Ελεύθερος χρόνος – Ψυχαγωγία – Διασκέδαση

Ελεύθερος χρόνος ορίζεται ο χρόνος που απομένει, εάν αφαιρεθεί ο εργάσιμος χρόνος και ο λεγόμενος νεκρός χρόνος (αυτός που καταναλίσκεται για τη μετάβαση από τη μια δραστηριότητα σε μιαν άλλη) και αφήνεται στην ελεύθερη διάθεση του ατόμου σύμφωνα μετις ιδιαίτερες επιθυμίες του …
Στην ελληνική γλώσσα ο διαθέσιμος χρόνος ονομάζεται
ελεύθερος, ακριβώς για να διαφοροποιηθεί από τον εργάσιμο χρόνο που έχει χαρακτήρα καταναγκαστικό. Επομένως, πρόκειται για σαφή διχοτόμηση του ανθρώπινου χρόνου,γεγονός που συνυφαίνεται τόσο με το χαρακτήρα της εργασίας όσο και με τον τρόπο ζωής,τις νοοτροπίες και τις κοινωνικές συμπεριφορές.
Ψυχαγωγία (ψυχή + άγω) = Με τον όρο αυτό εννοούμε το σύνολο των δημιουργικών τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, που προσφέρουν στον άνθρωπο όχι μόνο ευχαρίστηση,χαλάρωση, φυγή από την καθημερινότητα και τη μονοτονία αλλά και ψυχική και πνευματική καλλιέργεια.
Διασκέδαση (από το ρήμα διασκεδάννυμι = διασκορπίζω) = Με τον όρο αυτό εννοούμε την εκτόνωση, την ψυχική εκφόρτιση που έχει ανάγκη ο άνθρωπος στη ζωή του και ειδικότερα στον ελεύθερο χρόνο του, προκειμένου να νιώσει ψυχικά ισορροπημένος. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, με την πολυπλοκότητα των κοινωνιών και τις μεγάλες απαιτήσεις, τα καταιγιστικά μηνύματα και τους αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους, η διασκέδαση είναι απαραίτητη.
Σημείωση: Διακρίνουμε τη γνήσια ψυχαγωγία και τη νόθη ψυχαγωγία, όπως επίσης την υγιή διασκέδαση και την ανούσια διασκέδαση που τελικά οδηγεί και στην ψυχοκτονία. Το ιδανικό είναι ο άνθρωπος στον ελεύθερο χρόνο του να συνδυάζει τη γνήσια ψυαχαγωγία με την υγιή διασκέδαση αλλά και την ξεκούραση. Άλλοι προτιμάνε το διάβασμα ενός βιβλίου, και άλλοι μια βραδιά στα μπουζούκια και στο σιδεράδικο.

Η σημασία του ελεύθερου χρόνου είχε εκτιμηθεί ήδη από την αρχαία Ελλάδα, καθώς ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι το τέλος της δουλειάς, αλλά ότι η δουλειά αποτελεί το τέλος του ελεύθερου χρόνου, ακριβώς επειδή κατ’ αυτόν η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στην ιδιοποίηση του χρόνου του. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος ήταν αντίθετος σε έναν ελεύθερο χρόνο αφιερωμένο στην τεμπελιά. Η ευτυχία, έλεγε, δεν μπορεί να βρίσκεται στην ευχάριστη διασκέδαση, εάν το μέτρο της είναι ένας άνθρωπος όχι
ουσιαστικά παιδευμένος. Έτσι, στην αρχαία Ελλάδα οι πνευματικές ενασχολήσεις των πολιτών ήταν απόρροια του υψηλού πολιτιστικού επιπέδου της κλασικής αρχαιότητας, κάτι βέβαια που άρχισε να παρακμάζει μαζί με την παρακμή της ίδιας της αρχαίας κοινωνίας. Είχε δίκιο λοιπόν ο Παπανούτσος όταν έγραφε : «Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος ψυχαγωγίας
της». Στους νεότερους χρόνους, ο Τόμας Μορ το 1515 στην «Ουτοπία» του φαντάζεται 6ωρη εργασία και το διαθέσιμο χρόνο να αφιερώνεται στην αύξηση των γνώσεων, γεγονός που θα επιτρέπει στον άνθρωπο καλύτερη συμμετοχή στην ιδανική πολιτεία. Στην «Πόλη του Ήλιου» του Καμπανέλα, εργάσιμη μέρα έχει μειωθεί στις τέσσερις ώρες και ο καθένας αξιοποιεί το χρόνο του σύμφωνα με τις ιδιαίτερες κλίσεις και ανάγκες του. Ο Όουεν θεωρούσε τη δημιουργία, την πνευματική ενασχόληση, στοιχεία αυτογνωσίας του ανθρώπου
και πρότεινε τη μερική απασχόληση σαν λύση για την εξοικονόμηση περισσότερου ελεύθερου χρόνου. Από τον περασμένο αιώνα, όταν η εργατική τάξη απέκτησε ταξική συνείδηση και άρχισε να διεκδικεί δικαιώματα, ταυτόχρονα απαίτησε την μείωση του εργάσιμου χρόνου, θεσμοθέτηση του 8ωρου και δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο.