Συντακτικη εξουσία: η ανωτάτη μορφή εξουσίας στα χέρια των πολιτών

Αναστάσιος Π. Συριανος

Η Συντακτικη εξουσία και τα χαρακτηριστικά της

Σύμφωνα με τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου και νυν Υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης κ. Αντώνη Μανιτακη, “η δύναμη που ειναι σε θέση να εγκαθιδρυει ή να μεταβάλλει πολιτεύματα” αποκαλείται “συντακτικη εξουσία”. Τα κυρία χαρακτηριστικά της Συντακτικής εξουσίας ειναι οτι:….

Προυπαρχει του Συντάγματος και του Κράτους.

Δημιουργεί νεα εκ του μηδενος συνταγματικη τάξη ή…
Καταργεί την παλιά αντικαθιστώντας την με νεα.
Διαμορφώνει πολίτευμα το οποίο η ίδια εγκαθιδρυει ή μεταβάλλει.
Ειναι η πρωταρχική δύναμη που θεμελιώνει και νομιμοποιεί την ισχυ του Συντάγματος.

Η συντακτικη εξουσία ως πρωτογενής και αδέσμευτη εξουσία

Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά καθιστούν την συντακτικη εξουσία, πρωτογενή και αδέσμευτη εξουσία, “διότι εκδηλώνεται και επιβάλλεται από μόνη της, αντλώντας τη δύναμή της από τον ίδιο της τον εαυτό. Παρουσιάζεται και ως αυτοδύναμη, ενώ παράλληλα είναι και παντοδύναμη και νομικά αδέσμευτη, αφού η άσκησή της δεν υπόκειται σε κανέναν νομικό περιορισμό ή όριο ούτε δεσμεύεται από προϋπάρχοντα κανόνα δικαίου· δεν εξαρτάται από διαδικασίες, εκτός από αυτές που η ίδια έχει θεσπίσει για τον εαυτό της, αυτο-δεσμευόμενη μόνο με κανονισμούς ή ψηφίσματα· δεν υπόκειται, τέλος, σε αρχές ή κανόνες προ-συνταγματικούς ή υπερ- συνταγματικούς”.

Ποτε εκδηλώνεται η Συντακτικη εξουσία

Η Συντακτική εξουσία, ειναι εξουσία πρωτογενής και αδέσμευτη, η οποία “εκδηλώνεται είτε όταν συντάσσεται για πρώτη φορά Σύνταγμα με την ίδρυση νέου κράτους είτε όταν καταλύεται η προϊσχύουσα συνταγματική και πολιτική τάξη, έπειτα από επανάσταση ή πραξικόπημα, και θεσπίζεται νέο Σύνταγμα σε αντικατάσταση του παλιού. Η άσκηση πρωτογενούς συντακτικής εξουσίας προϋποθέτει ρήξη με την προϋπάρχουσα συνταγματική τάξη και συνεπάγεται πολιτειακή μεταβολή”.

Ποιος ειναι ο φορέας της Συντακτικής εξουσίας

Είδαμε παραπάνω οτι το Συνταγμα ειναι έργο μιας Συντακτικής εξουσίας κι οτι η εξουσία αυτη “αποκαλείται πρωτογενής, διότι δεν προέρχεται απο καμία άλλη εξουσία ούτε υπόκειται στην θέληση άλλης εξουσίας”. Για τον λόγο αυτο η δημιουργία Συντάγματος ειναι “έργο που μονο ο κυρίαρχος, δηλαδη μια υπέρτατη εξουσία, μπορει να επιτελέσει. Η Συντακτικη εξουσία αποτελεί, άρα, πανηγυρική εκδήλωση κυριαρχίας. Ειναι η ίδια η κυριαρχία ενώ συντάσσει πολίτευμα και θεσπίζει Συνταγμα. Το Συνταγμα ετσι εκλαμβάνεται ως “πράξη κυριαρχίας Συντακτικου χαρακτήρα”. Δημιουργός της Συντακτικής αυτής πράξης ειναι ο κυρίαρχος λαός-έθνος υπό την ιδιότητα του φορέα της κυριαρχίας και της Συντακτικής εξουσίας”.

Εφόσον λοιπόν η Συντακτικη εξουσία αφορά την δημιουργία Συντάγματος και η άσκηση της ειναι έργο του κυρίαρχου, τότε ο λαός ως κυρίαρχος ειναι αυτός ο φορέας της Συντακτικής εξουσίας που δημιουργεί Συνταγμα. Ετσι, η δημιουργία Συντάγματος, ειναι υπόθεση του ίδιου του λαου, διότι ο λαός ειναι ο κυρίαρχος που κατέχει την πρωτογενή εξουσία με την οποία εγκαθιδρυονται και μεταβάλλονται Συνταγματα και πολιτεύματα. Μάλιστα ο λαός, ακόμα κι όταν ολοκληρώσει το έργο εγκαθίδρυσης νέου πολιτεύματος, “αυτην την ανεπανάληπτη εξουσία του δεν την απαλλοτριωνει, την κρατά εσαει για τον εαυτο του, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο κάποτε ή οποτεδήποτε να την επανασκησει”.

Η Συντακτικη εξουσία λοιπον ανήκει στον λαο, ευρίσκεται πάντοτε στην διάθεση του λαου, ειναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον λαο και εξαρτάται απο τον ίδιο τον λαο αν και ποτε θα την ενεργοποιήσει, με τι τροπο και σε τι βαθμό.

Πηγή: Αντώνης Μανιτακης, Κεφαλαιο 4: Συντακτικη Εξουσια και Αναθεωρητικη Λειτουργία στο “Ελληνικο Συνταγματικο Δίκαιο”, Εκδοσεις Σακκουλα (2004).