Μην αφήνεις το smartphone να ελέγχει το μυαλό σου

Κορυφαία στελέχη εταιρειών τεχνολογίας προειδοποιούν για τις μη αναστρέψιμες συνέπειες που έχει στο ανθρώπινο μυαλό η…
διαρκώς ανερχόμενη «οικονομία της προσοχής» και ο εθιστικός σχεδιασμός των εφαρμογών. Μέχρι όμως να εισακουστούν από τη Σίλικον Βάλεϊ, θα πρέπει να αντιδράσει ο τελικός χρήστης. Μπορεί;

Ακούγεται ένας ήχος από το κινητό. Κάτι σαν μπλινγκ. «Ειδοποίηση του Facebook» σκέφτεσαι αυτόματα.

Έχεις μάθει να ξεχωρίζεις τους ήχους. Τι λέω; Εσύ τους άλλαξες για να τους ξεχωρίζεις. Άλλον ήχο για τα SMS, άλλον για τα WhatsApp, άλλον για το Viber. Πλέον έχεις και Instagram. «Τι το ήθελα το Instagram;», σκέφτεσαι όσο συνεχίζεις να δουλεύεις στον υπολογιστή του γραφείου.

Με δυο λόγια

Ο μέσος χρήστης smartphone αγγίζει την οθόνη του κινητού τηλεφώνου του 2.617 φορές την ημέρα. Και ένας στους τρεις ελέγχει τα social media αν τύχει να ξυπνήσει στη μέση της νύχτας.

Είναι τόσο σημαντικές οι ειδοποιήσεις του Facebook, του WhatsApp και του Viber; Όχι, το ξέρουμε καλά. Όμως οι σχεδιαστές εφαρμογών και ψηφιακών προϊόντων κάνουν ό,τι μπορούν για να το ξεχάσουμε –και το καταφέρνουν.

Στην ψηφιακή εποχή άλλωστε, το πολυτιμότερο νόμισμα είναι ο χρόνος και η συνεπαγόμενη προσοχή μας. Μειωμένη παραγωγικότητα, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι τα επακόλουθα.

Ο Τριστάν Χάρις, ιδρυτής του Time Well Spent και ευαγγελιστής μιας ριζικής αλλαγής στον τρόπο που χρησιμοποιούμε την τεχνολογία, μας προτρέπει να σκεφτούμε ποιοι είναι οι δικοί μας στόχοι και να κλείσουμε τα αυτιά στις σειρήνες των εφαρμογών.

Και θέλει να αναγκάσει τους σχεδιαστές λογισμικού να πάρουν έναν μοντέρνο «όρκο του Ιπποκράτη»: ότι θα πάψουν να εκμεταλλεύονται τις ψυχολογικές αδυναμίες των χρηστών και θα τους αφήσουν να κάνουν αυτά που θέλουν οι ίδιοι, χωρίς σκόπιμα τοποθετημένους περισπασμούς. Και ότι θα πάψουν να «ταΐζουν την αδηφάγο σαύρα που κρύβεται στο μυαλό μας».

Έχεις ελαχιστοποιήσει τον internet browser για να αφοσιωθείς στο Excel. Δεν τα καταφέρνεις. Το αχνό γαλάζιο LED φωτάκι αναβοσβήνει για να σου υπενθυμίζει ότι η ειδοποίηση είναι εκεί. Περιμένει να τη διαβάσεις. Αντιστέκεσαι.

Τι είναι πια τόσο σημαντικό που να αξίζει την προσοχή σου; Ένα νέο αίτημα φιλίας, ένα like σε μια φωτογραφία, μία πρόσκληση σε εκδήλωση; Είναι αυτά αρκετά σημαντικά για να σταματήσεις ό,τι κάνεις και να πάρεις το smartphone στο χέρι;

Και βέβαια δεν είναι.

Και βέβαια θα σταματήσεις ό,τι κάνεις για να πάρεις το smartphone στο χέρι και να ελέγξεις το περιεχόμενο της ειδοποίησης. Είπαμε, τίποτα από όλα αυτά δεν είναι τόσο σημαντικό ώστε να αξίζει την προσοχή σου. Τίποτα δεν μπορεί να διεκδικεί μερίδιο από τον πολύτιμο χρόνο σου. Το συνειδητοποιείς, το γνωρίζεις καλά, αλλά δεν μπορείς να αντισταθείς. Δεν μπορείς παρά να διαθέσεις άπλετα τον χρόνο σου.

Αγγίζεις την οθόνη. Η ειδοποίηση αφορά στα γενέθλια μιας παλιάς σου συμμαθήτριας. Έχεις να τη δεις από το σχολείο. Κι όμως αποφάσισες να διακόψεις τη δουλειά σου, για να διαβάσεις μια προτροπή να της ευχηθείς. Ναι, το μετανιώνεις τη στιγμή που το κάνεις. Όλοι το κάνουμε, όλοι μετανιώνουμε για τον χαμένο χρόνο, και όλοι το ξανακάνουμε. Όλοι, ή τέλος πάντων όλοι όσοι διαβιούμε σε αυτό το παράλληλο ψηφιακό σύμπαν.

Σε αυτό το γοητευτικό, επαναστατικό, καινοτόμο σύμπαν που έχει αλλάξει οριστικά και αναπόδραστα τη ζωή μας. Σε θετική κατεύθυνση, και σε αυτό είμαστε κάθετοι. Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε την καθημερινότητά μας χωρίς Google και Facebook, την ψυχαγωγία χωρίς YouTube και Spotify, την επικοινωνία μας χωρίς Messenger και WhatsApp. Μπορούμε όμως να μην τους επιτρέψουμε να ελέγχουν το μυαλό και τη ζωή μας;

Η οικονομία της προσοχής

Όλες αυτές οι πλατφόρμες μας προσφέρουν τόσες δυνατότητες δωρεάν και εμείς δεν έχουμε παρά να τις εκμεταλλευτούμε. Φαινομενικά δωρεάν. Γιατί στην πραγματικότητα, πληρώνουμε πολύ ακριβά τις υπηρεσίες τους. Το τίμημα δεν είναι άλλο από τον χρόνο μας. Και είναι πανάκριβο.

Όταν ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν έγραφε την εμβληματική φράση «ο χρόνος είναι χρήμα» στο “Advice to a Young Tradesman”» δεν μπορούσε καν να φανταστεί ότι διακόσια εβδομήντα χρόνια αργότερα, η φράση του θα αποκτούσε ακόμη πιο βαρύνουσα αξία.

Στην ψηφιακή εποχή, το πολυτιμότερο νόμισμα είναι ο χρόνος και η συνεπαγόμενη προσοχή μας. Αυτή ζητούν όλοι οι κολοσσοί του internet και της τεχνολογίας.

Και οι χρήστες τους τη δίνουν. Κάθε ώρα. Κάθε λεπτό. Νύχτα και μέρα. Εργάσιμες και αργίες.

Όπως είχε πει ένας αμφιλεγόμενος «ψηφιακός προφήτης», ο Ντέιβιντ Σινγκ στην ιστοσελίδα του, «δεν υπάρχει πλέον κατάσταση online και offline, υπάρχει online και ύπνος».

Αυτό επιβεβαίωσε πρόσφατα με δήλωσή του και ο CEO της Netflix: «Ανταγωνιστές μας δεν είναι μόνο το YouTube και το Snapchat. Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής μας είναι ο ύπνος».