Tί είναι τα ιατρικώς ανεξήγητα φαινόμενα;

Ο όρος αναφέρεται σε καθαρώς σωματικά συμπτώματα που παρουσιάζουν ασθενείς και τα οποία δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση κάποια συγκεκριμένη σωματική νόσο. Η ένταση των…

συμπτωμάτων αυτών και η χρονική διάρκειά τους συνήθως μπορεί να ποικίλει. Μερικές φορές είναι παροδικά και μέτριας βαρύτητας και λύονται χωρίς καμιά συγκεκριμένη παρέμβαση. Άλλες φορές η απλή ερμηνεία τους και η επιβεβαίωση εκ μέρους του γιατρού για τη μη σοβαρότητά τους, βασισμένη βεβαίως στην προσεκτική κλινική και παρακλινική εξέταση, αρκεί για να μειώσει την έντασή τους. Άλλες πάλι φορές η σοβαρότητά τους και η εμμονή τους οδηγεί τον θεράποντα γιατρό σε εξονυχιστικές διαγνωστικές παρεμβάσεις που όμως δεν κατορθώνουν να αποκαλύψουν την πιθανολογούμενη πηγή τους. Αυτά ωστόσο επιμένουν παρότι δεν φαίνεται να υπάρχει μια σαφής σωματική αιτιολογία.

Γράφει ο Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κύριος Πέτρος Σκαπινάκης.

Πού οφείλονται τα Ιατρικώς ανεξήγητα φαινόμενα;
Τα πιο σοβαρά σε ένταση και διάρκεια Ι.Α.Σ. συνήθως οφείλονται σε συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές. Πριν περιγραφούν αυτές ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετά μη ψυχιατρικά νοσήματα κατά την έναρξή τους δεν είναι δυνατό να αποκαλυφτούν. Συχνά π.χ. αναφέρεται η πολλαπλή σκλήρυνση ή κάποιες ενδοκρινικές διαταραχές. Επίσης αυτοάνοσες παθήσεις. Ο θεράπων γιατρός, λοιπόν, πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ της βοήθειας που μπορεί να προσφέρει σε έναν ασθενή με κάποια πιθανή ψυχιατρική διαταραχή και της βλάβης που μπορεί να προκαλέσει επειδή δεν έδειξε την απαιτούμενη σοβαρότητα κατά την εξέτασή του ασθενή (ακριβώς το ίδιο βεβαίως ισχύει και για τους ψυχιάτρους : η εύκολη και επιπόλαιη ψυχιατρική διάγνωση αποτελεί κακή πρακτική όπως ακριβώς και στην περίπτωση του παθολόγου που απορρίπτει τα συμπτώματα του ασθενή του λέγοντάς του ότι δεν έχει τίποτα).

Οι ψυχιατρικές διαταραχές που προκαλούν τα ιατρικώς ανεξήγητα συμπτώματα ανήκουν σε μία από τις εξής κατηγορίες. Παρακάτω θα δούμε και αναλυτικά την κάθε μία από αυτές.

* Σωματόμορφες Διαταραχές
* Αγχώδεις Διαταραχές
* Καταθλιπτικές Διαταραχές

Από αυτές τις κατηγορίες ας σημειωθεί ότι Ι.Α.Σ. ως κύρια εκδήλωσή τους έχουν οι Σωματόμορφες Διαταραχές. Οι άλλες κατηγορίες και ιδίως οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές παρουσιάζουν και πολλά άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα και σημεία. Θα γίνει ωστόσο και μια σύντομη αναφορά και σ’αυτές είτε διότι μερικές φορές τα Ι.Α.Σ κυριαρχούν στην κλινική εικόνα είτε διότι οι κλινικοί ιατροί άλλων ειδικοτήτων δεν έχουν ευχέρεια να ξεχωρίσουν τη μία από την άλλη.

Οι ασθενείς που υποκρίνονται ή προσποιούνται ανήκουν στα ιατρικώς ανεξήγητα φαινόμενα;
Τα άτομα που προσποιούνται ή υποκρίνονται δεν εντάσσονται σε καμιά από τις προαναφερθείσες διαγνωστικές κατηγορίες. Ο λόγος είναι ότι στις σωματόμορφες και στις άλλες ψυχιατρικές διαταραχές που προκαλούν Ι.Α.Σ. , οι ασθενείς δεν υποκρίνονται αλλά πραγματικά νιώθουν τα συμπτώματα που αναφέρουν.

Η ταξινόμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (Π.Ο.Υ.) ICD-10 καθώς και της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (Α.Ψ.Ε.) DSM-IV για να καλύψουν και τις περιπτώσεις προσποίησης έχουν δημιουργήσει δύο άλλες διαγνωστικές κατηγορίες:

* την Πλασματική Διαταραχή (Factitious Disorder)
* την Προσποίηση (Malingering).

Και στις δυο περιπτώσεις περιλαμβάνεται η εκ προθέσεως παραγωγή ή υπόκριση συμπτωμάτων είτε σωματικών είτε ψυχικών παθήσεων. Επίσης περιλαμβάνεται και ο εκ προθέσεως αυτοτραυματισμός.
Οι δυο αυτές κατηγορίες διαφοροποιούνται μεταξύ τους από τα κίνητρα της συμπεριφοράς αυτής. Στην περίπτωση της πλασματικής διαταραχής, κίνητρο θεωρείται η ανάληψη εκ μέρους του ατόμου “ρόλου ασθενή” (sick role). Για το λόγο αυτό η Π.Ο.Υ. συγκαταλέγει την Πλασματική Διαταραχή. στις διαταραχές προσωπικότητας.

Στην περίπτωση της Προσποίησης αντίθετα τα κίνητρα είναι πάντα εξωτερικά.

Σύμφωνα με την Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα συνηθέστερα εξωτερικά κίνητρα για προσποίηση περιλαμβάνουν την προσπάθεια να αποφευχθεί ποινική δίωξη, τη λήψη παράνομων φαρμάκων, την αποφυγή κατάταξης στο στρατό ή την ανάληψη επικίνδυνων στρατιωτικών καθηκόντων, και την πρόσκτηση οφελημάτων που απορρέουν από το ρόλο του ασθενούς ή τη βελτίωση των συνθηκών ζωής όπως π.χ. η απόκτηση καλύτερης κατοικίας.Η προσποίηση είναι συγκριτικά συνήθης σε δικαστηριακούς και στρατιωτικούς κύκλους και ασυνήθης στην κανονική ζωή του πολίτη” .

Ποιες είναι οι σωματόμορφες διαταραχές;

* Η διαταραχή Σωματοποίησης
* Η Μετατρεπτική Διαταραχή
* Η Υποχονδρίαση
* Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή
* Η σωματόμορφη διαταραχή Πόνου

Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της Διαταραχής Σωματοποίησης ;

Α. Ιστορικό πολλαπλών σωματικών ενοχλημάτων με έναρξη πριν την ηλικία των 30 ετών, τα οποία υπάρχουν συνήθως για αρκετά χρόνια και έχουν οδηγήσει επανειλημμένα στην αναζήτηση θεραπείας ή στην σημαντική έκπτωση της κοινωνικής, εργασιακής ή άλλης σημαντικής περιοχής της λειτουργικότητας του ατόμου.

Β. Όλα τα παρακάτω πρέπει να πληρούνται:

1. Τέσσερα συμπτώματα Πόνου:
Ιστορικό άλγους σε τουλάχιστον 4 διαφορετικές περιοχές ή λειτουργίες (π.χ. κεφαλή, άκρα, στήθος, ορθό, κατά την περίοδο, την ερωτική πράξη, την ούρηση κ.λ.π.)

2. Δύο συμπτώματα από το γαστρεντερικό: π.χ. ναυτία, αναγωγές, ερυγές, έμετος πλην της κυήσεως, διάρροια, δυσανεξία διαφόρων τροφών κ.λ.π.

3. Ένα σύμπτωμα από την σεξουαλική λειτουργία: π.χ. σεξουαλική αδιαφορία, διαταραχές στύσης ή εκσπερμάτωσης, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, μεγάλη απώλεια αίματος κατά την περίοδο, έμετοι κατά την διάρκεια όλης της εγκυμοσύνης κ.λ.π.

4. Ένα “ψευδονευρολογικό” σύμπτωμα: Αυτό πρέπει να υποδηλώνει κάποια νευρολογική κατάσταση αλλά να μην περιορίζεται απλά σε άλγος π.χ. διαταραχές ισορροπίας, πάρεση, εντοπισμένη αδυναμία, δυσκολία κατάποσης, αίσθημα κόμβου στο λαιμό, αφωνία, διπλωπία, τύφλωση, κώφωση, σπασμοί, αμνησία, απώλεια συνείδησης εκτός της λιποθυμίας.

Γ. Είτε το (1) είτε το (2):

1. Μετά από την κατάλληλη διερεύνηση τα συμπτώματα του κριτηρίου Β δεν μπορούν να ερμηνευθούν πλήρως από κάποια άλλη γνωστή παθολογική κατάσταση ή από την χρήση κάποιας ουσίας (π.χ. φαρμάκου, ναρκωτικών, αλκοόλ κ.λ.π.).

2. Όταν συνυπάρχει κάποια γενική παθολογική κατάσταση, τα σωματικά ενοχλήματα ή η επακόλουθη λειτουργική έκπτωση είναι υπερβολικά και δεν δικαιολογούνται από το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τα παρακλινικά ευρήματα.

Δ. Τα συμπτώματα δεν είναι προϊόν προσποίησης ή υπόκρισης (όπως στην πλασματική διαταραχή ή την προσποίηση).

Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της μετατρεπτικής διαταραχής;

Α. Μία ή περισσότερες εκδηλώσεις από το κινητικό ή αισθητικό σύστημα, που υποδηλώνουν μια νευρολογική ή άλλη γενική παθολογική κατάσταση.

Β. Ψυχολογικοί παράγοντες κρίνεται ότι συσχετίζονται με την έναρξη των συμπτωμάτων, ή της έναρξης προηγήθηκε κάποιο ψυχοπιεστικό γεγονός.

Γ. Τα συμπτώματα δεν είναι προϊόν προσποίησης ή υπόκρισης.

Δ. Τα συμπτώματα δεν μπορούν να εξηγηθούν καλύτερα από μια γενική παθολογική κατάσταση ή από την χρήση ουσιών ή ως αποτέλεσμα μιας πολιτισμικά καθορισμένης συμπεριφοράς ή εμπειρίας.

Ε. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικώς σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στην κοινωνική, εργασιακή ή άλλη σημαντική περιοχή της λειτουργικότητας του ατόμου ή καθιστούν αναγκαία την ιατρική εκτίμηση.

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν περιορίζονται μόνο σε άλγος ή σεξουαλική δυσλειτουργία, δεν εκδηλώνονται αποκλειστικώς κατά την πορεία διαταραχής σωματοποιήσεως, και δεν εξηγούνται καλύτερα από άλλη ψυχιατρική διαταραχή.

Σημείωση: Προσδιορίστε τον τύπο των συμπτωμάτων:

i) Από το κινητικό σύστημα, π.χ. πάρεση.
ii) Από το αισθητικό σύστημα, π.χ. παραισθησίες, τύφλωση.
iii) Με σπασμούς.
iv) Μικτή

Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της Υποχονδρίασης;
Α. Ο ασθενής προκαταλαμβάνεται από την ιδέα ή τον φόβο ότι πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια και δίνει λανθασμένη ερμηνεία σε σωματικά συμπτώματα που αισθάνεται.

Β. Εμμένει στην άποψη αυτή παρά τις επανειλημμένες αρνητικές ιατρικές εκτιμήσεις και διαβεβαιώσεις.

Γ. Η πεποίθηση που περιγράφεται στο Α δεν έχει την ένταση του παραληρήματος (όπως συμβαίνει στην παραληρηματική διαταραχή, σωματικός τύπος), ούτε περιορίζεται σε ανησυχίες σχετικές με την εμφάνιση του ατόμου (όπως στην σωματοδυσμορφική διαταραχή).

Δ. Η κατάσταση αυτή προκαλεί κλινικώς σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στην λειτουργικότητα του ατόμου.

Ε. Η διάρκειά της είναι τουλάχιστον 6 μήνες.

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή πανικού, Μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο, άγχος αποχωρισμού ή άλλη σωματόμορφη διαταραχή.

http://boro.gr/