Κάθε 14 μέρες σβήνει και μια γλώσσα!

Ο θάνατος της Ouma Aenki Kassie στο Upington της Νότιας Αφρικής άφησε μια σπάνια…

γλώσσα, τη N|uu, στο χείλος της εξαφάνισης, με ίσως επτά εναπομείναντες ομιλητές παγκοσμίως.

Περίπου οι μισές από τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται στον κόσμο αυτήν τη στιγμή θα σταματήσουν να ακούγονται μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Υπολογίζεται πως κάθε 14 μέρες σβήνει μια γλώσσα.

Σύμφωνα με την ΟΥΝΕΣΚΟ, μια γλώσσα θεωρείται απειλούμενη όταν οι γονείς σταματούν να τη διδάσκουν στα παιδιά τους και δε χρησιμοποιείται πια στην καθημερινή ζωή, ενώ μια γλώσσα θεωρείται σχεδόν εξαφανισμένη όταν ελάχιστοι γηραιοί ομιλητές την έχουν σαν μητρική τους.
Δηλαδή ακριβώς η περίπτωση της N|uu.

«Η εξαφάνιση μιας γλώσσας είναι μια τεράστια απώλεια», λέει η Ewa Czaycowska-Higgins, καθηγήτρια γλωσσολογίας στο University of Victoria των ΗΠΑ. Άλλωστε, η γλώσσα αποτελεί χαρακτηριστικό ενός λαού, ενός πολιτισμού. «Οι γλώσσες κατέχουν ένα δικό τους κόσμο γνώσεων» λέει. «Όταν μια γλώσσα χάνεται χάνουμε γνώσεις, στοιχεία της ιστορίας και τη σύνδεσή της με μια πατρίδα». Τραγούδια, ιστορίες, λέξεις και εκφράσεις, προϊόντα γενεών, χάνονται επίσης. Άλλωστε, κάθε γλώσσα είναι ένας μοναδικός τρόπος να μιλάς στον κόσμο σχετικά με τον κόσμο.

Μερικές από τις 7.000 γλώσσες του κόσμου στις μέρες μας έχουν εκατοντάδες εκατομμύρια ομιλητές (τα αγγλικά, τα κινέζικα, τα ισπανικά και τα αραβικά για παράδειγμα), ενώ μερικές άλλες έχουν απομείνει με ελάχιστους. Η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει καταγράψει ένα σύνολο 577 άμεσα απειλούμενων γλωσσών, οι οποίες βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Ωστόσο, ο θάνατος μιας γλώσσας δεν είναι κάτι που συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Οι κοινότητες ανά τον κόσμο έχουν μια τάση να επιλέγουν γλώσσες πιο ισχυρές στην οικονομία και την πολιτική. «Σε αυτό έπαιξαν ρόλο τόσο η παγκοσμιοποίηση όσο και η αποικιοκρατία», λέει η Czaycowska-Higgins. «Μερικές κοινότητες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τις γλώσσες τους».

Για παράδειγμα, στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 στη Ρωσία, πολλές κοινότητες υποχρεώνονταν να στείλουν τα παιδιά τους σε σχολεία όπου τα ρωσικά ήταν το μοναδικό μέσο μάθησης.

«Αν δεν υπάρξει καταγραφή τους, οι γλώσσες χάνονται για πάντα» λέει η Keren Rice, καθηγήτρια γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Υπάρχουν τρόποι ανάκτησης, αλλά η γλώσσα είναι ένα προφορικό μέσο επικοινωνίας. Χάνεται αν οι ομιλητές της πεθαίνουν και κανείς δεν τις έχει καταγράψει» υποστηρίζει.

Ενώ η εξαφάνιση εκατοντάδων γλωσσών στις προηγούμενες δεκαετίες είναι γεγονός, κάποιες κοινότητες προσπαθούν να αναζωογονήσουν τις απειλούμενες. Για παράδειγμα, τα σύγχρονα εβραϊκά επανήλθαν μετά από εκτεταμένη μελέτη των αρχαίων κειμένων. Μια άλλη ευχάριστη ιστορία έρχεται από τη Νέα Ζηλανδία, όπου οι κοινότητες των ιθαγενών Μαορί έχουν ιδρύσει νηπιαγωγεία όπου διδάσκουν οι πρεσβύτεροι της κάθε φυλής. Αποκαλούνται «φωλιές γλωσσομάθειας» και χρησιμοποιούν αποκλειστικά τη γλώσσα των Μαορί.

Οι γλωσσολόγοι προσπαθούν να μάθουν όσο περισσότερα γίνεται σχετικά με τις γλώσσες που αργοπεθαίνουν, καταγράφοντάς τες σε αρχεία ήχου, βίντεο και σε χειρόγραφα, προκειμένου να μην εξαφανιστεί τελείως η γνώση προτού η γλώσσα που τη μεταφέρει χαθεί. Πέρσι, η Google ξεκίνησε το πρόγραμμα για τις απειλούμενες γλώσσες (Endangered Languages Project), με σκοπό να διατηρήσει γλώσσες που απειλούνται με εξαφάνιση. Ο στόχος του προγράμματος είναι να μαζεύει ενημερωμένες πληροφορίες για τις απειλούμενες γλώσσες και να μοιράζει τις τελευταίες έρευνες που σχετίζονται με αυτές.

Ωστόσο, ακόμα κι αν οι ερευνητές καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες να ξαναζωντανέψουν και να επαναφέρουν σπάνιες γλώσσες, οι επικρατούσες γλώσσες κερδίζουν συνεχώς έδαφος, αποκτώντας όλο και περισσότερους ομιλητές.

Οπότε, μήπως βαδίζουμε προς ένα κόσμο όπου θα ομιλούνται μόνο τα αγγλικά ή τα ισπανικά; Οι γλωσσολόγοι είναι απρόθυμοι να κάνουν υποθέσεις.

«Ναι, γλώσσες εξαφανίζονται αλλά υπάρχουν κι άλλες που αναπτύσσονται» λέει η Rice, προσθέτοντας ότι είναι δύσκολο να πούμε ποια θα επικρατήσει εν τέλει. «Μπορεί τα Αγγλικά να υπερισχύουν», συνεχίζει, «αλλά σε πολλά μέρη οι τοπικές γλώσσες είναι ακόμα ισχυρές».

newsbeast.gr