Το επίλεκτο σώμα των Ευζώνων: Ένα ζωντανο κομμάτι ιστορίας (Φωτογραφικό Υλικό)

Δημιουργήθηκε το 1868, η ένδοξη πορεία του στον χρόνο και η αποστολή του σήμερα

Με ενάμιση αιώνα ζωής στην πλάτη τους, οι Εύζωνοι, το επίλεκτο σώμα του Ελληνικού Στρατού, συνεχίζουν να γράφουν καθημερινά τη δική τους ιστορία «σιωπηρά», εκτελώντας πλέον όχι στρατιωτικά, αλλά συμβολικά καθήκοντα στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Η ιστορία τους πηγαίνει πολύ πίσω, περίπου στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ιδρύθηκε το τότε σώμα των Ενόπλων Δυνάμεων. Γράφοντας ένδοξες σελίδες και φορώντας πάντα την ίδια παραδοσιακή ενδυμασία, οι Εύζωνοι εξακολουθούν μέχρι σήμερα να αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

ΣΚΛΗΡΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Μέχρι και σήμερα η εκπαίδευση των Ευζώνων είναι πολύ σκληρή και, κυρίως, βασίζεται στη δύναμη της θέλησης. Για να το αντιληφθεί κάποιος αυτό, αρκεί να επιχειρήσει να μείνει για πέντε λεπτά ακίνητος, ενώ περαστικοί τον βγάζουν φωτογραφίες, μιλούν και τον κοιτάζουν. Οι Εύζωνοι, μετά την εκπαίδευσή τους, αυτό μπορούν να το κάνουν για μία ολόκληρη ώρα.

Η επιλογή τους γίνεται όταν αξιωματικοί της Προεδρικής Φρουράς επισκέπτονται τα Κέντρα Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων Πεζικού για να πάρουν την πρώτη φουρνιά. Στη συνέχεια οι στρατιώτες μεταβαίνουν σε Κέντρα και Τάγματα Εκστρατείας, όπου λαμβάνει χώρα το δεύτερο στάδιο επιλογής. Ενα μεγάλο μέρος υποψήφιων Ευζώνων πηγαίνει στον Μεικτό Λόχο Αποδόσεων Τιμών (ΜΛΑΤ). Μετά από έναν μήνα σκληρής εκπαίδευσης, παραμένουν οι στρατιώτες που μπορούν να ανταποκριθούν στη δύσκολη αποστολή του Ευζώνου. Κατά τη διάρκεια της βασικής αυτής εκπαίδευσης πραγματοποιούνται ασκήσεις σωματικής αντοχής και ακρίβειας. Μεγάλο βάρος δίνεται στο «χτίσιμο» ατσαλένιας προσωπικότητας κατά την ώρα της υπηρεσίας. Μετά το τέλος της βασικής εκπαίδευσης, οι στρατιώτες κατανέμονται στους Λόχους και θεωρούνται πλέον κανονικά Εύζωνοι. Ακολουθεί το δεύτερο στάδιο της εκπαίδευσης, κατά το οποίο οι υπηρεσίες που εκτελούν οι επίλεκτοι στρατιώτες είναι βραδινές, για να εξοικειωθούν με τη δύσκολη αποστολή τους. Οι εκπαιδευτές είναι παλιοί Εύζωνοι, που γνωρίζουν από πρώτο χέρι το πώς πρέπει να εκπαιδευτούν οι νέοι ώστε να φέρουν με επιτυχία εις πέρας την αποστολή που έχουν αναλάβει.

Οι Εύζωνοι, λέξη που αναφέρεται για πρώτη φορά στον Ομηρο, φορούν μια ιστορική ενδυμασία. Οσοι φυλάσσουν το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη φορούν αυτή τη στολή μόνο τις Κυριακές ή στις εθνικές εορτές. Τις υπόλοιπες μέρες φορούν την καθημερινή ευζωνική ενδυμασία, που περιλαμβάνει λευκό πουκάμισο και ντουλαμά (αντί της φουστανέλας), τη χαρακτηριστική στολή των αγωνιστών του Μακεδονικού Αγώνα, προερχόμενη από την παραδοσιακή ενδυμασία του χωριού Αλωνα Φλώρινας. Ο χειμερινός ντουλαμάς είναι σκούρου μπλε χρώματος, ενώ ο θερινός ανοικτού καφέ. Σε εθιμοτυπικές εκδηλώσεις της Προεδρικής Φρουράς, ορισμένοι Εύζωνοι φορούν τις παραδοσιακές στολές της Κρήτης και του Πόντου, ως αναγνώριση της συμβολής αυτών των περιοχών στους εθνικούς αγώνες

Οι σημερινοί Εύζωνοι εκτελούν μόνο αποστολές τελετουργικού χαρακτήρα. Η πλέον γνωστή από αυτές είναι η συμβολική φύλαξη του Μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη, που βρίσκεται στην Πλατεία Συντάγματος, δίπλα στη Βουλή των Ελλήνων. Σκοπιές Ευζώνων, όμως, υπάρχουν και στο Προεδρικό Μέγαρο και στην πύλη του στρατοπέδου της Προεδρικής Φρουράς.

Κάθε σπιθαμή κι ένας… συμβολισμός

Η στολή των Ευζώνων δεν είναι καθόλου τυχαία. Κάθε κομμάτι της φέρει και έναν έντονο συμβολισμό, άμεσα συνδεδεμένο με την Ελλάδα και την ορθοδοξία. Ο αριθμός των διπλών της φουστανέλας λέγεται πως είναι ίσος με τη διάρκεια (σε έτη) της περιόδου της Τουρκοκρατίας, δηλαδή 400. Παρ’ όλα αυτά, οι φουστανέλες που φορούν στις μέρες μας οι Εύζωνοι σπάνια έχουν ακριβώς 400 δίπλες. Το φάριο (καπέλο) έχει κόκκινο χρώμα, είναι κατασκευασμένο από τσόχα, στο μέτωπο φέρει το ελληνικό εθνόσημο και ως χαρακτηριστικό του έχει τη μαύρη φούντα, που το σχήμα της θεωρείται πως συμβολίζει το δάκρυ του Χριστού στη Σταύρωση. Το πουκάμισο, που είναι λευκού χρώματος και έχει χαρακτηριστικά μεγάλο άνοιγμα στα μανίκια, θεωρείται πως συμβολίζει την αγνότητα των εθνικών αγώνων. Το λευκό, άλλωστε, είναι το χρώμα που κυριαρχεί σε ολόκληρη τη στολή. Η φέρμελη είναι το γιλέκο του Ευζώνου. Αποτελεί το δυσκολότερο, όσον αφορά την κατασκευή του, κομμάτι της στολής και είναι φτιαγμένη από λευκά και επίχρυσα νήματα, που σχηματίζουν σχέδια λαογραφικής σημασίας. Ενα από αυτά είναι τα αρχικά Χ και Ο, τα οποία θεωρείται ότι αντιστοιχούν στις λέξεις χριστιανός και ορθόδοξος. Οι κάλτσες είναι μάλλινες, λευκές. Κάθε Εύζωνος φορά δύο κάλτσες σε κάθε πόδι, οι οποίες στηρίζονται στη μέση, κάτω από τη φουστανέλα, με τη βοήθεια μιας δερμάτινης ζώνης, που ονομάζεται ανάσπαστος. Ως υποδήματα οι Εύζωνοι φορούν κόκκινου χρώματος, δερμάτινα τσαρούχια. Στη σόλα κάθε τσαρουχιού είναι καρφωμένα περίπου 60 καρφιά, από τα οποία προέρχεται ο επιβλητικός ήχος που ακούγεται κατά τον βηματισμό των Ευζώνων. Κατά μέσο όρο, το κάθε τσαρούχι ζυγίζει τρία κιλά, ενώ χαρακτηριστικό κομμάτι τους αποτελούν οι μαύρες φούντες στις οποίες καταλήγουν οι μύτες τους. Θεωρείται πως η αρχική τους χρησιμότητα ήταν να κρύβουν σε αυτές οι στρατιώτες μικρά, κοφτερά αντικείμενα, που θα μπορούσαν αιφνιδιαστικά να τραυματίσουν τον εχθρό σε μία μάχη «σώμα με σώμα». Αλλη άποψη είναι ότι οι φούντες προστάτευαν τα δάχτυλα των ποδιών τους από το χιόνι και τα κρυοπαγήματα.

Οι μάχιμοι ήρωες της μεθορίου

Το επίλεκτο σώμα των Ευζώνων ιδρύθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1868. Στην αρχή ήταν μάχιμοι, και μάλιστα σε κρίσιμες πολεμικές επιχειρήσεις. Με την ίδρυση του σώματος, κεντρική του αποστολή ήταν η φύλαξη της μεθορίου. Χωρίζονταν σε τέσσερα Τάγματα, κάθε ένα από τα οποία είχε οργανωτική δύναμη τεσσάρων Λόχων. Η ένδοξη δράση των ευζωνικών ταγμάτων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπήρξε καταλυτική, με αποτέλεσμα οι Εύζωνοι να καταστούν ήρωες στη συνείδηση του ελληνικού λαού. Και πράγματι μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, τα ευζωνικά τάγματα πήραν μέρος τόσο στη Μικρασιατική Εκστρατεία όσο και στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιβεβαιώνοντας την πολεμική τους κατάρτιση και την άριστη εκπαίδευσή τους. Από το 1914 στα ανάκτορα συγκροτήθηκε η Ανακτορική Φρουρά, μια ιδιαίτερη μονάδα Ευζώνων. Στην πορεία των χρόνων αυτή πήρε διάφορες ονομασίες: Ανακτορική Φρουρά, Φρουρά Σημαίας, Φρουρά Μνημείου Αγνωστου Στρατιώτη, Βασιλική Φρουρά. Από το 1974 αναφέρεται ως Προεδρική Φρουρά. Η έδρα της, από ιδρύσεώς της, βρίσκεται στην Οδό Ηρώδου Αττικού, κοντά στο Προεδρικό Μέγαρο, τα πρώην ανάκτορα. Ιδιαίτερα ξεχωριστή θέση στην ιστορία των ευζωνικών ταγμάτων κατέχει το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, κυρίως λόγω της δράσης του κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Πέρα από την αποτελεσματικότητά του στις πρώτες στρατιωτικές επιχειρήσεις, το σύνταγμα αυτό απέκτησε φήμη για τη δράση του μετά την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου και την αποσύνθεση του Ελληνικού Στρατού, τον Αύγουστο του 1922. Συγκεκριμένα, υπό την καθοδήγηση του διοικητή του, Νικόλαου Πλαστήρα, έφτασε απολύτως συντεταγμένο στο Τσεσμέ, από όπου και διαπεραιώθηκε στο νησί της Χίου. Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός το οργάνωσε το 1942 για να εναντιωθεί στον φασισμό. Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων έδωσε πολλές ηρωικές μάχες στα βουνά της Στερεάς Ελλάδος εναντίον του κατακτητή και για ακόμη μία φορά έγινε το «Ασκέρι του Διαβόλου». Σήμερα, σε ανάμνηση όλης αυτής της ένδοξης ιστορίας, οι Εύζωνοι φυλάσσουν το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, ενώ συμμετέχουν σε σημαντικές αποστολές, με έντονο συμβολισμό, όπως είναι η επίσημη έπαρση και υποστολή της ελληνικής σημαίας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, αλλά και σε έκτακτες εκδηλώσεις, με έντονο εθνικό χαρακτήρα, όπως η απόδοση των μεταλλίων στους Μαραθωνοδρόμους των Ολυμπιακών του 2004.