Βασιλικοί οίκοι και ενδογαμία

Βιολόγοι ερευνητές εστίασαν στο «συντελεστή ενδογαμίας» στους Ισπανούς Αψβούργους

Σύμφωνα με μια νέα έρευνα, τα ανέκδοτα για τη βασιλική ενδογαμία ίσως έχουν μια βάση. Η δυναστεία των Αψβούργων κυβέρνησε την Ισπανία από το 1516 έως το 1700, κατά την περίοδο της ακμής της ισπανικής αυτοκρατορίας. Η δυναστεία τελείωσε όταν ο τελευταίος βασιλιάς, ο Κάρολος Β’, που υπέφερε από σωματικές και ψυχικές παθήσεις, πέθανε χωρίς απόγονο παρά τους δύο γάμους που είχε κάνει. Πιστεύεται πως η εξαφάνιση του οίκου οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ενδογαμία.

Μια ομάδα ισπανών βιολόγων ανέπτυξε μια εκτεταμένη γενεαλογία με πάνω από 3.000 άτομα σε δεκαέξι γενεές, προκειμένου να υπολογίσουν το «συντελεστή ενδογαμίας» στους Ισπανούς Αψβούργους. Ο συντελεστής ενδογαμίας είναι ένα μέτρο συσχέτισης δύο ατόμων. Ορίστε ένα παράδειγμα:

Ας υποθέσουμε ότι δύο πρώτα ξαδέρφια παντρεύονται. Τα πρώτα ξαδέρφια έχουν δύο κοινούς παππούδες. Για κάθε ξεχωριστό γονίδιο στον άνδρα, υπάρχει μια στις οκτώ πιθανότητες η γυναίκα να έχει κληρονομήσει το ίδιο γονίδιο από την ίδια πηγή. Επιπλέον, για κάθε γονίδιο που ο άντρας περνά στο παιδί του, υπάρχει μια πιθανότητα στις οχτώ η γυναίκα να έχει το ίδιο γονίδιο και μια στις δύο να το μεταφέρει και αυτή στο παιδί της, επομένως 1/8 επί ½ μας κάνει 1/16. Επομένως, ο γάμος μεταξύ δύο πρώτων εξαδέλφων έχει συντελεστή ενδογαμίας F=1/16 (=0,0625).

Οι έξι βασιλιάδες της Ισπανίας παντρεύτηκαν συνολικά 11 φορές. 9 από αυτούς τους γάμους ήταν με συγγενείς εξ αίματος, με το μακρύτερο συγγενή να είναι μόλις τρίτος ξάδερφος. Υπήρχαν επίσης και δύο ενώσεις θείου με ανιψιά (αυτό ας το αφήσουμε ασχολίαστο). Με την πάροδο του χρόνου, οι βιολόγοι υπολόγισαν ότι ο συντελεστής ενδογαμίας, από το 0,025 που ήταν για τον Φίλιππο τον Α’, τον ιδρυτή της δυναστείας, ανέβηκε στο 0,254 για τον Κάρολο τον Β’. Ο συντελεστής ενδογαμίας του (0,254) είναι το ίδιο υψηλός με μια ένωση (κρατηθείτε) πατέρα – κόρης ή αδελφού – αδελφής.

Πέραν από τους υψηλούς συντελεστές ενδογαμίας, οι βιολόγοι παρέθεσαν και άλλες δύο ενδείξεις που αποδεικνύουν ότι η ενδογαμία ήταν η αιτία που εξαφάνισε τους Ισπανούς Αψβούργους: Πρώτον, ο οίκος είχε υψηλότατα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας, με το 50% των απογόνων να μη συμπληρώνουν ένα έτος ζωής (ενώ την ίδια εποχή στα ισπανικά χωριά το ποσοστό ήταν μόλις στο 20%).

Δεύτερον, πολλές από τις αναπηρίες και τις ασθένειες του Καρόλου Β’ (χαμηλό ύψος, ατονία, εντερικά προβλήματα, σποραδική αιματουρία, ανικανότητα και στειρότητα) μπορούν να εξηγηθούν από δύο γενετικές ανωμαλίες, την υποφυσιακή ορμονική ανεπάρκεια και την περιφερειακή οξέωση νεφρικών σωληναρίων. Θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να κληρονομήσει ένα άτομο δύο γενετικές ανωμαλίες, όμως η ενδογαμία το κατέστησε δυνατό. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή που εξέτασε το πτώμα του Καρόλου, ο οποίος πέθανε λίγο πριν κλείσει τα 39, το σώμα του βασιλιά «δεν περιείχε ούτε σταγόνα αίμα, η καρδιά του έμοιαζε με κόκκο πιπεριού, οι πνεύμονές του ήταν διαβρωμένοι, τα έντερά του ήταν σάπια και γαγγραινικά, είχε μόνο έναν όρχι που ήταν μαύρος σαν κάρβουνο και το κεφάλι του ήταν γεμάτο νερό».

Η μοίρα του δύστυχου Καρόλου δεν θα είχε ιδιαίτερη σημασία στην εποχή μας, παρά μόνο σαν μια ενδιαφέρουσα υπόθεση στα βιβλία ιστορίας. Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι γάμοι με συγγενείς εξ αίματος αποτελούν το 20% – 50% των γάμων σε συγκεκριμένους λαούς της Ασίας και της Αφρικής και φτάνει μέχρι το 77,1 % σε οικογένειες του πακιστανικού στρατού. Σε αυτές τις οικογένειες, πάνω από το 60% των γάμων είναι μεταξύ πρώτων εξαδέλφων.