Υπάρχει χημεία στον έρωτα;

Πολύ συχνά όταν αναφερόμαστε στην έλξη δύο ανθρώπων χρησιμοποιούμε τη…

λέξη χημεία, «υπάρχει έντονη χημεία στην ατμόσφαιρα όταν είμαστε οι δυο μας στον ίδιο χώρο» ή «βγήκαμε κάποιες φορές αλλά δεν υπήρχε χημεία μεταξύ μας». Η χρήση της λέξης «χημεία» στις συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι μεταφορική.

Θα μπορούσε όμως να είναι κυριολεκτική; Μπορεί ο έρωτας να έχει χημεία; Η αλήθεια είναι ότι μπορεί και ο ρόλος της είναι πολύ ισχυρός, τόσο στον προσδιορισμό της ερωτικής συμπεριφοράς μας, όσο και στην αναζήτηση του ερωτικού μας συντρόφου. Όπως όλα τα συναισθήματά μας «απεικονίζονται» στην χημεία του εγκεφάλου μας, ο έρωτας δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Η ερωτική σχέση εμπεριέχει τρεις διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις, την έλξη, τον πόθο και την πρόσδεση. Τα στάδια αυτά έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου με την έκκριση χημικών ουσιών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές (βαζοπρεσίνη, οκυτωκίνη, ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη, σερατονίνη).

Η έλξη και το πάθος αποτελούν το αρχικό κίνητρο και προσφέρουν την ενεργειακή ώθηση για να φύγουμε από την κατάσταση ισορροπίας που βρισκόμασταν πριν και να μπούμε σε κάτι καινούριο, να συνάψουμε μια νέα σχέση. Όταν λοιπόν για παράδειγμα ένας άνδρας σκέφτεται συνεχώς την γυναίκα του ερωτικού του πόθου, «του κόβονται τα γόνατα» όταν τη βλέπει, σκηνοθετεί φαντασιωσικά σενάρια μαζί της είτε βρίσκεται στο χώρο εργασίας του, είτε σε έξοδο, είτε πριν κοιμηθεί τότε το πιο πιθανό είναι να έχουν αυξηθεί τα επίπεδα ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης στον εγκέφαλό του.

Η κινητήρια ώθηση που προσφέρουν αυτές οι χημικές ουσίες στον εγκέφαλό, μας εισάγουν στη διαδικασία εκείνη κατά την οποία καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε εκατοντάδες πιθανούς συντρόφους, τον ένα και μοναδικό στον οποίο θα κατευθύνουμε τη συναισθηματική και ερωτική μας προσοχή. Και για τη διαδικασία αυτή του να ερωτευθούμε, όπως ανακάλυψαν Αμερικανοί ερευνητές, χρειάζεται μόνο 1/5 του δευτερολέπτου. Με αυτό τον τρόπο η βιολογία μας, διαγράφει το δρόμο της επιλογής μας.

Επιστημονικές έρευνες στο πανεπιστήμιου του New Jersey που βασίστηκαν στη μελέτη και παρατήρηση μέσω μαγνητικού τομογράφου του εγκεφάλου ατόμων που ήταν ερωτευμένα, έδειξαν ότι όταν κοιτούσαν έστω και σε φωτογραφία το αντικείμενο του πόθου τους, υπήρχε μεγάλη συγκέντρωση αίματος στις περιοχές του εγκεφάλου όπου λαμβάνει χώρα η παραγωγή ντοπαμίνης.

Η ντοπαμίνη είναι η χημική ουσία που σχετίζεται με καταστάσεις του συναισθήματος όπως ευδαιμονία, λαχτάρα, πόθο, εξάρτηση ενώ παράλληλα σε μεγάλες δόσεις επηρεάζει και την νορεπινεφρίνη, η οποία προκαλεί εγρήγορση, εστιασμό της προσοχής, ανησυχία, αϋπνία, αυξημένη ενέργεια και εμμονή. Με άλλα λόγια το άτομο που είναι ερωτευμένο εστιάζει υπερβολικά στο άτομο που επιθυμεί και χάνει τη δυνατότητα να ενδιαφερθεί ή να προσέξει οτιδήποτε άλλο.

Η συναισθηματική αυτή ευφορία, η ανωριμότητα, η επιπολαιότητα, η επιτακτικότητα, η απειθαρχία και η υπερβολή του έρωτα θα μπορούσε να προσομοιαστεί μόνο με εκείνη ενός μικρού παιδιού. Ίσως για αυτό κατά τη μυθολογία απεικονιζόταν ως ένα ατίθασο παιδί, ανυπότακτο στις βουλές θεών και ανθρώπων. Ίσως για αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι τον έχουμε επιθυμήσει όπως νοσταλγούμε τα παιδικά μας χρόνια.

Ο έρωτας, η ορμή για σεξ και η αγάπη είναι έννοιες που δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημες στην καθημερινότητά μας αλλά ούτε και στην χημική προβολή τους στον εγκέφαλό μας. Στην πραγματικότητα οι καταστάσεις αυτές ελέγχονται από διαφορετικές ουσίες και μοιράζονται μόνο ένα κοινό κομμάτι σαν εφαπτόμενοι κύκλοι. Αυτός είναι και εν μέρει ο λόγος που η απιστία αποτελεί ένα σταθερό φαινόμενο σε όλους τους πολιτισμούς όλων των εποχών.

Ως ένα βαθμό άλλοι είναι οι μηχανισμοί που μας προτρέπουν να κάνουμε σεξ με ένα άτομο, άλλοι αυτοί που μας κάνουν να το ερωτευτούμε και συχνά πολύ διαφορετικοί αυτοί που μας κάνουν να το αγαπήσουμε. Το δύσκολο στις ανθρώπινες σχέσεις είναι όταν αυτά δεν συνυπάρχουν και χρειαστεί να επιλέξουμε…

Dr. Θάνος Ε. Ασκητής
Νευρολόγος – Ψυχίατρος
Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας

&

Κουρούσιας Κυριάκος
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
BA Psychology, REBT Fellow, Pg.Dip. Sex therapy