Η απάντηση είναι σχετικά απλή. Υποχωρήστε σε ζητήματα που δεν έχουν τόση σημασία για εσάς. Επιμείνετε στη γνώμη σας σε θέματα που θεωρείτε πολύ σημαντικά. Κάποιες φορές ενδέχεται να μπορείτε να ζήσετε μ’ ένα συμβιβασμό, άλλες φορές όχι. Ακολουθήστε τα συναισθήματά σας.
Η μόνη αδυναμία αυτής της συμβουλής βρίσκεται στη δυσκολία που έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι ν’ αποφασίσουν τι είναι πραγματικά σημαντικό. Υποθέτω πως ο καλύτερος τρόπος για να το εκτιμήσετε είναι να ρωτήσετε τον εαυτό σας αν μπορεί ή όχι να ζήσει άνετα με κάποια απογοήτευση ή αν θα νιώθετε ολοένα περισσότερη πικρία που υποχωρήσατε ώσπου τελικά θα αναγκαστείτε να εκραγείτε.
Ας δούμε όμως τι γίνεται ειδικά στην περίπτωση των σχέσεων. Η ιστορία της Μάρθας είναι ένα καλό παράδειγμα
Η Μάρθα δεν ήθελε να κάνει φασαρία στον άντρα της επειδή εκείνος αργούσε όταν πήγαινε να τον πάρει από τη δουλειά. Συχνά την άφηνε να περιμένει πέρα από κάθε αποδεκτό όριο. Αλλά επειδή η Μάρθα δεν ήθελε να κάνει καβγά, δεν του έλεγε τίποτα ούτε διαμαρτυρόταν. Κι έτσι ανεχόταν επί μήνες την αναισθησία του άντρα της, ενώ συγχυζόταν ολοένα περισσότερο, ώσπου κάποια μέρα τον έβρισε τόσο άσχημα ώστε ο καημένος έμεινε κυριολεκτικά άναυδος. Η Μάρθα αισθάνθηκε πολύ άσχημα που έχασε την ψυχραιμία της και την επόμενη μέρα απολογήθηκε και συνέχισε να τον περιμένει ενώ εκείνοςν καθυστερούσε.
Δεν αισθανόταν πια πως είχε δικαιωμα να του παραπονεθεί, γιατί, στο κάτω κάτω, δεν ήταν και τόσο φοβερό να τον περιμένει μιοή και μία ώρα, από τη στιγμή που έτσι διατηρούσε την ηρεμία στην οικογένεια και στο γάμο της.
Η Μάρθα θα φερόταν πολύ πιο λογικά αν παραδεχόταν τα πραγματικά της αισθήματα: απεχθανόταν να περιμένει κι ένιωθε πως ο άντρας της δεν είχε κανέναν απολύτως λόγο να καθυστερεί στο μαγαζί, όσο εκείνη καθόταν και τον περίμενε κάτω από τον καυτό ήλιο ή μέσα στην παγωνιά. Οι καταθλίψεις που θα γλύτωνε θα ήταν άπειρες. Το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να συνειδητοποιήσει ότι συγχυζόταν με την αναίσθητη συμπεριφορά του και πως όσο κι αν την αγνοούσε για κάποιο διάστημα, στο τέλος όλο και κάτι θα του έλεγε. Κι αυτό ήταν το κλειδί για να πάρει την απόφασή της. Αν πίστευε πως δεν μπορούσε να σωπαίνει επ’ αόριστον για τη συμπεριφορά του, τότε όσο πιο σύντομα του το συζητούσε τόσο το καλύτερο. Έτσι τουλάχιστον εκείνος θα ήξερε τι συνέβαινε· η Μάρθα θα ένιωθε αμέσως καλύτερα γιατί θα ’χε εκφράσει τη δυσαρέσκειά της· και, τέλος, επειδή το παράπονο θα εκφραζόταν αρκετά νωρίς, δε θα κατέληγε ποτέ σε άσχημη επίθεση.
Η Μάρθα θα μπορούσε να κάνει άλλη μια κουβέντα με τον άντρα της, να τον προειδοποιήσει πως θα έφευγε την επόμενη φορά.
Δε θα χρειαζόταν πάνω από ένα δυο τέτοια επεισόδια για να συνειδητοποιήσει ο άντρας της πόσο σημαντικό ήταν αυτό το ζήτημα για τη Μάρθα και το πιο πιθανό είναι πως θα συμμορφωνόταν αμέσως. Αυτό που μετράει είναι τι κάνουμε γι’ αυτό που λέμε πως θα κάνουμε, όχι τι λέμε πως θα κάνουμε. Οι πράξεις μιλάνε πιο δυνατά από τις λέξεις και ειδικά σε τέτοιου είδους περιπτώσεις.
Ας ανακεφαλαιώσουμε πάλι αυτό το ζήτημα. Το να περιμένετε τον αργοπορημένο σας σύζυγο μπορεί να μην είναι σπουδαίο για εσάς, αλλά για τη Μάρθα ήταν. Άρα είχε υποχρέωση απέναντι στον εαυτό της και στον άντρα της να κάνει κάτι γι’ αυτό. Επιπλέον, καταλάβαινε πως δεν ήταν μια περαστική ενόχληση, γιατί δεν μπορούσε να το παραβλέψει. Αφού δεν μπορούσε να το παραβλέψει, όφειλε να το αντιμετωπίσει, και μάλιστα το συντομότερο δυνατόν. Δεν έπρεπε, συνεπώς, να υποχωρήσει και να συνεχίσει να τον περιμένει στο αυτοκίνητο. Ενδεχομένως να μην την πείραζε αν ο σύζυγός της την εγκατέλειπε· σ’ αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να αποδεχτεί φιλοσοφικά το γεγονός ότι τριγύριζε με άλλες γυναίκες
Κάποια άλλη σύζυγος ίσως να μην μπορούσε να το δεχτεί αυτό με την ίδια ηρεμία. Ας είναι. Ο καθένας με τα χούγια του. Απλώς να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας και να αναγνωρίζετε τι μπορείτε να ανεχτείτε και τι όχι. Κι έπειτα είτε αγνοήστε το για τα καλά ή κάντε κάτι γι’ αυτό την επόμενη φορά που θα προκύψει.
Για ν’ αποφύγετε την εκμετάλλευση των άλλων, το μόνο που χρειάζεται είναι ν’ αρνηθείτε να συνεργαστείτε μ’ αυτόν που προσπαθεί να σας εξουσιάσει. Δεν είναι ανάγκη να τον χτυπήσετε στο κεφάλι μ’ έναν πλάστη την ώρα που κοιμάται. Μια τέτοια συμπεριφορά στη χειρότερη περίπτωση θα σας εξασφαλίσει ισόβια κάθειρξη και στην καλύτερη έναν αιώνιο εχθρό. Επίσης, το πιο πιθανό είναι να τις φάτε κι εσείς κάποια μέρα, αν χρησιμοποιήσετε αυτή τη λύση.
Οι πιο σοβαρές περιπτώσεις…
Μπορεί τώρα να αναρωτιέστε αν συμπεριλαμβάνονται και τα σωματικά πλήγματα στην πεποίθησή μου ότι πρέπει κανείς να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Και βέβαια! Μόνο όμως σε περιπτώσεις αυτοάμυνας. Η σωματική βία εναντίον των ανθρώπων θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στις σπάνιες φορές που μπορεί να σας συμβεί κάτι κακό. Δε βλέπω κανέναν άλλο λόγο για να κακοποιήσετε σωματικά έναν ανήλικο κι επίσης δε νομίζω πως ο ξυλοδαρμός έχει οφέλη υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις.
Μια καλή μέθοδος για ν’ αποφύγετε την καταπίεση των άλλων είναι ν’ αρνηθείτε να συνεργαστείτε με τον καταπιεστή σαςΓια παράδειγμα, η σύζυγος ενός ζηλότυπου άντρα μπορεί να επιτρέπει στον εαυτό της να δέχεται διαταγές και να παραμένει κλεισμένη στο σπίτι για ν’ αποφεύγει τους καβγάδες, επειδή ο Ρότζερ πιστεύει πως θα της πιάσει το χέρι ο κάθε άντρας που συναντάει. Αν το κάνει αυτό, θα πάψει ν’ απολαμβάνει τη ζωή της επειδή δε θα βγαίνει έξω από το σπίτι. Έπειτα θα αισθανθεί οίκτο για τον εαυτό της και μετά από λίγο καιρό θα πάθει κατάθλιψη.
Εναλλακτικά, μπορεί να του πει γλυκά ότι θα πάει να παίξει «μπίνγκο» με τις φίλες της. Κι αν ο Ρότζερ αρχίσει να τη σπρώχνει δεξιά κι αριστερά, θα πρέπει ν’ αντισταθεί. Εκείνος κατέφυγε πρώτος στη βία, άρα η γυναίκα έχει δικαίωμα να την ανταποδώσει. Αν όμως εκείνη ζυγίζει 66 κιλά κι ο άντρας της 91 κι επιπλέον έχει μαύρη ζώνη στο καράτε, θα ήταν βλακεία της να υπερασπιστεί μ’ αυτό τον τρόπο τον εαυτό της.
Θα μπορούσε, ωστόσο, αργότερα να φωνάξει την αστυνομία ή να τον χωρίσει, αν εκείνος δεν καταλάβει πως έχει δικαίωμα να είναι ελεύθερη και να βγαίνει έξω όποτε θέλει. Το να έχει κάποιο χρόνο για τον εαυτό της και να πηγαίνει όπου θέλει είναι δικαίωμά της. Αν υποχωρήσει σ’ αυτό το ζήτημα, θα κάνει τον άντρα της δικτάτορα. Κι έτσι, το καλύτερο θα είναι να του δηλώσει ξεκάθαρα τι θα καταφέρει με την επιθετικότητά του το σοβινιστικό γουρούνι!
Ίσως κάποιοι αναγνώστες νομίζουν ότι υιοθετώ μια μάλλον σκληρή στάση. Δεν είναι έτσι. Λέω απλώς πως οι άνθρωποι που καταπιέζονται από άλλους αργά ή γρήγορα θα αγανακτήσουν* κι όσο συντομότερα ενεργήσουν και ζητήσουν και βοήθεια από έναν ειδικό, τόσο περισσότερες στενοχώριες θα γλυτώσουν. Έχω γνωρίσει ένα σωρό γυναίκες που για πολλά χρόνια χρησιμοποιούσαν ένα σωρό δικαιολογίες για τη δειλία τους: «Θα μου ’κανε κακό». «Τα παιδιά χρειάζονται έναν πατέρα». «Πώς θα τα ’βγαζα πέρα ολομόναχη;» Όταν όμως έρθει η μέρα που δεν μπορούν ν’ ανεχτούν άλλο την καταπίεση του συζύγου τους, όλες αυτές οι δικαιολογίες εξαφανίζονται και ξαφνικά αυτές οι γλυκές, δειλές και φοβισμένες σύζυγοι βρίσκουν τη δύναμη να έρθουν αντιμέτωπες με τον κύριο Τσαμπουκά. Το θλιβερό είναι που αργοπόρησαν τόσο ν’ αντιδράσουν. Κάποιες γυναίκες δεν επιστρατεύουν το κουράγιο τους παρά μόνο αφού καταπιέζονται χρόνια ολόκληρα από τα παιδιά τους, τους εργοδότες ή τους συζύγους τους. Δε συνειδητοποιούν πως έχουν ένα όριο και κάποια μέρα θα το υπερβούν, γιατί λοιπόν να μην κάνουν κάτι εγκαίρως ώστε να μην υποφέρουν τόσα χρόνια;
Κείμενο του ψυχοθεραπευτή Πώλ Χωκ