Η διαχρονική «πρόκληση» της Προσαρμογής

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

Στο προηγούμενο άρθρο μου αναφέρθηκα σε τρεις τύπους
προσωπικότητας ‘τον συμβιβαστικό, τον επιθετικό, τον αποξενωμένο’ και…

υποσχέθηκα να επιστρέψω με μια σύντομη ματιά στο θέμα της αποδοχής και
τις πιθανότητες της αλλαγής του ψυχολογικού τύπου που είμαστε.

Σήμερα καλώ την προσοχή σας στο διαχρονικό θέμα της προσαρμογής,
μιας έννοιας που την συνθέτουν δύο θεμελιακές απόψεις:

Η πρώτη θεωρεί το άτομο υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του σε όλα τα
επίπεδα των σχέσεων του στη διάρκεια όλης της ζωής του. Η θέση αυτή
τοποθετεί την έμφαση στην ικανότητα του άτομου να καταστρώσει και να
απολιθώσει τη δίκια του πορεία στον χώρο και τον χρόνο ο άνθρωπος δηλ,
θεωρείται ” κυρίαρχος της μοίρας του…”

Η δεύτερη άποψη διατείνεται ότι οι επιλογές προσαρμογής που κάνει
το άτομο, οι πεποιθήσεις και τα ‘πιστεύω του αλλά και η γενικότερη
συμπεριφορά του καθορίζονται από προγενέστερα βιώματα και εμπειρίες
καθώς και από τα δεδομένα της αναπτυσσόμενης, σε μόνιμη βάση,
προσωπικότητας του καθώς αυτά βρίσκονται σε δυναμική αντιπαράθεση
με την επικρατούσα ψυχολογική ατμόσφαιρα και τις συγκεκριμένες
κοινωνιολογικές δομές του περιβάλλοντος.

Η προσαρμογή είναι μια δυναμική εξελικτική πορεία προς την ωρίμανση
και την ολοκλήρωση που ξεκινά «εξ απαλών ονύχων».

Το μικρό παιδί είναι, σαφώς, ένα πολύ εγωκεντρικό πλάσμα. Καθώς
όμως το παιδί εντάσσεται στο σχολικό περιβάλλον διαμορφώνει στάσεις και
πεποιθήσεις που θα αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία του συναισθηματικού
ρεπερτορίου του αυριανού άνδρα και της αυριανής γυναίκας. Εφόσον οι
νηπιαγωγοί, οι δάσκαλοι λειτουργήσουν ορθά κάθε παιδί θα μπορέσει να
προσαρμοστεί στις δεδομένες αντικειμενικές απαιτήσεις του περιβάλλοντος
του και θα αρχίσει να μαθαίνει πως να συναλλάσσεται σωστά, λειτουργικά
και παραγωγικά με αλλά παιδιά.

Σίγουρα, όμως, το κάθε παιδί θα φέρει μαζί του και τα προγενέστερα
βιώματα της βρεφικής και προσχολικής του ηλικίας. Έτσι, κάποια παιδιά θα
επιδείξουν υπερβολική συστολή και φόβο απέναντι σε αλλά παιαδιά, ενώ
αλλά παιδιά θα δείξουν εξουσιαστικές τάσεις απέναντι σε συμμαθητές και
συμμαθήτριες.

Το ντροπαλό και συνεσταλμένο παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση για να
συμμετέχει ενεργά και να αντλεί ικανοποίηση από τη συμμετοχή στην ομάδα,
ενώ το επιθετικό παιδί χρειάζεται να μετριάσει την ανταγωνιστικότητα και
την κατακτητική του διάθεση και να μάθει να μοιράζεται και να του φτάνει η
ισοτιμία του ρόλου του.

Ο έφηβος διακατέχεται από την ανάγκη να απελευθερωθεί από τις
εξαρτήσεις της παιδικής ηλικίας που επικεντρώνονται στα άλλα μέλη
της οικογενείας του τα οποία, όμως, συχνά παρασυρόμενα από τον ταχύ
ρυθμό της καθημερινότητας δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν ούτε και να
ενισχύσουν αυτές τις προσπάθειες του έφηβου.

Για πολλούς γονείς ο έφηβος , “…χρειάζεται ακόμη την καθοδήγηση και
τον έλεγχο μας!…”

Σε πρακτική θεώρηση μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ο χθεσινός
επαναστατημένος έφηβος, που διδάχτηκε την άρνηση από τους γονείς
του μετουσιώνεται στον σύντροφο, και συνεργάτη της καθημερινής μας
ρουτίνας που διακατέχεται από συναισθήματα καχυποψίας, υπεροψίας και
γίνεται καταπιεστικός στα άλλα μέλη της δικιάς του οικογενείας την ιδία
στιγμή που κατηγορεί τους πάντες και τα πάντα ότι είναι άδικοι μαζί του και
προσπαθούν να του επιβληθούν…

Αντίθετα ο χθεσινός εξαρτημένος έφηβος μετουσιώνεται στον σημερινό
παθητικό – εξαρτημένο άνδρα η γυναίκα που δεν μπορεί να πάρει καμία
απόφαση μόνος του, που μόνιμα συμβουλεύεται τους άλλους για κάθε του
κίνηση ή υποκύπτει σε κάθε πίεση που του ασκούν οι γύρω του…

Ένα καλά προσαρμοσμένο άτομο είναι ικανό να επηρεάζει άλλα άτομα
γύρω του και μπορεί να τα οδηγεί προς συγκεκριμένους στόχους και
κατευθύνσεις ακριβώς επειδή εμπνέει εμπιστοσύνη και σιγουριά και την
ίδια στιγμή εκπέμπει εκείνη την μοναδική ζεστασιά που όλοι γνωρίζουμε
και αναγνωρίζουμε εμπειρικά σε κάποια άτομα αλλά δυσκολευόμαστε να
την περιγράψουμε με λόγια.

Άτομα μέσης ηλικίας, καλά προσαρμοσμένα, έπρεπε στις σύγχρονες
κοινωνίες να είναι εκείνα που ηγούνται κοινών προσπαθειών όχι μόνο
στα Γράμματα και τις Τέχνες αλλά και σε θέματα της Πολιτικής η οποία
συχνά αφήνεται στα χεριά ατόμων που δεν έχουν φιλοσοφήσει αρκετά,
που δεν θεωρούνται με σαφή και ακριβή επιστημονικά κριτήρια ως άτομα
με ευρύτητα αντιλήψεων και εύρος του ψυχοσυναισθηματικού φάσματος
ικανά να θεσμοθετούν και να νομοθετούν για πράγματα που αφορούν όλους
μας…

Τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι συχνά υποχρεωμένα να αναθεωρήσουν
πολλά πρότυπα σκέψης, αντίδρασης και συμπεριφοράς καθώς οι
Τεχνολογικές εξελίξεις προχωρούν με τόσο ταχείς ρυθμούς ώστε οι γνώσεις
τους να ξεπερνιούνται πολύ γρήγορα από τις αλλαγές που σημειώνονται σε
κάθε επίπεδο, σε κάθε φάση της κοινωνικής μας ζωής.

Ίσως είναι χρήσιμο, τη στιγμή που μοιραζόμαστε αυτές τις σκέψεις ,
ο καθένας και η καθεμία από εσάς φίλοι και φίλες μου με διαβάζετε, να
σταθούμε εκεί στην άκρη, και κοιτώντας τον εαυτό μας σε ένα συμβολικό
καθρέπτη να αποφασίσουμε πόσο πετύχαμε, πόσο και που αποτύχαμε και να
βρούμε τη δύναμη να προχωρήσουμε εξελικτικά διαπιστώνοντας ότι αξίζει
να βελτιωθούμε και να φτάσουμε στην τόσο ποθητή αυτοπραγμάτωση…