Περί δημοσίων χώρων στην πόλη του Ζωγράφου και των χρήσεων τους από ιδιώτες.

Μια κτισμένη και κατοικημένη περιοχή μπορεί να αποκαλείται πόλη ΜΟΝΟ όταν σε αυτή αναπτύσσονται αστικές σχέσεις, όταν δηλαδή αυτή παρέχει και εξασφαλίζει στέγη όχι μόνο στους κατοίκους της αλλά στις σχέσεις των ανθρώπων που την κατοικούν.

Έτσι, όταν μιλάμε για μια πόλη, δεν αναφερόμαστε μόνο στα κτίρια της, τους ιδιωτικούς και
τους υπαίθριους και δημόσιους χώρους της-τις πλατείες, τους πεζόδρομους κ.α. αλλά και στις σχέσεις των ανθρώπων που αναπτύσσονται μέσα σε αυτήν, τη …
δράση των κατοίκων της, τη σχέση δημόσιου-ιδιωτικού, σε όλες τις πτυχές της αστικής ζωής.

Οι δημόσιοι χώροι είναι ο τόπος όπου είναι δυνατό να εμφανιστούν και να αναπτυχθούν αυτές οι σχέσεις των ανθρώπων. Είναι οι τόποι όπου κατ’ εξοχήν δεν μπορούν και δεν πρέπει να υπάρξουν οικονομικοί και κοινωνικοί αποκλεισμοί.

Κάθε οικονομική συναλλαγή που πραγματοποιείται σε έναν «δημόσιο» χώρο του αναιρεί το δικαίωμα να λέγεται δημόσιος, γιατί αυτομάτως δημιουργεί αποκλεισμό του χώρου από ομάδες
ατόμων που δεν θέλουν ή δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν την «ιδιωτική» οικονομική συναλλαγή.

Κλασικό παραδείγμα στην πόλη μας είναι η Πλατεία Γαρδένια , της οποίας οι διοικήσεις των τελευταιών ετών στην πόλη μας κατάφεραν να της αλλάξουν τον χαρακτήρα της αλλά όχι και το όνομα της παρά τις έντονες προσπάθειες να την καθιερώσουν στην συνείδηση των Ζωγραφιωτών ως Πλατεία Αλεξανδρή.

Από την μια πλευρά μπορείτε να διακρίνετε τους συνδαιτημόνες της εκεί καφετέριας να απολαμβάνουν το καφεδάκι και το ποτό τους. Με ένα γυάλινο διαφανή τοίχο ύψους ούτε ενός μέτρου χωρίζονται αυτοί ,που κατά πάσα πιθανότητα, δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να απολαύσουν το καφεδάκι του από αυτούς που την έχουν.

Η αντιπαράθεση είναι αντιληπτή δια γυμνού οφθαλμού και ο τοίχος είναι γυάλινος και δεν εμποδίζει την όραση για όσους τουλάχιστον μπορούν να βλέπουν με το τρίτο μάτι αυτό της ψυχής τους. Ακόμα όμως και αυτοί που το συντηρούν σε ύπνωση μπορούν να δουν κάποιες άλλες “συγκρούσεις συμφερόντων”. Κάποια μικρά παραδείγματα.

Πελάτες της καφετέριας που με την μηχανή τους διεισδύουν στον χώρο της πλατείας και αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν τον παρακείμενο πεζόδρομο κατά τα άλλα για να σταθμεύσουν τα αυτοκίνητα τους συνωστίζονται ανάμεσα σε ένα πλήθος πιτσιρικάδων που παίζουν,γερόντων που συνομιλούν μεταξύ τους και γονιών που επιβλέπουν τα παιδιά τους.

Νομίζω ότι είναι σαφέστατο ότι η λειτουργία αυτού του δημόσιου χώρου χάνει ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό της. Δεν λειτουργεί πλέον ως χώρος-τόπος συνάντησης ανθρώπων από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα.

Οι πραγματικοί δημόσιοι χώροι είναι αυτοί όπου εκεί συναντιούνται με φυσικό τρόπο διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, διαφορετικές ηλικίες. Οι δημόσιοι χώροι πρέπει να αποπνέουν το αίσθημα ότι ανήκουν στους ίδιους τους χρήστες, τους κατοίκους της πόλης.

Στην Πλατεία Γαρδένια στην μια πλευρά βρίσκονται οι έχοντες και στην άλλη οι μη έχοντες κατά κανόνα. Φυσικά και υπάρχουν εξαιρέσεις. Αυτές όμως από την φύση τους επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Ένας δημόσιος χώρος , έστω ένα κομμάτι αυτού, μετατράπηκε σε σε χώρο κατανάλωσης και αυτό έχει εντυπωθεί στις νέες γενιές. Έτσι λοιπόν, εκλείπει από την μνήμη τους, η διαβίωση σε δημόσιους χώρους, η χρήση τους ως τόπων ελεύθερης συνάντησης.

Παχιά λόγια; Μπορεί αν εσείς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές δεν είχατε την τύχη να παίξετε στα χώματα της Πλατείας Γαρδένιας όπως έπαιξα εγώ την δεκαετία του 80. Όλα τα παιδιά της εποχής μου ανεξαρτήτως κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης. Μάλιστα ο τίτλος Πλατεία Γαρδένια χαρακτήριζε όλους τους πιτσιρικάδες που συναθροιζόμασταν εκεί.

Το παράδοξο είναι ότι η κοινωνία μας έχει μετατραπεί σε «κοινωνία της επιδεικτικής κατανάλωσης» και θεωρείται πλέον αυτονόητο ότι μια πλατεία για να λειτουργήσει χρειάζεται εμπορικές χρήσεις.Πολλοί συνηγορούν υπέρ της χρήσεως των κοινόχρηστων χώρων προτάσσοντας το λογικό σε πρώτο άκουσμα του επιχειρήματος της διαφύλαξης και συντήρησης του χώρου.

Αν όμως χρειαζόμαστε τον ιδιώτη για να φωτίσει μια πλατεία , να την περιφρουρήσει ή να την συντηρήσει ποιά ανάγκη έχουμε τον Δήμο τον οποίο πληρώνουμε όλοι μας; Μην συγκρίνετε καν τα όποια έσοδα λαμβάνει ο δήμος από τους ιδιώτες για την χρήση των δημοσιών χώρων μας από αυτά που λαμβάνει από όλους εμάς τους δημότες Ζωγράφου.

Μιλάμε για ψίχουλα κυριολεκτικά απαντώντας σε όσους επιμένουν να δραχμοποιούν τις κοινωνικές σχέσεις σε μια πόλη.
Με τη διείσδυση σε πολλούς τομείς της εμπορευματικής και καταναλωτικής λογικής οι δημόσιοι χώροι μετατρέπονται σε ημι-ιδιωτικές ζώνες ή σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις σε αμιγώς ιδιωτικές.
Φυσικά η εκμετάλλευση του δημόσιου χώρου συνδέεται με δύο τουλάχιστον στοιχεία.

Με την αύξηση των τακτικών εσόδων του δήμου και με την μέσω των χρόνιων καταλήψεων δημιουργίας κάποιου τύπου «δουλείας» και κατοχύρωσης του δικαιώματος της κατάληψης.
Μια τέτοια περίπτωση έχουμε και στην Πλατεία Μάχης της Κρήτης όπου τα καθίσματα ενός σουβλατζίδικου καλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι της πλατείας.

Τα ίδια φαινόμενα ακριβώς που αναφέραμε στο παράδειγμα της Πλατείας Γαρδένιας παρατηρούνται και εκεί.

Βάση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων6 o κάθε δήμος είναι υπεύθυνος για τους δημόσιους χώρους οι οποίοι εντάσσονται χωρικά σε αυτόν.

Ο δήμος, δηλαδή, είναι ο αρμόδιος που θα ασχοληθεί με τη μορφή, την έκταση, τις χρήσεις και την εκμετάλλευση του συγκεκριμένου χώρου, προσπαθώντας ταυτόχρονα, θεωρητικά, να διαφυλάξει τον δημόσιο και κοινόχρηστο χαρακτήρα του.
Η νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα στους δήμους να μισθώνουν μέρος των δημόσιων χώρων σε ιδιώτες για εκμετάλλευση αυτών.

Σύμφωνα με τον νόμο για τα τέλη χρήσεων πεζοδρομίων, πλατειών και λοιπών κοινόχρηστων χώρων ο δήμος μπορεί να παραχωρήσει με ενοίκιο τους ανωτέρω χώρους σε καταστήματα που έχουν πρόσοψη σε αυτούς.

Βάσει αυτής της νομοθεσίας πολλοί δημόσιοι χώροι της πόλης μας εκμισθώνονται σε ιδιώτες. Σας καλώ όλους λοιπόν να αναρωτηθούμε τα ακόλουθα.

Μπορούμε να θυσιάζουμε τον κοινωνικό χαρακτήρα των πλατειών και των άλλων κοινόχρηστων χώρων υπέρ του κέρδους του όποιου ιδιώτη;

Τα κέρδη του Δήμου Ζωγράφου από την εκμετάλευση είναι τέτοια που να δικαιολογούν την εμπορική εκμετάλευση αυτή ακόμα και για όσους συμφωνούν με την επιχειρηματική αντίληψη ενός Δήμου;

Ρητορική η ερώτηση γιατί μιλάμε κυριολεκτικά για ψίχουλα σε σχέση με τον δημοτικό προυπολογισμό που ΟΛΟΙ ΕΜΕΙΣ συνεισφέρουμε σε αυτόν.

Αν ο Δήμος και η όποια διοίκηση του αδυνατούν να συντηρήσουν εύρυθμα και ικανοποιητικά μια πλατεία την παραδίνουμε στον ιδιώτη ή απλά αλλάζουμε την όποια μη ικανή δημοτική διοίκηση;

Για το Zografou.Net
Θανάσης Δαβαλάς