Υπολογιστές ως ιστορικοί τέχνης

Το έργο της κατηγοριοποίησης ενός πίνακα ζωγραφικής είναι συνήθως αρκετά πολύπλοκο περιλαμβάνοντας την εξακρίβωση της τεχνικής, του είδους , της περιόδου στην οποία ανήκει ή και του ζωγράφου που το δημιούργησε. Ακόμη μεγαλύτερη σε δυσκολία είναι η μελέτη των αλληλεπιδράσεων και των σχέσεων που δημιουργούνται μεταξύ διαφορετικών ζωγράφων και η καταγραφή των επιρροών τους.

Μία ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου Ρούτγκερς του Νιου Τζέρσι επιχείρησε την αυτοματοποίηση της παραπάνω διαδικασίας μέσω της χρήσης των πλέον εξελιγμένων τεχνικών επεξεργασίας εικόνας και κατηγοριοποίησης με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών, βρίσκοντας επιρροές ανάμεσα σε καλλιτέχνες τις οποίες οι κριτικοί τέχνης δεν είχαν εντοπίσει νωρίτερα.

Ο τρόπος με τον οποίο ένας ειδικός προσεγγίζει το πρόβλημα της σύγκρισης έργων τέχνης εξαρτάται από ένα σύνολο από αφαιρετικές ιδέες όπως τη χρήση του χώρου, τις φόρμες, τα σχήματα, την υφή, την επιλογή χρωμάτων ή το πως ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε την κίνηση, την ισορροπία, την αντίθεση, την ποικιλία, τα μοτίβα και τις αναλογίες στο έργο του.

Στο επίκεντρο της νέας τεχνολογίας που αναπτύχθηκε για την κατηγοριοποίηση έργων τέχνης είναι μία μέθοδος που συσχετίζει τις εικόνες με το οπτικό τους περιεχόμενο, περιλαμβάνοντας από απλές περιγραφές, όπως άνθρωπος, μπάλα, δέντρο έως τα χρώματα, τις σκιές ή ακόμα και πιο αφαιρετικές έννοιες όπως όγκος νερού ή περπάτημα. Με τον τρόπο αυτό η σύγκριση δύο εικόνων μεταφράζεται και ως σύγκριση των λέξεων που τις περιγράφουν, κάτι για το οποίο υπάρχουν εξελιγμένες υπολογιστικές τεχνικές.

Η ομάδα του Ρούτγκερς εφάρμοσε τη συγκεκριμένη μέθοδο σε 1.700 πίνακες από 66 καλλιτέχνες και με 13 διαφορετικά στιλ ζωγραφικής, καλύπτοντας μία περίοδο από το 15ο έως τον 20ό αιώνα. Σε κάθε πίνακα όρισαν το όριο για τη λεκτική περιγραφή τους στις 3.000 λέξεις προκειμένου να μείνουν εντός του ορίου στη διαθέσιμη υπολογιστική ισχύ και ανέπτυξαν τον κατάλληλο αλγόριθμο που τους επέτρεψε να συγκρίνουν πίνακες ζωγραφικής.

Ο αλγόριθμός τους αποκάλυψε διάφορες ήδη γνωστές επιρροές όπως αυτή του Πικάσο και τον Μπρακ οι οποίοι συνέβαλαν στη δημιουργία του κυβισμού, επηρεάζοντας με το έργο τους τον Αυστριακό Κλιμτ. Ωστόσο προχώρησε με διάφορες νέες ιδέες όπως της σχέσης του πίνακα του Βαν Γκογκ “Παλιό Αμπέλι με Χωρική Γυναίκα” με τη “Φάρμα” του Μιρό οι οποίοι αν και έχουν τελείως διαφορετικές τεχνικές απεικονίζουν το ίδιο θέμα.

Ένα επίσης εντυπωσιακό αποτέλεσμα ήταν η συσχέτιση δύο πινάκων του Γάλλου Μπαζίλ και του Νόρμαν Ρόκγουελ στους πίνακες “Στούντιο 9 οδός Κονταμίν” και “Το κουρείο στο Σάφλετον” η οποία σύμφωνα με τους ερευνητές δεν είχε καταγραφεί ποτέ στο παρελθόν, όμως μία απλή ματιά δείχνει μία σαφή σχέση μεταξύ τους.

Οι εμπνευστές της νέας μεθόδου δεν φιλοδοξούν πάντως να αντικαταστήσουν τους ιστορικούς τέχνης, παρά μόνο να τους τροφοδοτήσουν με ένα επιπλέον εργαλείο στο έργο τους. Με τον τρόπο αυτό απέδειξαν πως μέθοδοι μάθησης μηχανών μπορούν να δώσουν νέα τροπή έστω και σε κλάδους που έχουν μελετηθεί σε βάθος όπως αυτός της ιστορίας της τέχνης.