Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος βασίζεται κατά κύριο λόγο στην όρασή του για να αλληλεπιδράσει με τον κόσμο γύρω του, καθώς από κει αποκτούμε την πλειονότητα των καθημερινών ερεθισμάτων μας.
Κι όμως, η όραση δεν είναι καθόλου ασφαλής μέθοδος εξαγωγής συμπερασμάτων, όπως έχουν βαλθεί να αποδείξουν οι φανταστικές οπτικές πλάνες! Εκεί που τα μάτια μάς γελούν δηλαδή και η όραση δεν είναι παρά ένα επιφαινόμενο του νου.
Είναι εξάλλου γνωστό ότι η αίσθηση που αποκαλούμε όραση δεν λαμβάνει χώρα στα μάτια, αλλά στον οπτικό εγκεφαλικό φλοιό…
Η Πλάνη Hering
Αν βλέπετε τις δύο οριζόντιες γραμμές να καμπυλώνουν στο σημείο τομής των άλλων γραμμών, τότε σας γελούν τα μάτια σας. Οι γραμμές είναι παράλληλες και ευθείες σε όλο τους το μήκος.
Η Πλάνη Hering αποδεικνύει με αναπαραστατικό τρόπο το πώς προσλαμβάνει ο εγκέφαλος την όραση: όταν τα μάτια καρφώνονται στις γραμμές, υπάρχει μια καθυστέρηση της τάξης του 1/10 του δευτερολέπτου μέχρι να μεταφράσει ο εγκέφαλος το οπτικό ερέθισμα σε οπτική αντίληψη.
Ο εξελιγμένος ανθρώπινος εγκέφαλος δεν ανέχεται ωστόσο το αντιληπτικό αυτό κενό, κι έτσι αντισταθμίζει την οπτική καθυστέρηση δημιουργώντας μια εικόνα σύμφωνα με τις προσδοκίες του για το τι θα συμβεί στο επίμαχο 1/10 του δευτερολέπτου!
Είναι μάλιστα η ίδια ικανότητα δημιουργίας σεναρίων, ο εγκέφαλος να προβλέπει το άμεσο οπτικό μέλλον δηλαδή, που μας επιτρέπει να πιάνουμε ένα κινούμενο μπαλάκι ή να κατευθυνόμαστε αγέρωχα μέσα στο πυκνό πλήθος…
Η Πλάνη Ponzo
Θα πιστεύατε ότι τόσο οι πράσινες γραμμές όσο και οι δύο μπάλες έχουν το ίδιο ακριβώς μέγεθος; Εντάξει, θα το πιστεύατε καθώς ξέρετε ότι διαβάζετε για οπτικές πλάνες, εκτός του πλαισίου αυτού πάντως δύσκολα θα δεχόσασταν μια τέτοια εκτίμηση για το μέγεθός τους.
Η πλάνη δημιουργείται ως επιφαινόμενο της λεγόμενης γραμμικής προοπτικής, η οποία και λαμβάνει χώρα ακριβώς επειδή βλέπουμε τον κόσμο τρισδιάστατο. Σαν να παρατηρείς τις ράγες του τρένου δηλαδή, που ξέρεις ότι είναι παράλληλες, αν και τις βλέπεις να συγκλίνουν στον ορίζοντα.
Ό,τι τεθεί ανάμεσα στις συγκλίνουσες γραμμές μεταφράζεται λοιπόν από τον εγκέφαλο μέσα στο πλαίσιο της οπτικής αυτής παραμόρφωσης. Και μιας και η πάνω γραμμή δεν είναι μικρότερη από την κάτω, όπως θα ήταν σε σωστή προοπτική, φαντάζει ξεκάθαρα μεγαλύτερη…
Η περιστρεφόμενη χορεύτρια
Αν έχετε σερφάρει αρκετά στο ίντερνετ, την περιστρεφόμενη χορεύτρια θα την έχετε δει στα σίγουρα. Η συνήθης εξήγηση μάλιστα που κυκλοφορεί υποδεικνύει ότι αν τη βλέπετε να περιστρέφεται κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, τότε σημαίνει ότι λειτουργείτε με το δεξιό ημισφαίριο και είστε άνθρωποι δημιουργικοί.
Αν πάλι τη βλέπετε να περιστρέφεται αντίστροφα, τότε χρησιμοποιείτε το αριστερό ημισφαίριο και είστε λάτρεις της λογικής. Αν και η δημοφιλής ερμηνεία δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα, καθώς η περιστρεφόμενη χορεύτρια δεν είναι κατά κανένα τρόπο νευρολογικό τεστ!
Αντιθέτως, είναι μια απλή οπτική πλάνη που έχει σχέση με το φαινόμενο της διφορούμενης εικόνας. Ο λόγος που τη βλέπουμε να περιστρέφεται αριστερόστροφα ή δεξιόστροφα είναι η έλλειψη άλλων οπτικών στοιχείων και κυρίως χωρικών δεδομένων για το βάθος της εικόνας, κι έτσι ο εγκέφαλός μας είναι υποχρεωμένος να μεταφράζει αυθαίρετα τη δισδιάστατη εικόνα στην τρισδιάστατη οπτική αντίληψη…
Η Πλάνη Pinna
Ποιο είναι άραγε το μοτίβο της παραπάνω φωτογραφίας; Βλέπετε σπείρες, σωστά; Αν και στην πραγματικότητα δεν είναι παρά τέσσερις τέλειοι ομόκεντροι κύκλοι, οι οποίοι δεν τέμνονται πουθενά μεταξύ τους! Η συγκεκριμένη πλάνη επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά την τεράστια διαφορά μεταξύ αυτού που βλέπουν τα μάτια και αυτού που βλέπει ο εγκέφαλος.
Γιατί ο νους προσπαθεί να καταλάβει τα σχήματα και να δει ποια κομμάτια ανήκουν σε ποιο σχήμα, αν και μπερδεύεται από τη διαφορετική χρωματική φύση των τετραγώνων: ο εγκέφαλος ομαδοποιεί τα χρώματα πριν από την κατανόηση των σχημάτων, κι εδώ ακριβώς οφείλεται το γεγονός ότι βλέπουμε σπείρες…
Πλάνες απατηλής κίνησης
Το ξέρετε πια στα σίγουρα ότι τίποτα δεν κινείται στην παραπάνω εικόνα, κι όμως συνεχίζετε να τη βλέπετε κινούμενη, καθώς η γνώση δεν μπορεί να σας βοηθήσει εδώ! Οι οπτικές πλάνες αυτού του είδους δημιουργούν την αίσθηση της κίνησης, γι’ αυτό και αποκαλούνται πλάνες απατηλής κίνησης. Και παρά το γεγονός ότι είναι τόσο κοινές, η επιστήμη δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα τι τις προκαλεί.
Σύμφωνα με μια σχολή σκέψης, για την πλάνη οφείλονται οι ακούσιες οφθαλμικές κινήσεις, ενώ άλλοι πάλι ενοχοποιούν τους αισθητήρες κίνησης του οπτικού μας φλοιού: όταν περιεργαζόμαστε με τα μάτια μας την εικόνα, οι αισθητήρες μπερδεύονται από τη συνεχή εναλλαγή των σχημάτων, κι έτσι ο εγκέφαλος πιστεύει ότι βλέπει κίνηση…
Ο Κυνηγός του Ροζ
Καρφώστε τα μάτια σας στον σταυρό στο κέντρο της εικόνας. Έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα, θα αρχίσετε να βλέπετε μια πράσινη κηλίδα να περιστρέφεται και να τρώει τις ροζ τελείες. Αν πάντως μετακινήσετε τα μάτια σας θα δείτε ότι οι ροζ κουκίδες παραμένουν εκεί και τίποτα δεν τις έχει κατασπαράξει!
Γιατί μετατρέπεται όμως η κενή κουκίδα σε πράσινη; Γιατί ο αμφιβληστροειδής μας κουράζεται από τις ροζ τελείες και στον υπερκορεσμό αυτό κρύβεται η λύση του μυστηρίου. Οι χρωματικοί υποδοχείς κουράζονται από το ροζ και συμπληρώνουν το κενό με το συμπληρωματικό του χρώμα, το πρασινάκι (το λευκό χρώμα δηλαδή μείον το ροζ)…