Από πού πήραν την ονομασία τους τα ελληνικά νησιά

Για να βρούμε την ετυμολογία των ονομάτων των ελληνικών νησιών θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μια σειρά παραγόντων όπως η ορθογραφία, η γραμματική, η μυθολογία των λαών της Ελλάδας, αλλά και τη γεωμορφολογία του κάθε τόπου.

«Η τελευταία μάλιστα φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς κατά την αρχαιότητα υπήρχαν περίοδοι μεγάλων γεωλογικών αναταράξεων. Έτσι οι ονομασίες των νησιών εξυπηρετούσαν και την ανάγκη καταγραφής των αναταράξεων αυτών.

Για παράδειγμα το Αγκίστρι, ονομαζόταν Κεκρυφάλεια, και έτσι ο αρχαίος καταλάβαινε ότι επρόκειτο για ύφαλο», επισημαίνει ο κ. Γιώργος Λεκάκης, συγγραφέας του βιβλίου «Αιγαίο-ετυμολογίες νήσων», το οποίο κυκλοφόρησε ως ένθετο της Ελευθεροτυπίας. «Όποιος μπορεί και διαβάζει πίσω από τις λέξεις, θα γνωρίσει την προϊστορία της Ελλάδας. Το όνομα κρύβει μνήμη», προσθέτει.

Η ετυμολογία των ονομάτων τους δεν είναι μοναδική και οι εκδοχές είναι αρκετές.

Κεφαλονιά: Η Κεφαλονιά πήρε το όνομα της από τον ήρωα Κέφαλο, τον πρώτο ηγεμόνα του νησιού, ο οποίος ήταν Αθηναίος αρχηγός και γιος του Διονύσου. Ο Κέφαλος εκδιωχθείς από την Αθήνα για κάποιο φόνο, εξορίστηκε και εγκαταστάθηκε το νησί. Γι’ αυτό μάλιστα και η ορθή ονομασία είναι Κεφαλονιά με ένα λάμδα.

Χίος: Το νησί απέκτησε το όνομά του από την Χιόνη, η οποία ήταν κόρη του Ποσειδώνα. Όταν γεννήθηκε στο νησί έπεσε χιόνι γι’ αυτό το μωρό ονομάστηκε έτσι και εξ’ αυτού το νησί Χίος. Λένε μάλιστα ότι όταν έφτασε ο Ποσειδώνας στο νησί ήταν έρημος και με το χιόνι που έπεσε το έδαφός του έγινε γόνιμο.

Σάμος: Το όνομα προκύπτει από την μηκυναϊκή λέξη «σάμη» ή «σάμος», η οποία σημαίνει ύψωμα δίπλα στην ακτή. Η γεωμορφολογία της Σάμου επιβεβαιώνει αυτήν την ονομασία, αφού το νησί έχει αρκετά βουνά και υψώματα.

Λευκάδα: Το όνομα της νήσου Λευκάδας μας το παραδίδει ο Όμηρος και προέρχεται από το «λευκάς» γιατί ήταν λευκογαία, είχε δηλαδή άσπρο χώμα.

Κως: Από το «Κωfoς» (το f αντιπροσωπεύει το αρχαίο δίγαμμα), το οποίο σημαίνει νήσος με πολλά σπήλαια. Από το «κωfoς» προκύπτει η λέξη cave, στα αγγλικά, καθώς επίσης και το όνομα του καβουριού, το καβούκι του οποίου θυμίζει σπήλαιο.

Τήνος: Το όνομά της προκύπτει από την αρχαία ελληνική ρίζα «ταν», η οποία μας έδωσε το «ταναός» που σημαίνει μακρύς, λόγω του σχήματός του νησιού. Αν και η λέξη «ταναός» δεν χρησιμοποιείται πλέον, παρ’ όλα αυτά από αυτή τη λέξη προκύπτει η «ταινία».

Ιθάκη: Από το «ιθύς», που σημαίνει ευθύς, ίσιος, μακρύς. Η μακρόστενη νήσος. Από το «ιθύς» προκύπτει και ο ιχθύς, το ψάρι, επειδή είναι κι αυτό μακρόστενο.

Σίφνος: Πήρε το όνομά της από τον ήρωα Σίφνο, ο όποιος ήταν γιος του ήρωα Σουνίου και πρωτοκατοίκησε το νησί.

Παξοί: Το όνομά τους το πήραν από τη λέξη «πάθος», το ερωτικό πάθος. Ο Ποσειδώνας έχοντας ερωτευτεί παράφορα τη νύμφη Αμφιτρίτη, μπορούσε να την κάνει δική του μόνο αν της χάριζε μια δική της γη, όπως εκείνη του ζήτησε. Έτσι σήκωσε την κοσμική του τρίαινα, έκοψε ένα κομμάτι από την Κέρκυρα, το οποίο… μετακίνησε λίγο νοτιότερα και εκεί, στους Παξούς, στέγασε τον έρωτά του με τη νύμφη.

Αγκίστρι: Στα αρχαία χρόνια το νησί λεγόταν Κεκρυφάλεια, που σήμαινε κορυφή υφάλου, γιατί πρόκειται για ένα μικρό νησάκι σαν εξοχή υφάλου. Σήμερα ονομάζεται Αγκίστρι γιατί είναι αγκιστρωμένο στην Αίγινα.

Πόρος: Ο Πόρος είναι στην ουσία δύο νησιά. Το ένα λεγόταν Σφαιρία από τον Σφαίρο, ηνίοχο του άρματος του Πέλοπα (ο οποίος σημειωτέον υπήρξε ονοματοδότης της Πελοπονήσου) ο οποίος Σφαίρος πέθανε και τάφηκε στο ένα νησί. Το άλλο νησί ήταν η Καλαυρία και ονομάστηκε έτσι επειδή είχε καλή αύρα. Τα δύο αυτά νησάκια γίνανε ένα και ονομάστηκαν Πόρος γιατί εκεί υπάρχει ένας μικρός πόρος, ένα πέρασμα δηλαδή που χωρίζει το νησί από τον Γαλατά.

Φολέγανδρος: Αρχικά ονομαζόταν «Πολύκανδρος» γιατί είχε πολύ μεγάλο πληθυσμό. Ο πρώτος οικιστής της ήταν ο Φολέγανδρος, γιος του Μίνωα, ο οποίος έφερε στο νησί μεγάλο πληθυσμό Κρητών, χαρίζοντας παράλληλα το όνομά του σε αυτό.

Σέριφος: Το όνομα προκύπτει από τη ρίζα «σερ», η οποία μας έχει δώσει το σέριφον, θαλάσσιο φυτό και διάφορα άλλα ονόματα βοτάνων. Σε συνδυασμό με το άφθονο χρυσάφι που είχε στην αρχαιότητα, σήμαινε ότι αυτά τα βότανα ήταν ισχυρά και ιαματικά. Επομένως, το όνομα Σέριφος, δηλώνει την πλούσια σε ιαματική χλωρίδα νήσο, με πλούσιο υπέδαφος.

Αίγινα: Το κοντινό στην Αττική νησί, οφείλει την ονομασία του στην ελληνική μυθολογία και στην κόρη του Θεού Ασωπού Αίγινα, την οποία ερωτεύτηκε ο Δίας και την… ξεμονάχιασε στο νησί Οινώνη, το οποίο και μετονομάστηκε σε Αίγινα.

Αλόννησος: Το όνομά της προκύπτει από την αρχαία ελληνική λέξη « αλς» (=θάλασσα) συν τη λέξη νησί. Πρόκειται δηλαδή για ένα νησί καταμεσής της θάλασσας. Το αρχαίο της όνομα ήταν Ίκος, ενώ το σύγχρονο της το πήρε επί Όθωνα, το 1838.

Άνδρος: Από τον ήρωα Άνδρο ή Ανδρέα, ο οποίος ήταν περίφημος μάντης, τόσο σπουδαίος που του χάρισε το νησί ο Ραδάμανθης, αδελφός του Μίνωα. Ο Ραδαμάνθης θεωρείτο ο πιο δίκαιος άνθρωπος του κόσμου και όταν πέθανε συνέχισε να είναι δίκαιος γι’ αυτό και έγινε ο κριτής του Κάτω Κόσμου. Αυτός έκρινε ότι ο περιφημότερος μάντης της εποχής ήταν ο Άνδρος και έτσι αποφάσισε να του χαρίσει ένα ολόκληρο νησί.
Αστυπάλαια: Ονομάστηκε έτσι γιατί υπήρξε ένα από τα παλαιότερα άστεα, δηλαδή πόλεις του Αιγαίου. Είναι το νησί που ενώνει τα Δωδεκάνησα με τις Κυκλάδες και βρισκόταν σε κομβικό σημείο για τους ναύτες. Γι’ αυτόν τον λόγο ιδρύθηκε στο νησί μια ολόκληρη πόλη, η οποία μάλιστα ήταν από τους πρώτους ναύσταθμους στο Αιγαίο. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το νησί πήρε το όνομα του από την κόρη του Φοίνικα και της Περιμήδης, η οποία υπήρξε αδελφή της Ευρώπης.

Αμοργός: Το όνομά του ατμοσφαιρικού αυτού νησιού προκύπτει από την αμόργη, ένα φυτό από το οποίο οι αρχαίοι έφτιαχναν ένα εξαιρετικό λινάρι, ένα διάφανο λινό ύφασμα. Εξ ου και στην αρχαιότητα ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή τα αμοργινά ιμάτια, από τα οποία έφτιαχναν τους καλύτερους χιτώνες.

Εύβοια: Η χώρα με τα καλά βόδια, από τις πολλές αγέλες βοδιών που είχε εκεί. Ως γνωστόν τα βόδια καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού και δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε μικρό νησάκι. Μάλιστα στα νομίσματα της Εύβοιας στην αρχαιότητα, σύμβολο ήταν η αγελάδα.

Ζάκυνθος: Από τον Ζάκυνθο ο οποίος ήταν γιος του πρίγκιπα Τρώα, γενάρχη των Τρώων. Όταν τέλειωσε η τρωική εκστρατεία, ο Ζάκυνθος με τον λαό του έφυγε από την Τροία και κατοίκησαν σε ένα νησί που πήρε το όνομά του.

Κύθηρα: Το όνομά τους σημαίνει «τα κρυφά» γιατί σε αυτά γεννήθηκε εν κρυπτώ η Αφροδίτη (κεύθω =κρύβω, επομένως Κύθηρα = τα καλά κρυμμένα). Ο μύθος λέει ότι η θεά γεννήθηκε στα κύματα κοντά στην Κύπρο, όμως την έβαλαν σε ένα κοχύλι για να κρατηθεί μυστική η γέννα της και την «έκρυψαν» σε ένα άλλο νησί μέχρι να μεγαλώσει. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι τα Κύθηρα στην αρχαιότητα ήταν ο… top προορισμός για γαμήλια ταξίδια, ένα νησί βαθιά… αφροδισιακό ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο.

Λήμνος: Για το όνομά της υπάρχουν δύο ερμηνείες. Η μία ότι προκύπτει από το ρήμα λείβω που σημαίνει «πλήρης υδάτων», αυτός δηλαδή που έχει πολλά ύδατα (λίμνη, λημνιώνας σήμερα) και η άλλη από το λήιον πεδίον, δηλαδή την πολύ πλούσια πεδιάδα, φράση που πραγματικά αντικατοπτρίζει τη Λήμνο, η οποία ήταν και είναι ο σιτοβολώνας του Αιγαίου. Σήμερα η λέξη «λήιον» έχει αφήσει τα… απομεινάρια της στην λέξη «ληστής», αυτός δηλαδή που πάει να κλέψει κάποιον που έχει λήη, πλούτο.

Μήλος: Πήρε το όνομά της από τον ήρωα Μήλο, ο οποίος κατοίκησε πρώτος το νησί. Ο Μήλος κάποτε πήγε στην Κύπρο, όπου γνώρισε τον Άδωνι και οι δυο νέοι έγιναν φίλοι με παροιμιώδη φιλία. Όταν πέθανε ο Άδωνις, ο Μήλος αυτοκτόνησε κάτω από ένα δέντρο το οποίο έκτοτε ονομάστηκε μηλιά. Αυτός ο Μήλος ήταν και ο πρώτος διδάξας της κουράς των προβάτων, ο πρώτος κτηνοτρόφος θα λέγαμε σήμερα, γι’αυτό και στα ομηρικά έπη «μήλος» σημαίνει πρόβατο.

Νάξος: Στα αρχαία χρόνια το νησί λεγόταν Δία, γιατί είναι η μεγαλύτερη των Κυκλάδων και ως τέτοια πήρε το όνομα του μεγαλύτερου των Θεών. Όταν την αποίκησε ο ήρωας Νάξος, Γιος του Ενδημίωνα του εραστή της Σελήνης, ονομάστηκε από τον ήρωα με το σημερινό της όνομα.

Πάρος: Το όνομα του νησιού σημαίνει «παραλία». Πάρος, λοιπόν, ένα νησί με ωραίες παραλίες. Αμφιβάλλει κανείς;

Σκιάθος: Το όνομά της προκύπτει από την σκιά επειδή είναι πολύ σκιερή νήσος με πολλά δέντρα. Μία άλλη ερμηνεία αναφέρει ότι το όνομα προκύπτει από τη σκιά του Άθου, η οποία «πέφτει» πάνω στο νησί.

Ικαρία: Πήρε το όνομά της από τον Ίκαρο, ο οποίος προσπαθώντας να πετάξει με κέρινα φτερά, έπεσε στη θάλασσα και τα κύματα ξέβρασαν το σώμα του στο νησί.

Κρήτη: Το όνομά της σημαίνει κραταιή, αυτή που είναι κράτος. Κραταιή σημαίνει ισχυρή, δυνατή. Η Κρήτη υπήρξε η μεγαλύτερη θαλασσοκράτειρα του κόσμου και οι πρώτοι της φύλακες ήταν οι Κουρήτες από τους οποίους πήραν το όνομά τους οι Κρήτες.