Προσέχουμε για να έχουμε…

Αν και σημειώνει, δε, ότι έχουν γίνει μεγάλες “μεταρρυθμίσεις” στην αγορά εργασίας, όπως η μείωση των αποζημιώσεων για απόλυση, η μείωση του κατώτατου μισθού και οι αλλαγές στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, προχωρά ένα βήμα παραπέρα και ζητά τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο και τη λήψη πρόσθετων μέτρων για τη μείωση του Μοναδιαίου Κόστους Εργασίας.

Αναφορικά με τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με όλες τις μελέτες, η Ελλάδα, ενώ συγκαταλέγεται στις χώρες με τη χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση του εισοδήματος από εργασία, έχει υψηλές ασφαλιστικές εισφορές, που, βεβαίως, δεν συνοδεύονται από την αντίστοιχη ανταποδοτικότητα του ασφαλιστικού συστήματος, η οποία, εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο. 

Πιο συγκεκριμένα η επιβάρυνση από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, ανέρχεται στο 38% του συνολικού μισθολογικού κόστους. Από αυτό το 3% αφορά φόρους, το 12,8% ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλουν οι μισθωτοί και το υπόλοιπο 22,2% είναι το ποσοστό των εργοδοτικών εισφορών.

Το ΔΝΤ, με την πρότασή του, προσδοκά, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επενδύσεις, να μειωθεί το μη μισθολογικό εργοδοτικό κόστος. Και προς εξισορρόπηση των απωλειών – που προφανώς θα έχουν τα Ταμεία – θα πρέπει, κατά το ΔΝΤ να βρεθούν άλλες λύσεις, όπως η αύξηση κάποιων έμμεσων φόρων.

Η απάντηση, όμως, μπορεί να βρεθεί μέσα από την αντιμετώπιση ενός ζοφερού για την οικονομία, αλλά και την κοινωνία, προβλήματος, την αδήλωτη εργασία. Την ώρα κατά την οποία τα Ταμεία βρίσκονται στη δίνη της μεγάλης ύφεσης που περνά η χώρα, καθίσταται απαίτηση η Κυβέρνηση να εκπονήσει και να υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πάταξης της αδήλωτης εργασίας. Στη χώρα μας η αδήλωτη εργασία εκτιμάται ότι κινείται μεταξύ 26% και 33%, ποσοστό που ανεβαίνει κατακόρυφα σε κλάδους με εποχιακή απασχόληση. Με βάση δε ημι-εμπειρικούς υπολογισμούς η ετήσια απώλεια των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης από την αδήλωτη εργασία ξεπερνά τα 2 δις ευρώ. Στις ανωτέρω απώλειες δεν υπολογίζονται αυτές όπου οι επιχειρήσεις παρακρατούν τις ασφαλιστικές εισφορές, αλλά δεν τις αποδίδουν στους ΦΚΑ.

Είναι εύκολα συναγόμενο συνεπώς ότι η αδήλωτη εργασία είναι ένα σοβαρό θέμα με δραματικές προεκτάσεις, τόσο για την οικονομία της χώρας μας, όσο και για την καταστρατήγηση της εργατικής νομοθεσίας σε επίπεδο εργασιακών δικαιωμάτων και ασφάλειας και υγείας στην εργασία, ενώ παράλληλα «θρέφει» τον αθέμιτο ανταγωνισμό, πλήττοντας την υγιή επιχειρηματικότητα. Τα μέχρι σήμερα ευχολόγια δεν φαίνεται να αποδίδουν και οι όποιες απόπειρες αντιμετώπισης του φαινομένου έγιναν δεν είχαν συνέχεια και τελικά συνέπεια. 

Χρειάζονται, επομένως, λιγότερα λόγια, περισσότερα έργα και κυρίως χρειάζεται η συστράτευση όλων των υγιών δυνάμεων ώστε να μειωθεί δραστικά η αδήλωτη εργασία στη χώρα μας, με πρώτο στόχο να περιοριστεί, τουλάχιστον, στον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωζώνης. Τι οφείλει, κατά την άποψή μου, να πράξει η Κυβέρνηση, χωρίς περαιτέρω χρονοτριβήσεις, μέσα από ένα ορθολογικό σχεδιασμό και με ένα πολύ συγκεκριμένο και συντονισμένο πλαίσιο :

α) Να προχωρήσει άμεσα στην ενεργοποίηση του νομοθετημένου θεσμού της Κάρτας Εργασίας με στοχευμένη εφαρμογή σε επιχειρήσεις υψηλής παραβατικότητας και βασιζόμενη στο κίνητρο έκπτωσης ασφαλιστικών εισφορών, υπό τις προϋποθέσεις της συνεπούς καταβολής τρεχουσών εισφορών και της ρύθμισης κεφαλαιοποιημένων οφειλών παρελθόντων ετών.

β) Να μεριμνήσει για την ευρύτερη δημοσιοποίηση και επέκταση του θεσμού του εργοσήμου, ώστε να ενταχθεί στο ασφαλιστικό σύστημα το οικόσιτο προσωπικό, οι προσφέροντες υπηρεσίες κατ’ οίκον, οι εργάτες του πρωτογενούς τομέα και οι περιστασιακά εργαζόμενοι.

γ) Να ενισχύσει ουσιαστικά και να αναβαθμίσει το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), έναν γίγαντα σε νάρκη, και, παράλληλα, να δομήσει ένα ακριβές και λειτουργικό πλαίσιο συνεργασίας και αλληλοενημέρωσης με τους υπόλοιπους ελεγκτικούς μηχανισμούς και κυρίως την ΕΥΠΕΑ. Να θέσει στην υπηρεσία των ελεγκτικών μηχανισμών τη χρήση εργαλείων όπως τη στατιστική απεικόνιση, ένα βοήθημα για ακριβέστερη στόχευση, προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στους κλάδους όπου το φαινόμενο παρουσιάζεται αυξημένο. 

Άμεσος στόχος θα πρέπει να είναι, φυσικά, η αύξηση τόσο των ποσοτικών όσο και των ποιοτικών στοιχείων των ελέγχων και η εγκαθίδρυση στην κοινή συνείδηση ότι ο έλεγχος είναι υπαρκτός, άμεσος, αποτελεσματικός, αυστηρός και σε ώρες και μέρες μη αναμενόμενες. Βεβαίως, αν είναι πραγματική επιδίωξη η ανασύσταση του ΣΕΠΕ να μην παραμείνει «όνειρο θερινής νυκτός» και να οδηγηθούμε, επιτέλους, σε μια νέα θεώρηση της Επιθεώρησης Εργασίας στη χώρα μας, θα πρέπει να ληφθεί η απόφαση να καμφθούν νοοτροπίες και να ξεπεραστούν οριστικά οι όποιες συντεχνιακές θεωρήσεις.

δ) Τέλος, θα πρέπει να έχει το σθένος να παραμείνει συνεπής στις όποιες τομές έχουν επιχειρηθεί να γίνουν, χωρίς να οπισθοχωρεί σε συντεχνιακά ή άλλα συμφέροντα. Δεν μπορούμε να μιλάμε για καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και μάλιστα με βαρύγδουπες εξαγγελίες εν μέσω θέρους και ταυτόχρονα να καταργούμε διατάξεις που, έστω και με αφετηριακή αρχή τις μνημονιακές επιταγές, κινήθηκαν προς την κατεύθυνση της οριστικής ρήξης με ιδιοτελή, κερδοσκοπικά συμφέροντα που λειτουργούν εις βάρος των εργαζομένων και της υγιούς επιχειρηματικότητας. 

Αναφέρω τη ρύθμιση που το 2011 εισήχθη στο δίκαιο μας με τον νόμο 3996 για την αναμόρφωση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, σύμφωνα με την οποία έμπαινε ένα τέλος στην πρακτική των εργοδοτών που ενέπαιζαν την Πολιτεία και τα ελεγκτικά της όργανα, “παρουσιάζοντας” όλους τους αδήλωτους εργαζόμενους ως άρτι προσληφθέντες ή ως αιφνιδιαστικής αλλαγής του προγράμματος. Με το άρθρο 30 του ν.3996/11 οι όποιες προσλήψεις έπρεπε να δηλωθούν αυθημερόν! Μια πραγματικά καινοτόμο προσέγγιση της προληπτικής καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας που ήρθε να ταράξει τα νερά. 

Μια προσέγγιση, όμως, που εγκαταλείφθηκε με μεταγενέστερο νόμο, υποκυπτόμενη -η ρύθμιση άραγε;- στις έντονες πιέσεις από εργοδοτικής μεριάς. Είναι ευθύνη της Πολιτείας να επαναπροσδιορίσει τα θέλω της και τις προτεραιότητές της. Θα συνεχίσει μια πολιτική πρακτική δεκαετιών που οσφυοκαμπτούσε ενώπιον των διαφόρων συμφερόντων και “πειστικών” επιχειρημάτων ή θα κάνει πράξη το όνειρο; Θα πρέπει, θεωρώ, η εν λόγω διάταξη να επανεξεταστεί, γιατί αν θέλουμε να έχουμε πρέπει και να προσέχουμε…

Οι στοχευμένες αυτές ενέργειες σε συνδυασμό με το τρίπτυχο για α) στήριξη της νόμιμης εργασίας μέσω της διατήρησης θέσεων εργασίας και της δημιουργίας νέων, β) γενικότερη αναμόρφωση της πολιτικής παροχής κοινωνικών επιδομάτων με βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους και γ) διασφάλιση ρυθμισμένων εργασιακών σχέσεων ανεξαρτήτως μορφής εργασίας, αποτελούν το «κλειδί» που θα ανοίξει διεξόδους από το νοσηρό φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας. 

Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες και η μέριμνα για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και η εφαρμογή της νομοθεσίας για την πάταξη της παράνομης απασχόλησης των μεταναστών –παράνομων και μη – σε αλληλουχία με τις προεκτεθείσες ενέργειες μπορούν να μας κάνουν να αισιοδοξούμε ότι ένα από τα πλοκάμια της παραοικονομίας, η αδήλωτη εργασία, μπορεί να νικηθεί και να μας οδηγήσει στο ευκταίο, τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο.

Όσον αφορά στο δεύτερο σχόλιο του ΔΝΤ, σχετικά με τη λήψη πρόσθετων μέτρων για να μειωθεί το Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας, επαναφέρεται ουσιαστικά στο τραπέζι η συζήτηση που είχε ανοίξει πριν από περίπου έναν χρόνο η Κ. Λαγκάρντ, όταν είχε δηλώσει ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω μείωσης του κατώτερου μισθού, φέρνοντας, μάλιστα, ως παράδειγμα το τι συμβαίνει στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία ή στη Λετονία.

Να υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με το Μνημόνιο-2 (ν.4046/2012), αποτελεί στρατηγική στόχευση της Ελλάδας η μείωση του ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά 15% στο διάστημα 2012 -2014. Την στρατηγική αυτή στόχευση την υποστήριξε και την επέβαλε στη χώρα μας και το ΔΝΤ ως μέλος της Τρόικας.

Ενώ είναι θεωρητικά εύλογη η στόχευση του Μνημονίου-2 για μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας, η συγκεκριμένη διατύπωση του στόχου αυτού αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνείας, σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες. Επισημαίνεται ότι η προτεινόμενη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά 15% δεν σημαίνει απαραίτητα την ανάλογη μείωση του μέσου κόστους εργασίας κατά 15%, αλλά τη μείωση του πηλίκου κόστους/παραγωγικότητας κατά 15%. Η πλήρης απουσία της λέξης «παραγωγικότητα» από το κείμενο της συμφωνίας, σε συνδυασμό με τη ρητή αναφορά σε μέτρα μείωσης του κόστους εργασίας, έδωσε την εντύπωση ότι η παραγωγικότητα παραγνωρίζεται ως συντελεστής του μοναδιαίου κόστους εργασίας, και ότι όλη η μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας αναμένεται να προέλθει από τη μείωση του κόστους εργασίας.

Στην έκδοση “Νομισματική Πολιτική 2012 -2013” της Τράπεζας της Ελλάδος αναφέρεται ότι το 2012 το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονομίας μειώθηκε κατά 8,1%. Το 2013 εκτιμάται ότι, για τέταρτο συνεχές έτος, η μείωση θα συνεχιστεί κατά 7,8% στο σύνολο της οικονομίας και κατά 8,2% στον επιχειρηματικό τομέα, αντανακλώντας, έτσι, σημαντική μείωση των μέσων αποδοχών, μεγαλύτερη από το 2012, και πολύ μικρή μείωση της παραγωγικότητας. Εξάλλου, το 2014, καθώς θα αρχίζει, ευελπιστούμε, η ανάκαμψη της οικονομίας, προβλέπεται ότι το κόστος εργασίας θα μειωθεί κατά 0,7% στο σύνολο της οικονομίας, ενώ στον επιχειρηματικό τομέα ενδέχεται να αυξηθεί ελάχιστα κατά 0,3%, αντανακλώντας σχεδόν αποκλειστικά την αναμενόμενη αύξηση του μέσου χρόνου εργασίας.

Με βάση τους ανωτέρω υπολογισμούς, ο στόχος του Μνημονίου, που υιοθετήθηκε με τον ν. 4046/12, για μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος κατά 15% την τριετία 2012-2014 εκτιμάται ότι θα υπερκαλυφθεί, καθώς η σωρευτική μείωση την εν λόγω τριετία αναμένεται να φθάσει το 19,2%. Τόσο το 2012 όσο και φέτος η μείωση των αποδοχών των μισθωτών έχει επηρεαστεί καθοριστικά από τις σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας και, βεβαίως, από τις συνέπειες της οικονομικής ύφεσης σε αυτήν.

Οι ανωτέρω εξελίξεις καταδεικνύουν ότι τώρα είναι η ώρα της ευθύνης για όλους, πολιτικούς, επιχειρηματίες, πολίτες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια μείωσης μισθών. Αυτός ο κύκλος έκλεισε και ο μόνος δρόμος που έχει μείνει ανοικτός είναι αυτός των διαρθρωτικών αλλαγών. Από εδώ και στο εξής η όποια απαίτηση για μείωση του ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας μπορεί να επιτευχθεί με μηδενική μείωση του μέσου κόστους εργασίας, εάν στο ίδιο διάστημα αυξηθεί η παραγωγικότητα της εργασίας κατά ποσοστό % ίσο με αυτό της επιθυμητής μείωσης. Κάτι τέτοιο είναι βέβαια πολύ δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο. 

Το ότι η παραγωγικότητα στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 4,4% μέσα σε ένα μόνο έτος (2009-2010) σε συνδυασμό με την ικανότητά της να αυξάνεται επί σειρά ετών (2000-2009), παρά την απουσία στοχευμένων προς αυτήν πολιτικών, σημαίνει ότι η σημαντική ανάκαμψή της εφεξής είναι μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της. Όσο περισσότερο αυξηθεί η παραγωγικότητα τόσο λιγότερο απαιτείται να μειωθούν οι μισθοί για να μειωθεί το μοναδιαίο κόστος εργασίας. Αντίθετα, εάν η παραγωγικότητα της εργασίας αφεθεί σε μια συνεχή μείωση, τότε, ακόμα και η μείωση του κόστους εργασίας δεν θα είναι αρκετή για να μειωθεί το μοναδιαίο κόστος εργασίας.

Προκειμένου να γίνει κατανοητή η ανωτέρω πρόταση θα υποθέσουμε ότι θεωρητικά υπήρχε η δυνατότητα να μειώσουμε το κόστος εργασίας κατά 15% με την προτεινόμενη μεθοδολογία, δηλαδή με τον παρονομαστή του κλάσματος που συνθέτει το μοναδιαίο κόστος εργασίας μειωμένο κατά 12%. Εάν μειωθεί ο αριθμητής του κλάσματος κατά 3%, τότε το μοναδιαίο κόστος εργασίας μειώνεται κατά 15%.

Εάν, παράλληλα, μειωθεί το μη μισθολογικό μέρος του κόστους εργασίας, που όπως έχουμε αναφέρει ανωτέρω ότι στην Ελλάδα αποτελεί το 38% του συνολικού κόστους εργασίας, σημαίνει ότι το μοναδιαίο κόστος εργασίας μπορεί να μειωθεί κατά 15% σε τρία χρόνια δίχως καμία μείωση των (ονομαστικών) μισθών. Στο διάστημα αυτό, πρέπει να διευκρινιστεί, η στασιμότητα των μισθών σε συνδυασμό με τις προβλεπόμενες σημαντικές αυξήσεις της παραγωγικότητας θα έχουν ως συνέπεια τη σημαντική μείωση του μεριδίου της εργασίας στον παραγόμενο πλούτο προς όφελος του κεφαλαίου.

Με λίγα λόγια η στόχευση είναι το πρωτεύον αν θέλουμε να επανεκκινήσουμε την οικονομία μας. Στόχευση στην απαγκύλωση από το προφανές και στην ενασχόληση με το ακόμα πιο προφανές που επιμένουμε να αγνοούμε. Πάταξη των φαινομένων που μας κρατούν αλυσοδεμένους στο παρελθόν και επένδυση στην αύξηση της παραγωγικότητας που μπορεί να απογειώσει μια οικονομία που μέχρι σήμερα βολοδέρνει στους διαδρόμους αναποφάσιστων ή ευμετάβλητων κυβερνώντων.!

-Ο κος Μ. Χάλαρης είναι Δρ Χημικός, έχει διατελέσει Ειδικός Γραμματέας ΣΕΠΕ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών.

http://www.matrix24.gr