Σύνδρομο του απατεώνα: Γιατί οι έξυπνοι άνθρωποι με υψηλές επιδόσεις έχουν αυτό το σύνδρομο

O φιλόσοφος Bertrand Russell έχει γράψει ότι «Το πρόβλημα με τον κόσμο είναι ότι οι ανόητοι και οι φανατικοί είναι πάντα πολύ σίγουροι για…
τον εαυτό τους, ενώ οι σοφοί άνθρωποι γεμάτοι αμφιβολίες».

Είτε σε τοπικό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε απαιτούν τους καλύτερους και πιο άξιους να αναλάβουν δράση. Ωστόσο είναι πάρα πολλοί αυτοί που κάνουν πίσω επειδή αισθάνονται ότι για τις επιτυχίες τους ευθύνεται η τύχη και όχι η ικανότητα, και φοβούνται ότι αργά ή γρήγορα κάποιος συνεργάτης τους ή ένα γεγονός θα εκθέσει αυτή την απάτη.

Δεν μιλάμε για την ύπαρξη της ρεαλιστικής αυτο-αξιολόγησης. Η παγίδα του συνδρόμου του απατεώνα (Impostor Syndrome) εμποδίζει τους ανθρώπους να πιστέψουν στον εαυτό τους, κάτι που είναι εις βάρος όλων μας.

Για κάποιους το άκουσμα του συνδρόμου του απατεώνα, για πρώτη φορά είναι αποκάλυψη. Συνειδητοποιούν ότι, πέραν του ότι είναι το δικό τους ντροπιαστικό μυστικό, είναι και ένα αναγνωρισμένο φαινόμενο, που έγινε γνωστό για πρώτη φορά το 1978 από τους ψυχολόγους Pauline Clance και Suzanne Imes.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, έως και 70% των επιτυχημένων ανθρώπων έχουν βιώσει το σύνδρομο impostor. Κάποια από τους οποίους είναι και οι Μάγια Αγγέλου, Αλμπερτ Αϊνσταϊν και Μέριλ Στριπ. Σε αντίθεση με άλλες μορφές άγχους που υπονομεύουν την εμπιστοσύνη, η ύπουλη φύση του συνδρόμου λειτουργεί διαφορετικά. Όσο περισσότερο αυξάνεται η επιτυχία τόσο χειρότερα γίνονται τα συμπτώματα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν το σύνδρομο του απατεώνα δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν κι άλλοι που επίσης αισθάνονται ανεπαρκείς

Το σύνδρομο του απατεώνα δεν είναι μια επίσημη ψυχική διαταραχή και δεν έχει έναν στάνταρ ορισμό, ως εκ τούτου, δεν υπήρξε σαφής συναίνεση ως προς τις επιλογές διαθέσιμης θεραπείας. Το πρόβλημα είναι ότι εάν δεν αντιμετωπιστεί, τα θύματα μπορούν να αναπτύξουν άγχος, στρες, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κατάθλιψη, ντροπή και αμφιβολία. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα κάποιος που φέρει το σύνδρομο να περιορίσει την εξερεύνηση και να μην βρει το θάρρος να προχωρήσει σε νέες εμπειρίες, υπό τον φόβο της αποτυχίας.

Διάφορες επιλογές διαχείρισης είναι διαθέσιμες για να διευκολύνουν το σύνδρομο του απατεώνα. Το σημαντικότερο είναι να συζητήσει κάποιος το θέμα με άλλα άτομα, νωρίς. Οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν το σύνδρομο του απατεώνα δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν κι άλλοι που επίσης αισθάνονται ανεπαρκείς. Αν η κατάσταση αρχίσει να αντιμετωπίζεται, οι πάσχοντες δεν αισθάνονται πλέον μόνοι στην αρνητική τους εμπειρία.

Έχει επίσης σημειωθεί ότι η αντανάκλαση των συναισθημάτων απατεώνα είναι το κλειδί για να ξεπεραστεί αυτό το βάρος. Το να κάνει κάποιος μια λίστα με τα επιτεύγματά του, θετικά σχόλια και ιστορίες επιτυχίας θα βοηθήσει επίσης να διαχειριστεί το σύνδρομο του απατεώνα. Τέλος, η ανάπτυξη ενός ισχυρού συστήματος υποστήριξης το οποίο παρέχει σχολιασμό σχετικά με τις επιδόσεις και συζητήσεις σχετικά με το σύνδρομο του απατεώνα σε τακτική βάση, είναι επιτακτική ανάγκη για εκείνους που αντιμετωπίζουν το σύνδρομο.