Πρόκειται για τους θρυλικούς Παπύρους της Οξυρρύγχου μια μοναδική από κάθε άποψη αρχαιολογική ανακάλυψη που έκαναν οι Άγγλοι αρχαιολόγοι Bernard Pyne Grenfell και Arthur Surridge Hunt από το 1895 έως το 1934 στο στην Οξύρρυγχο, ένα κεφαλοχώρι στην Άνω (νότια) Αίγυπτο.
Θησαυρός σε αρχαίο σκουπιδότοπο
Οι πάπυροι βρέθηκαν μέσα σε τάφους ή μέσα μεγάλους αποθέτες σκουπιδιών. Τα 500.000 κομμάτια παπύρων που χρονολογούνται από τον 1ο αιώνα προ Χριστού έως τον 7ο αιώνα μ.Χ., συναρμολογήθηκαν χάρη στην συνεργασία τουλάχιστον 250.000 εθελοντών από όλον τον κόσμο που διέθεσαν την παρατηρητικότητα, τον ελεύθερο χρόνο τους, τις γνώσεις τους πάνω στο ελληνικό αλφάβητο και τους υπολογιστές τους στην προσπάθεια της Βιβλιοθήκης Sackler της Οξφόρδης.
«Επιτρέψαμε στο κοινό να έχει πρόσβαση σε αυτό το – ακόμη ανολοκλήρωτο – αλλά τεράστιο αρχαιολογικό έργο και καταφέραμε να ερμηνεύσουμε 100.000 κείμενα, μερικά από τα οποία είχαν φαγωθεί από έντομα ή άλλα είχαν χρησιμοποιηθεί για να τυλιχθούν ψάρια» δήλωσε στη Βρετανική εφημερίδα Independent o Dirk Obbink, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και διευθυντής το προγράμματος.
Η αρχαία τραγωδία για τον Μωυσή
Οι αρχαιολόγοι γνώριζαν ότι ένας σχετικά άγνωστος θεατρικός συγγραφέας της ελληνιστικής Αιγύπτου είχε γράψει μια ελληνική τραγωδία με θέμα την έξοδο των Εβραίων. Το κείμενο όμως δεν είχε βρεθεί πουθενά. Ώσπου βρέθηκε κομματιασμένο μέσα στους χιλιάδες παπύρους της Οξυρρύγχου. Γραμμένο σε ιαμβικό τρίμετρο το έργο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο. Ο ίδιος ο Μωυσής αφηγείται την ζωή του και το πως – όταν ήταν μωρό – βρέθηκε μέσα σε ένα καλάθι στις όχθες του Νείλου. Το απόσπασμα αναφέρει:
«Τότε μια πριγκίπισσα με τις υπηρέτριες της ήρθαν για μπάνιο.
Όταν με είδε, με σήκωσε και κατάλαβε ότι ήμουν Εβραίος.
Η αδερφή μου η Μαριάμ έτρεξε προς το μέρος της και μίλησαν.
Μπορώ να προσλάβω μια τροφό για αυτό το παιδί από τους Εβραίους; είπε η πριγκίπισσα.
Η Μαριάμ πήγε να φέρει τη μητέρα μας που μόλις έφτασε με πήρε στα χέρια της.
Η πριγκίπισσα της είπε:”Γυναίκα θυλασε αυτό το παιδί και θα σε πληρώσω’
Με ονόμασε Μωυσή γιατί με πήρε από την υγρή όχθη του ποταμού.»
Η τραγωδία «Ανδρομέδα» του Ευρυπίδη
Στα χιλιάδες κομμάτια των παπύρων βρέθηκε και ένα απόσπασμα της χαμένης τραγωδίας «Ανδρομέδα» του Ευριπίδη, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς γράφτηκε το 417 π.Χ. Το απόσπασμα αναφέρει:
Περσεύς (στον Ερωτα): Όπως ο πατέρας μου ο Ζεύς εμφανίστηκε κάποτε μυστικά, όταν ήρθε στο Αργο από έρωτα για την Δανάη, σαν τις χρυσές σταγόνες της βροχής στον χάλκινο οίκο του Αργους και την αγκάλιασε, έτσι, με τον ίδιο τρόπο εγώ τιμώ εσένα. Δώσε μου την σωτηρία μου από τα προβλήματα της αγάπης.
Ο πνιγμός μιας 12χρονης σκλάβας
Ένα άλλο κείμενο αποτελεί ένα ιατρικό πιστοποιητικό για τον θάνατο μιας 12χρονης σκλάβας: «Από τον Αυρίλιο Φιλαντίνο, υιό του Νεοπτόλεμου Αυριλίου. Βεβαιώνω ότι μια σκλάβα, πέθανε από ατύχημα, πέφτοντας μέσα σε ένα αρδευτικό κανάλι, ενώ κολυμπούσε με τις φίλες της. Άψυχο σώμα λόγω πνιγμού».