Πείραμα – σοκ από το Facebook στους χρήστες του

Την έντονη κατακραυγή των πολιτών και κυρίως των χρηστών του Διαδικτύου έχει προκαλέσει η αποκάλυψη της μυστικής διεξαγωγής ενός ψυχολογικού πειράματος στο Facebook στο οποίο συμμετείχαν εν αγνοία τους πάνω από εξακόσιες χιλιάδες κυβερνοναύτες.
Η δημοφιλής μηχανή αναζήτησης χρησιμοποίησε 689.003 αγγλόφωνους λογαριασμούς για να χειραγωγήσει την ψυχολογία των χρηστών. Ο «Μεγάλος Αδερφός» του Facebook αποκαλύφθηκε προκειμένου να δει αν τα συναισθήματα των χρηστών επηρεάζονται από αυτά που διαβάζουν και αν είναι μεταδοτικά.
Επί επτά ημέρες, ορισμένοι χρήστες έβλεπαν περισσότερα “news feeds” που είχαν θετική αποδοχή ενώ άλλοι αυτά που σχολιάζονταν αρνητικά από τους φίλους τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ψυχολογικού τεστ που διεξήχθη το 2012, όσοι δέχονταν θετικά μηνύματα, στη συνέχεια προχωρούσαν σε δικές του κοινοποιήσεις και μηνύματα που κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση ενώ όσοι εκτέθηκαν σε αρνητικές ειδήσεις, σχόλια και μηνύματα υιοθέτησαν ακριβώς την ίδια συμπεριφορά.
Για τους συντάκτες της έρευνας, αυτά που βλέπουμε στο Facebook επηρεάζουν και τα δικά μας συναισθήματα. Όπως επισημαίνουν οι βρετανικές εφημερίδες “Guardian” και “Telegraph” επικαλούμενες ειδικούς, το Facebook έχει την απόλυτη ελευθερία να κάνει τέτοιου είδους πειράματα με την άδεια όμως των χρηστών του, οι οποίοι, όταν ανοίγουν λογαριασμό τους, καλούνται να συμφωνήσουν ή όχι με το αν θέλουν να συμμετάσχουν σε τέτοιου είδους τεστ.
Σύμφωνα με το κείμενο της έρευνας την οποία συνυπογράφουν οι Άνταμ Κρέιμερ ( από την Core Data Science Team του Facebook), Τζέιμι Γκιλορί (από το Center for Tobacco Control Research and Education, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια) και Τζέφρι Χάνκοκ (Departments of Communication and Information Science του Πανεπιστημίου της Κορνουάλης), οι συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους μέσω ενός συνασθηματικού «ιού», ο οποίος μπορεί να «μολύνει» τα υπόλοιπα άτομα (αρκεί ή έκθεση σε έναν φίλο ο οποίος εκφράζει ένα συναίσθημα).
Κατά το πείραμα, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, «χειραγωγήθηκε» ο τρόπος με τον οποίο χρήστες εκτέθηκαν σε εκφράσεις συναισθημάτων στα “news feed” προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η έκθεση σε συναισθήματα είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή των συνηθειών και τάσεων δημοσίευσης. Ειδικότερα, ελέγχθηκε το εάν η έκθεση σε δημοσιεύσεις συναισθηματικού περιεχομένου είχε ως αποτέλεσμα τη δημοσίευση υλικού που ήταν πιο κοντά στο είδος της έκθεσής τους, δηλαδή εάν υφίστατο ένα είδος συναισθηματικής εξάπλωσης/μόλυνσης. Για το πείραμα επελέγησαν άτομα που χρησιμοποιούσαν την αγγλική έκδοση του Facebook.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Telegraph, στα πειράματα, που διεξήχθησαν επί επτά ημέρες στις αρχές του 2012 (11-18 Ιανουαρίου), αναλύθηκαν πάνω από τρία εκατομμύρια δημοσιεύσεις, οι οποίες περιείχαν 122 εκατ. λέξεις, τέσσερα εκατομμύρια εκ των οποίων ήταν θετικές και 1,8 εκατομμύρια αρνητικές. «Αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι τα συναισθήματα που εκφράζονται από φίλους, μέσω online κοινωνικών δικτύων,επηρεάζουν την συναισθηματική μας κατάσταση. Επίσης, τονίζεται ότι παρατηρήθηκε «σύνδρομο στέρησης»: άτομα τα οποία εκτέθηκαν σε λιγότερα συναισθηματικού χαρακτήρα δημοσιεύσεις (κάθε είδους χαρακτήρα) στα News Feed τους ήταν λιγότερο «εκφραστικά» τις επόμενες ημέρες.
Το Facebook, πάντως, έσπευσε να υποβαθμίσει την σπουδαιότητα της… απάτης. Όπως υποστήριξε η εταιρεία, δεν σημειώθηκε άνευ λόγου συλλογή δεδομένων χρηστών. Όμως, ο τρόπος διεξαγωγής της έρευνας δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με τη «δύναμη» του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου και την ηθική της επιλογής του να πραγματοποιήσει τη μελέτη με αυτόν τον τρόπο. Από την πλευρά του, ο βρετανός βουλευτής Τζιμ Σέρινταν, μέλος αρμόδιας επιτροπής της βουλής του Ηνωμένου Βασιλείου, ζήτησε έρευνα προκειμένου να χυθεί άπλετο φως. Όπως ανέφερε στην εφημερίδα “Guardian”, «προβληματίζομαι σχετικά με τη δυνατότητα του Facebook και άλλων να χειραγωγούν τις σκέψεις ανθρώπων σε τομείς όπως η πολιτική και αλλού. Εάν ασκείται έλεγχος σκέψης με αυτόν τον τρόπο πρέπει να υπάρχει προστασία, ή τουλάχιστον γνώση περί αυτού».
Παράλληλα, ο Κλέι Τζόνσον, συνιδρυτής της “Blue State Digital”,της εταιρείας που ανέπτυξε και διαχειρίστηκε την online καμπάνια του Αμερικανού προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα το 2008, χαρακτήρισε «τρομακτικό» το πείραμα «μετάδοσης θυμού» του Facebook, ειδικά στον απόηχο των αποκαλύψεων της υπόθεσης Σνόουντεν. Ομως,ο πρώτος συντάκτης της έρευνας, Άνταμ Κρέιμερ, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, έγραψε σε δημοσίευσή του στο κοινωνικό δίκτυο πως ο λόγος της έρευνας ήταν το ενδιαφέρον σχετικά με τις συναισθηματικές επιπτώσεις της χρήσης του Facebook στους χρήστες και η βελτίωση των υπηρεσιών από την πλευρά της εταιρείας. «Νιώσαμε ότι ήταν σημαντικό να διερευνήσουμε τον κοινό προβληματισμό ότι το να βλέπει κανείς φίλους να δημοσιεύουν θετικού χαρακτήρα υλικό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων ή αίσθησης αποκλεισμού. Ο στόχος όλων μας των ερευνών στο Facebook είναι να μάθουμε πώς να παρέχουμε καλύτερες υπηρεσίες. Έχοντας σχεδιάσει το πείραμα ο ίδιος, μπορώ να σας πω ότι ο στόχος μας δεν ήταν να ποτέ να αναστατώσουμε οποιονδήποτε. Μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιοι έχουν προβληματισμούς, και οι συνεργάτες μου και εγώ λυπόμαστε για τον τρόπο που περιγράφηκε η έρευνα και τον προβληματισμό που προκάλεσε. Εκ των υστέρων, τα ερευνητικά οφέλη του paper ίσως να μην δικαιολογούν όλη αυτή την ανησυχία».