Γ. Βοσκόπουλος, Αναπληρωτής καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών
Πρόεδρος του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Ο κ. Ν. Αναστασιάδης ετοιμάζεται να …
εγκλωβίσει τον Κυπριακό Ελληνισμό σε ένα σκοτεινό συνταγματικό τούνελ με απροσδιόριστες πολιτικές συνέπειες. Όπως είχα επισημάνει με άρθρο μου μετά τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο «ο Κύπριος Πρόεδρος διέψευσε σε χρόνο ρεκόρ τις όποιες προσδοκίες με το διάγγελμα του στον Κυπριακό λαό και τη στήριξη των επιλογών του Βερολίνου. Εμφανίστηκε ενώπιον των εταίρων μας χωρίς σχέδιο έκτακτης ανάγκης, χωρίς αντιπροτάσεις, χωρίς ουσιαστικό αντιστάθμισμα στις ισοπεδωτικές, νέο-αποικιακού χαρακτήρα προτάσεις της Α. Μέρκελ. Εμφανίστηκε επικίνδυνα αδύναμος και εγκληματικά ανέτοιμος». Είχα επισημάνει ότι “οι φαντασιώσεις της Λευκωσίας απειλούν την επιβίωση της νήσου και καταδεικνύουν την πολιτική ανυπαρξία της Αθήνας. Η οικονομική καθυπόταξη της Κύπρου θα προδιαγράψει και το πολιτικό πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού. Το διακύβευμα δεν είναι απλά οικονομικό αλλά κυρίως πολιτικό”.
Την ίδια σχεδόν εποχή ο κ. Νταβούτογλου μιλούσε εμφατικά για διχοτόμηση της Κύπρου (Μάρτιος 2013), ενώ τον Νοέμβριο του 2013 ο Τ. Ερντογάν διακήρυττε ότι «δεν υπάρχει χώρα που ονομάζεται Κύπρος». Είχα και πάλι τότε επισημάνει ότι “σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον η εφαρμογή δύο μέτρων και σταθμών σε επίπεδο διεθνούς δικαίου αφορά την ad hoc επιβολή κανόνων που διέπουν τις διακρατικές σχέσεις. Οι κανόνες αυτοί λαμβάνουν τον διεθνή, «οικουμενικό» χαρακτήρα τους, όταν είναι συμβατοί με τις επιλογές ισχυρών παικτών. Σύμφωνα με τον Ken Booth εννοιολογικά η διεθνής κοινότητα αποτελεί έναν «όρο-προπαγάνδα», καθώς για τους ισχυρούς παίκτες ο όρος «αποτελεί μία κοινοτοπία που στοχεύει να νομιμοποιήσει μία συγκεκριμένη δράση… αλλά και μία βολική έκφραση, που συχνά αντιπροσωπεύει το διπλωματικό ισοδύναμο της τιμής μεταξύ κλεπτών».
Ο κ. Αναστασιάδης εξακολουθεί σήμερα να παρουσιάζει μία εικόνα οργανωτικής, εννοιολογικής αδυναμίας και σύγχυσης, μίας αφαιρετικής αντίληψης του διεθνούς γίγνεσθαι και μία διεθνολογική αφέλεια. Σε πρακτικό επίπεδο θα πρέπει να σημειώσουμε τις γκρίζες περιοχές του κοινού ανακοινωθέντος, ενδεικτικές της διαμόρφωσης του πλαισίου της επερχόμενης διαπραγμάτευσης.
1. Mε αυτό αναγνωρίζονται δύο συνιστώσες πολιτείες. Αν οργανωτικά και διοικητικά ο όρος «πολιτείες» παραπέμπει σε δύο κράτη, τότε ικανοποιείται το κριτήριο της πολιτικής αυτονομίας των τ/κ που επεδίωκε εξ αρχής η τουρκική πλευρά, με απλά λόγια δημιουργείται έστω και έμμεσα μία συνομοσπονδία. Το ερώτημα σε επίπεδο νομικής επιστήμης και συνταγματικού δικαίου είναι αν ουσιαστικά επανιδρύεται η Κύπρος ως κρατική οντότητα με δύο υποστάσεις. Η όποια νομική ερμηνεία δεν μπορεί να υπερκαλύψει τις πολιτικές διαστάσεις του νέου sui generis οργανωτικού εγχειρήματος. Αν ο διάλογος περιοριστεί στο πεδίο της νομικής αμφισημίας, τότε η Τουρκία θα έχει πετύχει την αποδόμηση της Κυπριακής οντότητας, αφού είναι ο παράγοντας που αμφισβητεί τη νόμιμη υπόσταση της Κύπρου. Ωστόσο αποσιωπείται το γεγονός ότι η μία συνιστώσα πολιτεία είναι αποτέλεσμα εισβολής και κατοχής τμήματος ενός ανεξάρτητου κράτους. Στο Σχέδιο Ανάν δεν γινόταν πουθενά αναφορά σε «εισβολή» και «κατοχή» ώστε να μην «προκληθεί» η Τουρκία.
2. Δημιουργείται «μία δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα» (άρθρο 3) η οποία ωστόσο θα λειτουργεί με διοικητικά και συνταγματικά χαρακτηριστικά συνομοσπονδίας, καθώς όπως υπογραμμίζεται «οι συνιστώσες πολιτείες θα ασκούν πλήρως και αμετάκλητος όλες τις εξουσίες τους χωρίς παρέμβαση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Οι ομοσπονδιακοί νόμοι δεν θα παρεμβαίνουν στις νομοθεσίες των συνιστωσών πολιτειών». Ουσιαστικά παραχωρούνται ασύμμετρα και δυσανάλογα εσωτερικά κυριαρχικά δικαιώματα στην τ/κ συνιστώσα. Το ερώτημα εκ νέου είναι αν θα υπάρχει μία κυριαρχία και αν αυτή θα είναι αδιαίρετη ή αν θα μετατρέψει τους Ελληνοκύπριους σε «μια κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα», σύμφωνα με τον Τ. Παπαδόπουλο.
3. Παρά την μία ιθαγένεια που προβλέπεται, θα υπάρχει και εσωτερικός διαχωρισμός. Προβλέπεται ότι «όλοι οι πολίτες της Ενωμένης Κύπρου θα είναι επίσης πολίτες είτε της Ε/κ συνιστώσας πολιτείας είτε της Τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Αυτή η ιδιότητα θα είναι εσωτερική και θα συμπληρώνει και δεν θα υποκαθιστά καθ οποιονδήποτε τρόπο την ιθαγένεια της Ενωμένης Κύπρου», Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι δύο συνιστώσες πολιτείες θα μπορούν να δίνουν ιθαγένεια σε όποιον επιθυμούν κατά το δοκούν, οπότε οι εποικισμοί θα συνεχιστούν νομιμοποιημένα. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στην Τουρκία να τουρκοποιήσει το σύνολο της νήσου και να καταστήσει τους Ελληνοκύπριους κοινότητα στην ίδια τους την πατρίδα.
4. Δεν γίνεται καμία αναφορά στην αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής, στην απονομή δικαιοσύνης για τα εγκλήματα των εισβολέων, στους αγνοούμενους, στις περιουσίες των Ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα. Όλα αυτά δεν αναφέρονται στο κοινό ανακοινωθέν κάτι που ουσιαστικά ικανοποιεί την τουρκική πλευρά.
5. Οι γνωματεύσεις των ανεξάρτητων νομικών που ζήτησε η Κυπριακή πλευρά διανθίζονται από εξωραϊσμένες, νομικίστικης υφής αξιολογήσεις ως το Κυπριακό να αποτελεί απλά ένα νομικό και όχι πολιτικό ζήτημα. Ο James Crawford εκτιμά ότι δεν παύει να υφίσταται η Κυπριακή Δημοκρατία και ότι το νέο μόρφωμα εξασφαλίζει τη συνέχεια (“continuity”) της ήδη υπάρχουσας οντότητας (“in my opinion the answer is no”). Είναι σαφές ότι η τύχη ενός ανεξάρτητου κράτους δεν μπορεί να κριθεί από μία νομική ερμηνεία (“in my opinion”).
Μόνο αφελείς και επικίνδυνοι θα θεμελίωναν τη στάση τους σε μία ονομαστικά μόνο ανεξάρτητη γνωμάτευση. Ο James Crawford αναγνωρίζει ότι η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στα κατεχόμενα έχει ανασταλεί («the application of the acquis to the north is suspended”) αν και περιέργως τα κατεχόμενα αναφέρονται απλά ως «βοράς». Ο Crawford ουσιαστικά αναγνωρίζει την ύπαρξη κράτους στα κατεχόμενα (“the de facto division of Cyprus”), γεγονός το οποίο όφειλε να απορρίψει ο Ν. Αναστασιάδης. Συνεχίζοντας αναφέρεται στον στόχο ενοποίησης της Κύπρου εντός της ΕΕ υπογραμμίζοντας ότι «αυτό που αλλάζει είναι τα συνταγματικά δεδομένα (“constitutional arrangements”) δημιουργίας «μίας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας στα πλαίσια πολιτικής ισότητας». Το σημείο αυτό απαιτεί σοβαρή ανάλυση από πλευράς συναδέλφων συνταγματολόγων καθώς η εμπλοκή σε μία διελκυστίνδα νομικών ερμηνειών μπορεί να αποπροσανατολίσει πολιτικά την Ελληνοκυπριακή πλευρά.
Ο Ν. Αναστασιάδης επέλεξε εκ νέου τον πλέον επικίνδυνο τρόπο «επίλυσης» του Κυπριακού. Η νέα οργανωτική και συνταγματική χωροταξία που δημιουργείται συνιστά πρωτεύουσα απειλή για το σύνολο της Κύπρου. Η εμπλοκή σε μία διαπραγμάτευση σε χρονική περίοδο αδυναμίας για την Κύπρο αποτελεί λάθος επιλογή, καθώς η δημοσιονομική κρίση σε Ελλάδα και Κύπρο κατέστησε τις δύο χώρες επικίνδυνα ευάλωτες. Υπό τις περιστάσεις θα όφειλε να κερδίσει χρόνο, τη μοναδική ορθολογική επιλογή που διέθετε.
Η μόνη ασφαλιστική δικλείδα διάσωσης της κυριαρχίας της ελεύθερης Κύπρου παραμένει το προβλεπόμενο δημοψήφισμα. Είναι το μόνο ανάχωμα σε μία λύση όχι απλά άδικη αλλά και επικίνδυνη, σε μία λύση που νομιμοποιεί την εισβολή και κατοχή και από-ενοχοποιεί την Τουρκία.
logiastarata.gr