Ο Φρόιντ πάει… συγκυβέρνηση

εταίρων της. Οι φοβικές αντιδράσεις των κυβερνητικών εταίρων, που προηγήθηκαν της άφιξης των τροϊκανών, τους κατατάσσει στην ψυχοπαθολογία των μαζοχιστών: ο μαζοχιστής βιώνει τον εαυτό του ως άτομο ανάξιο, ένοχο, απορριπτέο, που του αξίζει να τιμωρηθεί.

Γενικότερα, μόνο η ψυχανάλυση μπορεί να εξηγήσει την κυβερνητική συμπεριφορά. Λέω «συμπεριφορά» και όχι «πολιτική» διότι δεν διακρίνεται ούτε ίχνος πολιτικής στις κινήσεις αυτής της κυβέρνησης. Αλλά και ο χαρακτηρισμός «κυβέρνηση» είναι ανάρμοστος για αυτό το διεστραμμένο σχήμα που αυτοχαρακτηρίστηκε – και συνεχίζει να αυτοαποκαλείται – «ελληνική κυβέρνηση». Αφού δεν κυβερνά – ποτέ δεν κυβέρνησε – απλά εφαρμόζει, με σχετική αποτυχία (!) μάλιστα, εντολές άνωθεν. Βιώνοντας την ύπαρξή του ως σχήμα μαζοχιστικό. Ανάξιο, απορριπτέο, εν αναμονή της επόμενης τιμωρίας που του επιφυλάσσουν τα αφεντικά: «Μαξίμου: δεν πρέπει να δώσουμε αφορμές στην τρόικα»… Ακολούθως οι μαζοχιστές γίνονται σαδιστές*. Και απολαμβάνουν την πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου στους άλλους.

Όπως τα έλεγε ο Προυντόν
Τι συμβαίνει όμως όταν οι «άλλοι» είμαστε εμείς, ο ελληνικός λαός , και οι μαζοχιστές είναι εκείνοι, το σχήμα που αυτοαποκαλείται «ελληνική κυβέρνηση»; Συμβαίνει κάτι σαν αυτό που περιέγραφε ως κυβερνητική βία ο Προυντόν: να σε κυβερνούν σημαίνει να σε παρακολουθούν από κοντά, να σε επιβλέπουν, να σε κατασκοπεύουν, να σε ελέγχουν, να σε σφραγίζουν, να σε κατατάσσουν σε όποια φορολογική κλίμακα γουστάρουν, να σου μειώνουν ή να σου κόβουν τον μισθό και τη σύνταξη, να σε χαρατσώνουν, να σε ξεπουλούν, να σε υποτάσσουν στα συμφέροντα των νταβατζήδων τους, να σε απολύουν, να αισχροκερδούν σε βάρος σου, να σε εξαπατούν, να σε κλέβουν, να σε αφήνουν άνεργο, να σε οδηγούν στην αυτοκτονία…

Ύστερα, με την παραμικρή αντίσταση, να σε κατατρέχουν, να σου βάζουν πρόστιμα, να σε ντροπιάζουν, να σε βρίζουν, να σε σπάζουν στο ξύλο, να σε δένουν, να σε φυλακίζουν, να σε θυσιάζουν, να σε πουλούν, να σε προδίδουν, να σε περιπαίζουν, να σε γελοιοποιούν, να σε προσβάλλουν, να σε ατιμάζουν…

Είμαστε μια μαζοχιστική κοινωνία;
Tο χειρότερο είναι ότι αυτή η σαδιστικού χαρακτήρα κυβερνητική βία, αυτή η μνημονιακή, αςτην πούμε, διαστροφή, (μετά τις μαζικές αλλά άκαρπες αντιδράσεις του ελληνικού λαού – κίνημα «αγανακτισμένων» κλπ.) εγκαθίσταται τώρα στο κοινωνικό πεδίο, μεταλλασσόμενη σε μια μαζική ψύχωση που προσομοιάζει στον Φροϋδικό «ηθικό μαζοχισμό» : ο όρος «ηθικός μαζοχισμός» δομήθηκε από τον Φρόυντ για να επεκτείνει την έννοια του μαζοχισμού πέρα από τη διαστροφή που έχει περιγραφεί από τους σεξολόγους. Με τον όρο αυτό ο Φρόυντ προσπαθεί να εξηγήσει την συμπεριφορά εκείνη κατά την οποία το κοινωνικό υποκείμενο αναζητεί για τον εαυτό του τη θέση του θύματος με σκοπό να δομήσει την ταυτότητά του.

Στη διαδικασία αυτή, ο πόνος ανάγεται σε νομιμοποιητικό στοιχείο της ταυτότητας. Ο πόνος ερμηνεύεται, δηλαδή, για τους μαζοχιστές σαν απόδειξη της ύπαρξής τους*. Ο «ηθικός μαζοχισμός» (που κατά τη γνώμη μου έχει καταλάβει ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας) συνδέεται με την κατάθλιψη και χαρακτηρίζεται από την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά των διαταραγμένων: βασικός τους στόχος η «τιμωρία του ανήθικου» με την αποφυγή, όμως, επιθετικών αντιδράσεων απέναντι στους «άλλους», την κατεύθυνση της τιμωρίας προς τον εαυτό τους.
Εδώ, χωρίς καμιά διαγνωστική ή συγκριτική πρόθεση, σημειώνω την διαταραγμένη αξίωση της Γερμανίδας καγκελαρίου Μέρκελ για την «τιμωρία του ανήθικου» της οικονομίας των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.

Ο νομισματικός φετιχισμός

Άφησα για το τέλος το γελοιωδέστερο σύμπτωμα της κυβερνητικής διαστροφής, τον νομισματικό φετιχισμό. Που ξεκινά με την δημόσια ομολογία του Αντώνη Σαμαρά (14 Ιουνίου 2012) ότι λατρεύει ως φετίχ το ευρώ, και την ταυτόχρονη… καταγγελία του εκλογικού αντιπάλου του τότε, του Αλέξη Τσίπρα, επειδή σε συνέντευξή του στους Financial Times είχε δηλώσει το αυτονόητο, ότι «το ευρώ δεν είναι φετίχ αλλά νόμισμα». 

Γελάσαμε τότε με τον νομισματικό φετιχισμό του Σαμαρά, αλλά τα επικοινωνιακά αστροπελέκια της κυβέρνησης και τα παπαγαλάκια τους στα κυβερνητικά media, (δηλαδή σε…όλα) υιοθέτησαν το φετίχ του αρχηγού, καθιερώνοντάς το ως επίσημο κυβερνητικό και επικοινωνιακό βοήθημα. Και ακόμα και σήμερα, ένα χρόνο μετά, εξακολουθούν να… φετιχίζονται κάθε που βγαίνουν στο γυαλί: «είναι φετίχ για εσάς, ή όχι το ευρώ;», ρωτούν τον κάθε συριζαίο που συναντούν. Σαν την γοργόνα με τον Μεγαλέξανδρο – άλλη διαστροφή, αυτή… Ωστόσο, καμιά ανησυχία για τον Σαμαρά και τα παπαγαλάκια του. Ο φετιχισμός δεν είναι δα και διαστροφή, μια απλή ψυχοσωματική παρέκκλιση είναι: φετίχ είναι η απόδοση ανύπαρκτων ιδιοτήτων σε ένα αντικείμενο, συνήθως αλλά όχι πάντα, για ερωτική ικανοποίηση. Παράδειγμα: «το φετίχ του είναι οι κόκκινες γόβες, τον διεγείρουν σεξουαλικά»…. Λέτε; Λέτε η κυρία Μέρκελ να φοράει κόκκινες γόβες;

*Σύμφωνα με την ψυχανάλυση (Havelock Ellis, στο Studies in the Psychology of Sex) ο μαζοχισμός και σαδισμός είναι συμπληρωματικές «συναισθηματικές» καταστάσεις, δεν υπάρχει καμία σαφής διάκριση μεταξύ τους.
*Διατύπωση της Κωνσταντίνας Ζάνου, διδάκτορος της ιστορίας by Νίκος Τσαγκρής