Μίλων είχε εφεύρει την σταδιακή εξάσκηση της δύναμης: Ο θρύλος λέει ότι στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τους αγώνες του, έπαιρνε και σήκωνε ένα μικρό μοσχαράκι ισορροπώντας το στους ώμους του και βάδιζε γύρω από μια μάντρα. Μέρα με τη μέρα το μοσχαράκι μεγάλωνε και έτσι οΜίλων απέκτησε τη δύναμη του.
Όταν ο Μίλων ενηλικιώθηκε, έφτασε στην Ολυμπία με έναν ταύρο! Ενώ τα άλλα αγωνίσματα βρίσκονταν σε εξέλιξη στο στάδιο της Ολυμπίας, ο Μίλων εμφανίστηκε με το ταύρο του στην είσοδο (τα παλαιστικά αγωνίσματα διεξάγονταν μόνο την τρίτη ημέρα). Σήκωσε το ζώο, το έβαλε γύρω από το λαιμό του και το κουβάλησε, διασχίζοντας κατά μήκος το στάδιο ως το βωμό του Δία, όπου και θυσίασε το καημένο το ζωντανό για χάρη του κυρίαρχου Θεού. Σκότωσε τον ταύρο με ένα μόνο χτύπημα της γροθιάς του. Σαν δεύτερο μέρος της διαδικασίας της θυσίας, έφαγε μόνος του όλη τη χρήσιμη σάρκα του ταύρου καθισμένος στην πέτρα του πεζοδρομίου και παρακολουθώντας την μάχη των αθλητών στην αρένα (Υπολογίζεται ότι ο Μίλων έτρωγε 9 κιλά κρέας, την ίδια ποσότητα σε ψωμί και έπινε 10 λίτρα κρασί κάθε μέρα). Μετά από αυτό, κέρδισε το κλαδί της ελιάς, εκείνη τη χρονιά στους αγώνες των ανδρών
Ο Μίλωνας νικήθηκε σε προσπάθειά του για ένα έβδομο ολυμπιακό τίτλο το 512 π.Χ.από τον Τιμασίθεο,ένα νεαρό συμπατριώτη του παλαιστή. Λέγεται πως οΤιμασίθεος διαρκώς κινούνταν μη αφήνοντάς τον Μίλωνα να πραγματοποιήσει καμία λαβή. Στο τέλος τον κούρασε τόσο, που ο φημισμένος πρωταθλητήςαναγκάστηκε να υποχωρήσει από τον αγώνα. Ωστόσο οι θεατές εισέβαλαν στον αγωνιστικό χώρο, σήκωσαν στους ώμους του τον Μίλωνα και τον περιέφεραν σαν να ήταν αυτός νικητής. Ήταν ένας γύρος θριάμβου που ονειρεύεται κάθε αθλητής.
Μολονότι ο Μίλων νικήθηκε μια φορά στην Ολυμπία, στην πραγματικότητα συνάντησε κάποιον άνθρωπο που ήταν πραγματικά δυνατότερος από αυτόν σε μια άλλη περίσταση. Ήταν ο Τίτορμος από την Μυζία (σημερινή ορεινή Αιτωλία), ο βοσκός με την τεράστια δύναμη. Ο Μίλων έχασε από αυτόν σε μια ιδιόμορφη μονομαχία. Μετά την ήττα είπε: «Ω! Δία μας έδωσες έναν νέο Ηρακλή!».
Το δέος που προκαλούσαν οι αθλητές στην Αρχαία Ελλάδα οδήγησε σε υπερβολές στις ιστορίες που περιβάλλουν τη ζωή τους.
Στην περίπτωση του Μίλωνα ο Αριστοτέλης ξεκίνησε τους μύθους παρομοιάζοντας τον με τον Ηρακλή και την τεράστια βουλιμία του και ο Αθηναίος συνέχισε με την ιστορία της μεταφοράς ενός ταύρου -ένα άθλο που συνδέεται επίσης με τονΗρακλή. Ο αιφνίδιος θάνατος του τον έκανε να μοιάζει πιο πολύ στους ήρωες.
Τα ανέκδοτα για τη σχεδόν υπεράνθρωπη δύναμη του και τον τρόπο ζωής του αφθονούν. Διατείνονται ότι η καθημερινή διατροφή του αποτελούνταν από βάρος αντίστοιχο με 10 περίπου κιλά κρέας, 10 περίπου κιλά ψωμί και δεκαοχτώ ποτήρια κρασιού. Θρύλοι λένε ότι μετέφερε το δικό του χάλκινο άγαλμα στη θέση του στηνΟλυμπία, και μια φορά έφερε ένα ταύρο τεσσάρων ετών στους ώμους του πριν από τη σφαγή το ψήσιμο και την καταβρόχθιση του από αυτόν σε μια μέρα.
Ο Μίλων, κατά τη διάρκεια κάποιων αγώνων, έφτασε στον τελικό. Εκεί όμως δεν βρέθηκε κανείς να τον αντιμετωπίσει. Ο αθλοθέτης τον κάλεσε για να τον στεφανώσει «άνευ αγώνος». Καθώς όμως ο Μίλωνας πλησίασε, γλίστρησε και έπεσε. Τότε μερικοί από τους παρισταμένους φώναξαν να μην στεφανωθεί, αφού υπέστη πτώση. Εκείνος όμως σηκώθηκε και είπε: «Τρεις πρέπει να είναι οι πτώσεις. Ας έλθει κάποιος να μου κάνει τις άλλες δύο». Εννοείται ότι το κάλεσμα του δεν βρήκε καμιά ανταπόκριση.
Μια φορά, σε ένα συμπόσιο πυθαγορείων φιλοσόφων (ο Μίλων ήταν μαθητής του Πυθαγόρα) έσωσε τους συνδαιτυμόνες του κρατώντας το στύλο της στέγης, που είχε σχεδόν καταρρεύσει. Το περιστατικό αυτό είναι σχεδόν πανομοιότυπο με εκείνο του Σαμψών.
Επίσης μπορούσε να κρατήσει στο χέρι του ένα ρόδι χωρίς κανείς να μπορεί να του το πάρει από το χέρι -εκτός της γυναίκας του- και χωρίς αυτό να σπάσει. Αυτή η τελευταία εκδοχή ίσως είναι παρερμηνεία αγάλματος στο οποίο πιθανόν εμφανίζεται ο Μίλων να δίνει στην Ήρα το φρούτο. Άλλα ανδραγαθήματα που λέγεται πως έκανε ήταν ότι μετέφερε ο ίδιος το άγαλμά του στην Άλτη και ότι μπορούσε να δέσει, όπως ένα στεφάνι, ένα κορδόνι στο κεφάλι του και να το σπάσει με τη δύναμη των φλεβών του κρατώντας την αναπνοή του.
Εκτός από τις αθλητικές νίκες του ο Μίλων όπως λέει ο Διόδωρος ο Σικελιώτηςοδήγησε τους συμπολίτες του σε ένα στρατιωτικό θρίαμβο πάνω στους γείτονές του Συβαρίτες.
Το 510 π.Χ. περίπου ο Τέλης ένας Συβαρίτης τύραννος, εξόρισε τους 500 πλουσιότερους πολίτες της Σύβαρης μετά την κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων τους. Όταν αυτοί αναζήτησαν καταφύγιο στον Κρότωνα και ο Τέληςαπαίτησε την επιστροφή τους, παρουσιάστηκε μια ευκαιρία για τους Κροτωνιάτεςνα καταστρέψουν ένα ισχυρό γείτονα. Εκατό χιλιάδες άνδρες του Κρότωνα που τους οδήγησε ο Μίλωνας ήρθαν αντιμέτωποι με τριακόσιες χιλιάδες Συβαρίτες. ΟΜίλωνας με στεφάνι στο κεφάλι λεοντή στους ώμους και κραδαίνοντας το ρόπαλο όμοια με τον Ηρακλή βγήκε μπροστά. Η επίθεση ήταν τόσο ορμητική που οιΣυβαρίτες τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας πολλούς νεκρούς.
Οι αρχαίοι Έλληνες αποδίδουν συνήθως αξιοσημείωτους θανάτους σε διάσημα πρόσωπα ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Η ημερομηνία του θανάτου τουMίλωνα είναι άγνωστη, αλλά κατά τον Στράβωνα και τονΠαυσανία, ο Mίλωναςπερπατούσε στο δάσος, όταν βρέθηκε μπροστά σε ένα κορμό δέντρου στον οποίο είχαν τοποθετηθεί σφήνες για το σχίσιμό του. Σαν μια επίδειξη δύναμης, έβαλε τα χέρια του στη σχισμή για να σχίσει το δέντρο. Οι σφήνες έπεσαν από τη σχισμή, και το δέντρο έκλεισε τα χέρια του, παγιδεύοντας τον. Ανίκανος να απελευθερωθεί κατασπαράχτηκε από λύκους.
Η φύση αποδείχθηκε ακατάβλητη ακόμη και για τον δυνατότερο άνθρωπο του κόσμου.!