«Μόλις αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τι έχουν να μας πουν για το προϊστορικό ανθρώπινο παρελθόν», λέει στο BBC ο Δρ Jon Henderson, ειδικός υποβρύχιας αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Νότινγχαμ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εκκλησία του 16ου αιώνα στην επαρχία Chiapas του Μεξικού. Καλύφθηκε από νερό ύστερα από πλημμύρα μετά την κατασκευή φράγματος το 1966 αλλά σε περιόδους ξηρασίας το εντυπωσιακό κτίσμα αναδύεται μέσα από τα νερά.
Ιαπωνία
Ένα από τις πιο μυστηριώδη βυθισμένα μέρη στον κόσμο είναι το Μνημείο Yonaguni της Ιαπωνίας, κοντά στη νότια άκρη του αρχιπελάγους Ryukyu. Τη δεκαετία του ’80, ο ντόπιος δύτης Kihachiro Aratake ανακάλυψε κάτι που έμοιαζε να είναι μονολιθική πυραμίδα φτιαγμένη από πέτρα, με τέλειες γωνίες, τεράστια σκαλοπάτια και ολόισιες κολόνες. Τα επόμενα χρόνια βρέθηκαν ακόμα πιο παράξενες κατασκευές.
Ορισμένοι συμπεραίνουν πως είναι τα βυθισμένα απομεινάρια του μυθικού πολιτισμού του Ειρηνικού Mu, που πιστεύεται πως χάθηκε σε τσουνάμι χιλιάδες χρόνια πριν. Άλλοι υποστηρίζουν πως πρόκειται για φυσικό γεωλογικό σχηματισμό που προκλήθηκε από τεκτονική δραστηριότητα.
Όποια κι αν είναι η αλήθεια, οι ταξιδιώτες μπορούν να κρίνουν μόνοι τους επισκεπτόμενοι το μυστηριώδες εύρημα. Πολλά τοπικά καταδυτικά γραφεία προσφέρουν υποβρύχιες βόλτες στην παράξενη κατασκευή. «Υπάρχει ρομαντισμός που σχετίζεται με τα ευρήματα στη θάλασσα», λέει ο Henderson, «ειδικά οι βυθισμένες πόλεις: σχεδόν κάθε ανθρώπινος πολιτισμός έχει κάποια μορφή ενός θρύλου που συνδέεται με πλημμύρες. Από το έπος του Γκλιγκαμές μέχρι την Ατλαντίδα και την Κιβωτό του Νώε».
Βρετανία
Το 2014 οι κάτοικοι της Cumbria πήραν τον τρόμο της ζωής τους όταν ένα μικρό αγροτικό χωριό αναδύθηκε από τα βάθη των νερών κοντά στο φράγμα Haweswater στην Αγγλία. Το Mardale Green, ένα από τα πιο γραφικά χωριά της περιοχής, χάθηκε κάτω από το νερό τη δεκαετία του ’30 με σκοπό να κατασκευαστεί ένα φράγμα που θα εξυπηρετούσε την κοντινή πόλη Μάντσεστερ.
Εκατοντάδες κάτοικοι απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους και αγροτικές κατασκευές, παμπ και ακόμα και μία εκκλησία κατεδαφίστηκαν. Σε περιόδους ξηρασίας, τα απομεινάρια της πόλης- φάντασμα αναδύονται μέσα από το νερό.
Ελλάδα
Μόλις λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού στη νότια Πελοπόννησο, το Παυλοπέτρι πιστεύεται πως είναι η παλαιότερη βυθισμένη πόλη στον κόσμο, όπως σημειώνει το BBC. Λέγεται πως άνθισε περίπου 2000 χρόνια πριν χαθεί στο νερό, περίπου το 1000 π. Χ.
«Τεράστια τμήματα των παγκόσμιων ακτογραμμμών – περιοχών σημαντικών όπου οι άνθρωποι ζούσαν λόγω των πλούσιων φυσικών πόρων- βρίσκονται σήμερα κάτω από το νερό», τονίζει ο Henderson που το 2011 ήταν επικεφαλής στην προετοιμασία ντοκιμαντέρ του BBC για το Παυλοπέτρι, στο πλαίσιο του οποίου έγινε και απόπειρα ψηφιακής αναπαράστασής του.
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο για το λιμάνι αυτό, που τοποθετείται στην εποχή του Χαλκού, είναι το πόσο καλά σχεδιασμένο είναι. Αντίθετα με πολλές άλλες βυθισμένες κατασκευές, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με το εάν το Παυλοπέτρι είναι φτιαγμένο από ανθρώπινο χέρι.
Υπάρχουν ενδείξεις δρόμων και διώροφων σπιτιών με αυλές και κήπους καθώς και ενός περίπλοκου συστήματος διαχείρισης νερού. Η αναζήτηση χαμένων πολιτισμών είναι «θεμελιώδης για να βρούμε από πού προήλθαμε ως είδος», τονίζει ο Henderson.
Βρετανία
Εδώ δεν μιλάμε για ένα βυθισμένο χώρο, ωστόσο το Sea Henge στο Νόρφολκ της Βρετανίας είναι συναρπαστικό και αποκαλυπτικό ως προς το πώς οι αρχαίες ανθρώπινες κοινότητες τιμούσαν τους νεκρούς τους.
Η προϊστορική τοποθεσία πιστεύεται πως ήταν μέρος ενός μνημειακού συγκροτήματος που συνδεόταν με έθιμα και τελετουργικά ταφής. Περιλαμβάνει ένα τεράστιο αναποδογυρισμένο κορμό δέντρου περιτριγυρισμένο από μισοβυθισμένους ξύλινους στύλους.
Χρονολογείται από το 2049 π. Χ και αποκαλύφθηκε τη δεκαετία του ’90 λόγω της διάβρωσης των αγγλικών ακτών.
Ινδία
Ο ναός Shore της Ινδίας στέκεται περήφανος στην ακτή του κρατιδίου Tamil Nadu από τον 8ο αιώνα. Έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο από το 1984 και γλίτωσε και από τα καταστροφικά κύματα του τσουνάμι του 2004.
Ο τοπικός θρύλος λέει πως έξι άλλοι ναοί κάποτε βρίσκονταν δίπλα του, μέρος μιας αρχαίας πόλης τόσο όμορφης που οι ζηλόφθονοι θεοί την πλημμύρησαν. Ο θρύλος βρέθηκε πιο κοντά στην πραγματικότητα όταν το τσουνάμι έπληξε και την ινδική ακτή, αποκαλύπτοντας απομεινάρια μιας κατασκευής που έμοιαζε με λιοντάρι από γρανίτη.
Περαιτέρω υποβρύχια έρευνα έδειξε πως υπήρχε κάποτε εκεί ένα σύμπλεγμα ναών που πιθανότατα καταστράφηκαν από ένα φαινόμενο παρόμοιο με αυτό που τους αποκάλυψε πριν από περίπου μια δεκαετία.
Αίγυπτος
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ομάδα αρχαιολόγων από τη Γαλλία και την Αίγυπτο ανακάλυψε κάτι που έμοιαζε να είναι το μεγαλοπρεπές παλάτι της βασίλισσας της Αιγύπτου Κλεοπάτρας, που παρέμενε χαμένο για 1600 χρόνια στα ανοιχτά των ακτών της Αλεξάνδρειας, μέσα στα θολά νερά του κόλπου Aboukir.
Το παλάτι είχε πιθανότατα βυθιστεί από σεισμούς και παλιρροϊκά κύματα και ήταν γεμάτο χιλιάδες αντικείμενα- ανάμεσά τους σφίγγες, γλυπτά, νομίσματα και φυλαχτά.
Υπάρχουν σχέδια για να ανοίξει αυτός ο εκπληκτικός αρχαιολογικός θησαυρός στο κοινό κι έτσι θα είναι το πρώτο υποβρύχιο μουσείο του κόσμου.
Μέχρι αυτό να γίνει, πολλά από τα καλύτερα διατηρημένα κομμάτια του έχουν μεταφερθεί σε μουσεία και οι δύτες μπορούν να εξερευνήσουν τα εναπομείναντα αντικείμενα. «Η θάλασσα είναι ένα δυναμικό περιβάλλον και σιγά σιγά αποκαλύπτει νέα τμήματα. Κάθε φορά που βουτάς υπάρχει μια πιθανότητα να δεις κάτι νέο», εξήγησε ο Henderson.
Κίνα
Αρχαίος κινεζικός θρύλος υποστηρίζει την ύπαρξη πόλης κάτω από τα νερά της λίμνης Fuxian στην επαρχία Yunnan ενώ οι ντόπιοι λένε πως έχουν δει ερείπια πόλης- φάντασμα να διαφαίνονται κάτω από την επιφάνεια του νερού τις ημέρες με νηνεμία.
Το 2001, ομάδα υποβρύχιων αρχαιολόγων άρχισε να εξερευνά τη λίμνη και ανακάλυψε πλήθος κτηρίων- ανάμεσά τους οκτώ πυραμιδοειδείς κατασκευές.
Καλύπτουν έκταση 6,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πιστεύεται πως ανήκαν στο αρχαίο βασίλειο Dian που μυστηριωδώς «γλίστρησε» μέσα στη λίμνη πριν από περίπου 2000 χρόνια.
Τζαμάικα
Το Ρort Royal ήταν ένα από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους του Νέου Κόσμου που πλούτιζε από τους σκλάβους και τη ζάχαρη που περνούσαν από τα νερά του. Ήταν επίσης ο παράδεισος γλεντζέδων πειρατών καθώς είχε μπαρ και οίκους ανοχής. Καθώς τα πλούτη της πόλης αυξάνονταν- ενώ μαζί μεγάλωνε και η φήμη της σε σχέση με τις υπερβολές και τις ακολασίες- έγινε γνωστή ως η «πιο κακοήθης πόλη στη Γη».
Όλα αυτά τελείωσαν απότομα το 1692 όταν ένας τεράστιος σεισμός και τσουνάμι- που πολλοί θεώρησαν θεία τιμωρία για την αμαρτωλή πόλη- έριξαν μεγάλο μέρος της πόλης από την αμμώδη χερσόνησο όπου βρισκόταν, μέσα στη θάλασσα, με αποτέλεσμα 2000 άνθρωποι να σκοτωθούν.
Σήμερα είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως κάτω από ένα μικρό οκνηρό ψαροχώρι βρίσκεται πόλη του 17ου αιώνα με κάποια τμήματά της διατηρημένα άψογα όπως ήταν την ημέρα του σεισμού. Παρότι χρειάζεται ειδική άδεια για να κάνει κανείς κατάδυση στα ερείπια, οι ταξιδιώτες μπορούν να δουν πολλά κομμάτια της πόλης στο Μουσείο Ιστορίας και Εθνογραφίας του Kingston.
Γερμανία
Στα βορειοδυτικά σύνορα της Γερμανίας βρίσκονται τα νησιά North Frisian, ένα νησιωτικό σύμπλεγμα που σταδιακά «διαλύονται» από τις ισχυρές παλίρροιες της Βόρειας Θάλασσας. Το πιο γνωστό από τα νησιά είναι το Sylt όπου οι αμμώδεις παραλίες, οι καταπράσινες εκτάσεις και τα γραφικά έθιμα προσέλκυαν πλήθη Γερμανών και Ευρωπαίων τουριστών.
Πίσω όμως από τον παράκτιο παράδεισο κρύβεται ένα σκοτεινό μυστικό. Το νησί ήταν πολύ μεγαλύτερο και τα κύματα σε διάστημα αιώνων διάβρωσαν την ακτογραμμή. Μερικές εκατοντάδες μέτρα ανοιχτά της δυτικής ακτής του βρίσκεται το βυθισμένο Eidum, που υπέστη την «οργή» της Βόρειας Θάλασσας μέχρι που εξαφανίστηκε μέσα στα κύματα κατά τη διάρκεια μιας τρομερής καταιγίδας το 1436.
Σήμερα οι ταξιδιώτες μπορούν να εξερευνήσουν τις εντυπωσιακές παραλίες της Westerland, που έφτιαξαν οι επιζήσαντες του Eidum.
