Τέταρτη διάσταση: Τα μυστικά των παράλληλων κόσμων

Με τα πάθη που διέγειρε η διαμάχη του “Notorious Mr.Slade” ήταν μάλλον αναπόφευκτο πως η αντιπαράθεση θα γεννούσε εν τέλει ένα μυθιστόρημα Best Seller. To 1884, μετά από μία δεκαετία οξείας αντιπαράθεσης , ο Κληρικός Edwin Abbot που ήταν Διευθυντής του London School έγραψε το αιφνιδίως επιτυχημένο Flatland: A Romance of Many Dimensions by a Square”.

Λόγω του αυξημένου θαυμασμού του κόσμου για τις ανώτερες διαστάσεις, το βιβλίο έγινε αμέσως επιτυχία στην Αγγλία με εννιά επιτυχημένες επανεκτυπώσεις από το 1915 και άπειρες εκδόσεις. Το συνταρακτικό στοιχείο για το Flatland ήταν πως ο Abbot για πρώτη φορά χρησιμοποίησε τις 

αντιπαραθέσεις που υπήρχαν σχετικά με την τέταρτη διάσταση ως ένα όχημα για γίνει δηκτικός στην κοινωνική κριτική και την σάτιρα και έθεσε «παιχνιδιάρικες» απορίες σε ανθρώπους που αρνούταν να υποστηρίξουν την ύπαρξη άλλων κόσμων.
Το Flatland του Abbot είναι η μεταμφιεσμένη κριτική στην μισσαλοδοξια και την αποπνικτική προκατάληψη της Βικτοριανής Αγγλίας. Ήρωας του βιβλίου είναι ο Κύριος Square, ένας συντηρητικός κύριος που ζεί σε μία κοινωνικά διαχωρισμένη δυσδιάστατη γη όπου οι κάτοικοι της είναι όλοι γεωμετρικά σχήματα. Οι γυναίκες που κατέχουν την χαμηλότερη βαθμίδα της κοινωνικής Ιεραρχείας είναι απλές γραμμές, οι ευγενείς είναι πολύγωνα ενώ οι Αρχιερείς είναι κύκλοι.Όσες περισσότερες πλευρές έχουν, τόσο μεγαλύτερη είναι και η κοινωνική βαθμίδα.
Οποιαδήποτε συζήτηση για την 3η Διάσταση απαγορεύεται και οποιοσδήποτε την αναφέρει υποβάλλεται σε τιμωρίες διαφόρων ειδών. Ο Κύριος Square είναι ένας αγαθός άνθρωπος που δεν θα σκεφτόταν ποτέ να προκαλέσει με τις πράξεις του. Ώσπου μία μέρα η ζωή του θα αλλάξει όταν τον επισκέπτεται ο μυστηριώδης Άρχοντας Sphere, μία τρισδιάστατη σφαίρα. Εμφανίζεται στον Κύριο Square σαν κύκλος που αλλάζει σχήματα με ένα μαγικό τρόπο και προσπαθεί υπομονετικά να εξηγήσει πως προέρχεται από έναν άλλο κόσμο που ονομάζεται Spaceland όπου όλα τα αντικείμενα έχουν τρεις διαστάσεις. Όμως ο Κύριος Square είναι αμετάπειστος και υποστηρίζει πεισματικά πως μία Τρίτη διάσταση δεν γίνεται να υπάρχει.
Έτσι ο Άρχοντας Sphere νευριασμένος αποφασίζει να προχωρήσει σε πράξεις αποσύροντας τον Κύριο Square από την δισδυαστατη Flatlant και τον μεταφέρει στην Spaceland. Αυτή είναι μία φανταστική, σχεδόν μυστικιστική εμπειρία που αλλάζει για πάντα την ζωή του Κυρίου Square. Βλέποντας μόνο τις παρυφές των τρισδιάστατων όντων ανακαλύπτει έναν φανταστικό κόσμο μέσα στον οποίο τα αντικείμενα αλλάζουν μορφές, εμφανίζονται και εξαφανίζονται ως δια μαγείας. Όμως όταν προσπαθεί να εξηγήσει στους φίλους του στην Flatland τα θαύματα που βίωσε κατά την επίσκεψή του στην Τρίτη διάσταση οι Αρχιερείς τον θεωρούν αντάρτη και Μανιακό. Ο Κύριος Square έτσι μετατρέπεται σε απειλή για τους αρχιερείς γιατί τολμά να προκαλέσει την εξουσία τους και την ιερή πίστη τους πως μπορούν να υπάρχουν μονάχα δύο διαστάσεις.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με κάπως πεσιμιστικό ύφος. Αν και είναι πεπεισμένος πως όντως επισκέφθηκε τον τρισδιάστατο κόσμο της Spaceland ο Κύριος Square φυλακίζεται και καταδικάζεται να περάσει το υπόλοιπο των ημερών του στην απομόνωση.
Η Νουβέλα του Abbot είναι σημαντική γιατί ήταν η πρώτη που διαδόθηκε στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και αφορούσε την θέαση ενός υπερ-διαστατικού κόσμου. Η αντίληψή του για το Ψυχεδελικό ταξίδι του Κυρίου Square στην Spaceland είναι μαθηματικά σωστό. Σε δημοφιλείς σειρές και ταινίες το υπερδιαστατικό ταξίδι απεικονίζεται συχνά με φώτα που αναβοσβήνου και σκοτεινά φιδογυριστά σύννεφα. Όμως τα μαθηματικά ενός τέτοιου εξωδιαστατικού ταξιδιού είναι πολύ πιο ενδιαφέροντα από την φαντασία των Συγγραφέων του Φανταστικού.
Τεταρτη Διασταση : Η μαχη των Ταξεων
Η έννοια της Τέταρτης Διάστασης επηρρέασε τόσο πολύ το κλίμα των Διανοούμενων στα τέλη του 19ου αιώνα που ακόμα και θεατρικά έργα το διακωμωδησαν. Το 1891 ο Όσκαρ Γουάιλντ χλεύασε την ιδέα μέσα από τις ιστορίες φαντασμάτων «The Canterville Ghost» που σατιρίζουν την εκμεττάλευση μιας συγκεκριμένης εύπιστης «Ψυχικής Κοινοτητας». Ο Γουάιλντ έγραψε για ένα φάντασμα που υπέφερε και είχε να αντιμετωπίσει τους άρτι αφιχθείς ενοικιαστές του Canterville, σημειώνοντας: «Προφανώς και δεν υπήρχε χρόνος για χάσιμο, οπότε χρησιμοποιώντας την τέταρτη διάσταση του Χώρου για να επιτύχει την δραπέτευσή του, το φάντασμα εξαφανίστηκε μέσα από το επισανίδωμα και το σπίτι επιτέλους ησύχασε»
Μία σημαντικότερη συνεισφορά στην λογοτεχνία της τέταρτης διάστασης αποτέλεσε η δουλειά του H.G.Wells. Αν μνημονεύεται για την δουλειά του στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας, υπήρξε μία κυρίαρχη φιγούρα στην Διανοούμενη ζωή της κοινωνίας του Λονδίνου με αξιοσημείωτες εκδόσεις στην Λογοτεχνική κριτική και το οξύ πνεύμα του.
Στο μυθιστόρημα που έγραψε το 1894 με τίτλο “The Time Machine” συνδύασε διάφορες μαθηματικές,φιλοσοφικές και Πολιτικές ιδέες. Έκανε δημοφιλή μία νέα ιδέα στην επιστήμη – πως η Τεταρτη Διασταση μπορεί να γίνει αντιληπτή και ως χρόνος, όχι μόνο απαραίτητα ως χώρος.

Προφανώς ένα σώμα θα πρέπει να επεκτείνεται στις τέσσερις κατευθύνσεις. Θα πρέπει να έχει μήκος, πλάτος, πάχος και διάρκεια. Υπάρχουν πραγματικά τέσσερις διαστασεις. Οι τρείς αποκαλούνται “μονοπάτια του Χώρου” και η τέταρτη που είναι ο χρόνος. Υπάρχει όμως η τάση για μία ψευδή διάκριση ανάμεσα στις τρεις διαστάσεις και την τέταρτη και αυτό γιατί η συνειδητότητά μας κινείεταισε μία καεύθυνση σε σχέση με το χρόνο απο την αρχή ως το τέλος της ζωής μας.
Ο Γουέλς δεν ήταν ο πρώτος που υπέθεσε πως ο χρόνος μπορεί να θεαθεί ως ένας νέος τύπος της τέταρτης διάστασης που ειναι διαφορετική από την χωρική τεταρτη διασταση. Ο Jean D’alemberthad θεώρησε τον χρονο ως τέταρτη διάσταση στο άρθρο που δημοσίευσε το 1754 με όνομα “Dimention”. Όπως το Flatland, αυτό που κάνει το μυθιστόρημα “The Time Machine” να διαρκεί στο χρόνο ακόμα και έναν αιώνα μετά την σύλληψή του είναι η αιχμηρή κοινωνική και πολιτική κριτική που ασκεί.
Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου βρίσκεται στην Φουτουριστική Αγγλία του 802,701. Μα δεν βρίσκεται στην αστραφτερή Μητρόπολη με τα μοντέρνα Επιστημονικά θαύματα που είχαν προβλέψει οι Θετικιστές.Αντιθέτως, Βρίσκεται σε μία περιοχή όπου η ταξική αντιπαράθεση πήγε εντελώς στραβά. Η Εργατική τάξη υποχρεώθηκε να ζεί υπογείως ώσπου οι εργάτες μεταλλάχθηκαν σε μία νέα μορφη ζωής, τους μόρλοκς ενώ η άρχουσα τάξη με τις αχαλίνωτες ακολασίες της εξελίχθηκε στην άχρηστη φυλή ξωτικόμορφων πλασμάτων με όνομα Eloi. Ο Wellls, εξέχων σοσιαλιστής χρησιμοποιούσε την Τεταρτη Διασταση για να αποκαλυψει την υπερτατη ειρωνια της Αστικης Παλης. Το κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων πήγε στραάφι. Οι Άχρηστοι Eloi τρέφονται και Ντύνονται από τους κόπους της σκληρής δουλειάς των Eloi αλλά οι εργάτες παίρνουν την τελική εκδίκηση και κατασπαράζουν τους Eloi.
Με άλλα λόγια η Τεταρτη Διασταση έγινε το ξίφος της Μαρξιστικής κριτικής πάνω στην σύγχρονη κοινωνία με μία μυθιστορική χροιά. Σε μία σύντομη ιστορία του με τίτλο “The Plattner Story” ο Wells «έπαιξε» με το παράδοξο της υποθεσης. O Gottfried Plattner, καθηγητής Επιστημών πραγματοποιεί ένα επεξεργασμένο χημικό πείραμα που εκρήγνυται και τον στέλνει σε ένα διαφορετικό σύμπαν. Όταν επιστρέφει στον πραγματικό κόσμο ανακαλύπτει πως το σώμα του μεταλλάχτηκε. Η καρδιά του βρισκόταν στα δεξιά και είχε γίνει αριστερόχειρας. Όταν οι γιατροί τον εξέτασαν διαπίστωσαν έκπληκτοι πως ολόκληρο το σώμα του είχε αντιστραφεί,επβιβεβαιώνοντας μία βιολογική παραδοξότητα για τα δεδομένα του φυσικού μας κόσμου. Αυτή η αντιστροφή του Σώματος του Plattner ήταν μία απόδειξη του ταξιδιού του στην Τεταρτη Διασταση.
Στο κλασικό πλέον έργο «The Invisible Man» ο Wells υπέθεσε πως ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει αόρατος με «κάποια φόρμουλα, μία γεωμετρική έκφραση που περιλαμβάνει τέσσερις διαστάσεις».

Με λίγα λόγια κάποιος μπορούσε να γίνει αόρατος αν εισχωρούσε με κάποιον τρόπο στην Τεταρτη Διασταση. Στην σύντομη ιστορία “The Remarkable Case of Davidson’s Eyes” ο Wells εξερεύνησε την ιδέα πως ένας «κόμβος στο διάστημα» μπορεί να επιτρέψει σε κάποιον άνθρωπο να δει σε τεράστιες αποστάσεις. Ο Davidson, ήρωας της ιστορίας, ανακαλύπτει μία μέρα πως έχει την δυνατότητα να δεί γεγονότα που συμβαίνουν σε κάποιο μακρινό Νησί. Αυτός ο «Κομβος στον Χώρο» είναι μία διαστημική δίνη που ανοίγει μέσα από το Υπερσύμπαν και επικοινωνεί με τα μάτια του στην Αγγλία. Φαίνεται πως ο Wells χρησιμοποίησε την ιδέα των σκουληκότρυπων του Riemann για να κατασκευάσει τη ιστορία του.
Στο The Wonderful Visit ο Wells επεξεργάζεται την πιθανότητα της ύπαρξης του Παραδείσου σε κάποιο παράλληλο σύμπαν ή Διάσταση. Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την δύσκολη θέση ενός Αγγέλου που πέφτει καταλάθος από τον Παράδεισο και προσγειώνεται σε κάποιο Αγγλικό επαρχειακό χωριό. Η δημοτικότητα των έργων του Wells ξεκίνησε μία εντελώς νέα κατηγορία Φανταστικής Λογοτεχνίας. Ο George McDonald, φίλος του Μαθηματικού Lewis Carroll υπέθεσε την πιθανότητα της ύπαρξης του Παράδεισου στην Τεταρτη Διασταση. Στο φανταστικό Lilith του McDonald που γράφτηκε το 1895 ο ήρωας δημιουργεί ένα υπερδιαστατικό παράθυρο μεταξύ του σύμπαντός μας και άλλων κόσμων με την χειραγώγηση αντικατοπτρισμών που δημιουργούσαν καθρέπτες.
Η Τεταρτη Διασταση στην Τεχνη
Η εικοσαετία 1890 με 1910 θεωρούνται ως Η Χρυσή εποχή της Τέταρτης Διάστασης. Ήταν μία εποχή κατά την διάρκεια της οποίας οι ιδέες που δημιουργήθηκαν από τους Gauss & Riemann διείσδυσαν στους Λογοτεχνικούς Κύκλους και τις σκέψεις της κοινής γνώμης και επηρρέασαν τις τάσεις των Τεχνών, της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας. Το νέο για την εποχή παρακλάδι της Φιλοσοφίας, η Θεοσοφία επηρρεάστηκε βαθιά από τις ανώτερες Διαστάσεις. Από την μία σοβαροί καλλιτέχνες μετάνιωσαν για αυτή την εξέλιξη λόγω του γενονότος πως τα αυστηρά αποτελέσματα του Riemann έγιναν πρωτοσέλιδα στα ταμπλόιντς. Από την άλλη η δημοφιλία της Τέταρτης διάστασης είχε και την θετική της πλευρά. Όχι μόνο έκανε γνωστά τα μαθηματικά επιτεύγματα στο ευρύ κοινό αλλα λειτούργησε και ως μεταφορά που θα εμπλούτιζε τις πολιτιστικές σταθερές.
Η Ιστορικός Τέχνης Linda Dalrymple Henderson γράφοντας για την Τεταρτη Διασταση και την Μη Ευκλείδια Γεωμετρία, εξηγεί πως η Τέταρτη διάσταση επηρρέασε το κίνημα του Κυβισμού και του Εξπρεσσιονισμού στον κόσμο της Τέχνης.Αναλύει πως « Οι νέες γεωμετρίες ανακαλύφθηκαν μέσα στο Κίνημα του Κυβισμού» Για την Avant Garde η τέταρτη διάσταση συμβόλιζε την εξέγερση ενάντια στις υπερβολές του Καπιταλισμού.

Οι Κυβιστές για παράδειγμα εξεγέρθηκαν ενάντια στην ανυπόφορη αλαζονεία των Ζηλωτών της Επιστήμης που αποκτήνωσε την δημιουργική διαδικασία. Η Τέταρτη Διάσταση ήταν το όχημά τους και πίεσε την σύγχρονη επιστήμη πέρα από τα όριά της. Ήταν περισσότερο επιστημονική από τους ίδιους τους επιστήμονες. Απο την άλλη η θεωρία της ήταν μυστηριώδης και πυροδότησε την καλλιτεχνική εξέγερση ενάντια στους μέχρι τότε νόμους της προοπτικής
Στον Μεσαίωνα η Θρησκευτική τέχνη ήταν διαδεδομένη για την έλλειψη προοπτική της. Δούλοι, αγρότες και Βασιλείς απεικονίζονταν λες και ήταν επίπεδοι πρακτικά με τον ίδιο τρόπο που τα παιδιά ζωγραφίζουν τις φιγούρες. Αυτοί οι πίνακες αντικατόπτριζαν την άποψη της Εκκλησίας πως ο Θεός ήταν Παντοδύναμος και έτσι μπορούσε να δει όλα τα μέρη του κόσμου ίσα. Η Τέχνη έπρεπε να απεικονίζει αυτή την κοσμοθεωρία οπότε ο κόσμος απεικονιζόταν δυσδιάστατα. Για παράδειγμα η ταπετσαρία του Bayeux απεικονίζει τους προκατηλειμένους στρατιώτες του Βασιλιά Χάρολντ της Αγγλίας του Δεύτερου, που δείχνουν κατατρομαγμένοι κάποιον κομήτη τον Απρίλιο του 1066 πεπεισμένοι πως είναι οιωνός μίας επικείμενης ήττας. Ο Χάρολντ ακολούθως έχασε την κρίσιμη μάχη του Hastings από τον Κατακτητή Γουίλιαμ και ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Αγγλίας ξεκινούσε.

Η Τέχνη της Αναγέννησης ήταν μία επανάσταση ενάντια σε αυτή την επίπεδη Θεοκεντρική προοπτική και ο Ανθρωποκεντρισμός ξεκίνησε να ανθεί με περιεκτικά τοπία και ρεαλιστικούς τρισδιάστατους ανθρώπους να απεικονίζονται από μία οπτική που αρμόζει στο μάτι του ανθρώπου. Στις μελέτες του Da Vinci πάνω στο ζήτημα της προοτικής βλέπουμε της γραμές στα σκαριφήματα να εξαφανίζονται σε ένα συγκεκριμένο σημείο του ορίζοντα. Η Αναγεννησιακή τέχνη αντανακλούσε τον τρόπο που το μάτι έβλεπε τον κόσμο από την οπτική γωνία του παρατηρητή. Με λίγα λόγια η Αναγέννηση ανακάλυψε την Τρίτη διάσταση.
Με την Έναρξη της Βιομηχανικής Εποχής και του Καπιταλισμού ο Κόσμος της τέχνης επαναστάτησε ενάντια στον Ψυχρό Υλισμό που φαίνεται πως κυριαρχούσε την Βιομηχανική Κοινωνία. Για τους Κυβιστές ο Θετικισμός ήταν ένας ζουρλομανδύας που μας περιόριζε μονάχα σε αυτά που μπορούμε να μετρήσουμε σε κάποιο εργαστήριο περιορίζοντας τα «φρούτα» της φαντασίας μας. Και αναρωτήθηκαν: Γιατί πρέπει η τέχνη να είναι Κλινικά Ρεαλιστική;
Αυτή η Κυβιστική «Επανάσταση ενάντια στην Προοπτική» έριξε φως στην Τεταρτη Διασταση γιατί άγγιξε την Τρίτη από όλες τις πιθανές προοπτικές. Για να το θέσουμε απλούστερα η Τέχνη του Κυβισμού ασπάζεται την Τεταρτη Διασταση. Οι Πίνακες του Πικάσο είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα, απεικονίζοντας μία καθαρή απόρριψη της προοπτικής, με γυναικεία πρόσωπα να φαίνονται ταυτόχρονα από διαφορετικές γωνίες. Αντί για μία και μοναδική οπτική σκοπιά του παρατηρητή, οι Πίνακες αυτοί δείχνουν πολλαπλές προοπτικές, σαν να σχεδιάστηκαν από κάποιο τεταρτοδιαστατικό ον που είναι ικανό να δει όλες τις προοπτικές ταυτόχρονα. Για τον Πικάσο κάθε εικόνα, ανεξάρτητα από το πόσο ρεαλιστική ήταν εξαρτιόταν από την προοπτική του παρατηρητή. Οι ζωγράφοι της Αφαίρεσης προσπάθησαν όχι μόνο να απεικονίσουν τεταρτοδιαστατικά τα ανθρώπινα πρόσωπα αλλά να χρησιμοποιήσουν και τον χρόνο ως τέταρτη διασταση.
Στον πίνακα του Marcel Duchamp «Nude Descending a Staircase» βλέπουμε μία θολή αναπαράσταση μιας γυναίκας με ένα απροσδιόριστο αριθμό απεικονίσεών της να εξελίσσεται μέσα στο χρόνο καθως κατεβαίνει τις σκάλες. Κάπως έτσι ένα τεταρτοδιαστατικό ον θα έβλεπε τους ανθρώπους, παρατηρώντας όλες τις χρονικές συχνότητες συγχρόνως.

Απόσπασμα από το Βιβλίο Hyperspace του Michio Kaku