Κατηγορούνται για αλλεργίες, ακόμη και για καρκινογενέσεις, όμως η αλλαγή χρώματος στα μαλλιά παραμένει αγαπημένη συνήθεια των γυναικών. Τελευταία, πολλές εταιρείες καλλυντικών κάνουν στροφή σε βαφές με πιο ήπια σύσταση, χωρίς όμως να υπάρχει ακόμα πλαίσιο για την πιστοποίησή τους. Ποιες «πράσινες» βαφές κυκλοφορούν στην αγορά και στα κομμωτήρια, τι περιέχουν, πόσο αποτελεσματικές είναι, τι να προσέχετε στις ετικέτες τους…;
Περισσότερες από 6 στις 10 γυναίκες στην Ε.Ε. βάφουν τα μαλλιά τους 6 με 8 φορές το χρόνο. Η αγορά βαφών για μαλλιά στην Ε.Ε. σημείωσε το 2004 πωλήσεις ύψους 2,5 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 8% των συνολικών πωλήσεων της ευρωπαϊκής βιομηχανίας καλλυντικών. Μπρος στα… κάλλη, τι είναι η χημεία λοιπόν; Οχι ακριβώς. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες εταιρείες καλλυντικών κάνουν …..«πράσινη» στροφή, διαθέτοντας βαφές με βάση φυτικά συστατικά και πιο ήπια σύσταση. Ανάλογα με τη συνταγή τους, οι νέες γενιές βαφών συστήνονται ως φυτικές, φυσικές ή ακόμη και βιολογικές, όμως η ανάγνωση της ετικέτας θέλει προσοχή. Και αυτό γιατί δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για την πιστοποίηση των βιολογικών καλλυντικών υπό ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πρότυπο.
Ομως, μπέρδεμα προκύπτει και με τις συμβατικές βαφές. Σχεδόν κάθε εταιρεία λανσάρει τη βαφή της ως πιο «αθώα» της προηγούμενης. Στην ονομασία επιμελώς εμπλέκουν τις λέξεις «φυσικό» -που επισήμως αναφέρεται στο χρώμα, χωρίς αυτό να διευκρινίζεται- και «φυτό» ή «φύση». Μια πιο προσεκτική μελέτη της συσκευασίας αποκαλύπτει ότι αυτό δεν ισχύει: αφενός αναγράφεται η αναγκαιότητα του τεστ ευαισθησίας, αφετέρου μια ματιά στα συστατικά αποδεικνύει ότι η χημική βαφή περιέχει ακόμα «ύποπτες» ουσίες. Οπως αναφέρει η χημικός μηχανικός Μαριλίζ Γκίκα, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας της Apivita, «100% φυτική βαφή δεν υπάρχει, πέραν της χένας».
Κάποτε, τις επιπτώσεις από τις βαφές μαλλιών απλώς τις υπέθεταν οι επιστήμονες, όμως στην πορεία συνέλεξαν σημαντικές αποδείξεις.
«Η επικινδυνότητα των βαφών έγκειται στο ότι αυτές μέσω του δέρματος του τριχωτού της κεφαλής περνούν στο αίμα», εξηγεί στο ΟΙΚΟ ο χημικός Νίκος Κατσαρός, συνεργάτης του «Δημόκριτου». Πέρα από τις αλλεργίες, οι βαφές μαλλιών έχει βρεθεί ότι σχετίζονται με καρκινογένεση και με βλάβες του ανοσοποιητικού συστήματος. «Ερευνα της Ε.Ε. είχε καταλήξει στο ότι το 30% των κομμωτριών που εργάζονται πάνω από δέκα χρόνια με χημικές βαφές παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά καρκίνου του τραχήλου. Η επικινδυνότητα αφορά ακόμη περισσότερο τους επαγγελματίες που εισπνέουν τα χημικά συστατικά». Παράλληλα, διατυπώνονται επιφυλάξεις σχετικά με τη βαφή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αφού επηρεάζεται και η υγεία του εμβρύου. «Η τοξικότητα των βαφών ενδέχεται να επιβαρύνει την αναπνοή του εμβρύου», εξηγεί στο ΟΙΚΟ γνωστός γυναικολόγος. «Συστήνω στις μέλλουσες μητέρες, μετά τη 13η εβδομάδα της κύησης, ελαφριά φυτική βαφή».
Το 2006 η Ε.Ε. εξέδωσε οδηγία που καλούσε τις εταιρείες καλλυντικών να αφαιρέσουν από τις βαφές 22 ενεργά συστατικά, που έχουν κατηγορηθεί για καρκινογένεση. Παράλληλα, αξιολογήθηκαν 46 χημικές ουσίες βαφών, εκ των οποίων 27 αποδεικνύονται αλλεργιογόνοι. «Δεν υπάρχει, ωστόσο, έλεγχος στα συστατικά βαφών από τρίτες χώρες», λέει ο κ. Κατσαρός. «Ενδέχεται, ακόμα, μια χημική βαφή να προκαλέσει προβλήματα λόγω της μη καθαρότητας των χημικών ουσιών της, όταν για λόγους οικονομίας χρησιμοποιούνται προσμείξεις». Τέλος, αυτό που ανησυχεί, όπως αναφέρει ο Γιάννης Στεφανογιάννης, συγγραφέας – αρθρογράφος θεμάτων υγείας, «ακόμη και όταν κάποια ουσία απαγορευτεί, οι βιομηχανίες μπορούν να δημιουργήσουν αμέσως παρόμοιες ουσίες, με ίδια αποτελεσματικότητα και βλαπτικότητα…».
Φυτικές βαφές
ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Κυκλοφορούν ευρέως στην ελληνική αγορά εδώ και περίπου μία δεκαετία. Σε όλες σχεδόν έχει αφαιρεθεί η αμμωνία, όπως και πληθώρα άλλων «ύποπτων» χημικών συστατικών (σιλικόνες, parabens, βαρέα μέταλλα κ.ά.). Εστω και αν περιέχουν πιστοποιημένες βιολογικές πρώτες ύλες, ο χαρακτηρισμός «βιολογικές» αντί «φυτικές» είναι παραπλανητικός. Προς το παρόν, υπάρχουν ακόμη ατέλειες στην εφαρμογή τους, αφού κατά κοινή ομολογία κάποιες δεν κατορθώνουν να καλύψουν μεγάλο ποσοστό λευκών τριχών, ενώ άλλες δεν μπορούν να επιτύχουν μεγάλες χρωματικές αλλαγές. Ωστόσο, αποτελούν μια σαφώς πιο ασφαλή λύση σε σχέση με τις χημικές.
«Υπάρχει δυσκολία με το ξανθό, και είναι λογικό, εφόσον περιέχουν λιγότερη ή καθόλου αμμωνία», εξηγεί η κ. Ειρήνη Νικολακοπούλου, ιδιοκτήτρια κομμωτηρίου στον Αλιμο. «Επιπλέον, επειδή ο κατασκευαστής δεν μπορεί να γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μαλλιού, λαμβάνει υπόψη του τις πιο δύσκολες περιπτώσεις, προκειμένου να υπάρξει καλό αποτέλεσμα, και έτσι, πολλές φορές, παρά τα φυτικά συστατικά, διαπιστώνουμε ότι η τρίχα σκληραίνει».
Οι δέκα «ένοχες» ουσίες
Η μη κερδοσκοπική οργάνωση Environmental Working Group έχει δημιουργήσει μια βάση δεδομένων για τα καλλυντικά (Cosmetics Safety Database), όπου βαθμολογεί τα συστατικά τους ανάλογα με την επικινδυνότητα: με 0 βαθμολογείται η πιο ασφαλής και με 10 η πιο επιβλαβής ουσία. Οταν διαβάζουμε τις ετικέτες των βαφών, πρέπει να προσέχουμε για τις παρακάτω ουσίες….
Του ΚΩΣΤΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ
1. Παραφαινυλενοδιαμίνη (PPD)
Πιθανώς αλλεργιογόνος ουσία, που μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό, φαγούρα και αίσθηση καψίματος στο δέρμα. Ενοχοποιείται για την εμφάνιση λεμφώματος αλλά και νεοπλασιών στους μαστούς και στην ουροδόχο κύστη, με απαραίτητη προϋπόθεση την παρατεταμένη έκθεση (ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά όσους εργάζονται σε κομμωτήρια). Στη λίστα επικινδυνότητας η PPD αξιολογείται με 8.
2. Ρεζορκίνη (Resorcinol)
Αξιολογείται με 8 στην κλίμακα επικινδυνότητας. Σύμφωνα με την Ε.Ε., δεν πρέπει να υπερβαίνει συγκεκριμένα όρια ασφαλείας, καθώς ερεθίζει τα μάτια και το δέρμα, ενώ είναι επικίνδυνη και για το περιβάλλον. Συνιστάται να αποφεύγεται, ειδικά από εγκύους.
3. Αμμωνία
Ερεθίζει το δέρμα και τα μάτια, μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα και άσθμα. Δεν φαίνεται να ενοχοποιείται για πιο μακροχρόνιες παρενέργειες και βαθμολογείται με 3 στον κατάλογο επικινδυνότητας.
4. Οξυζενέ
Εντονα διαβρωτικό υλικό. Στην Ιαπωνία έχει απαγορευτεί σε προϊόντα κοσμητολογίας, ενώ στον Καναδά έχει περιοριστεί σημαντικά η χρήση του από τη νομοθεσία. Ερευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει τοξική επίδραση στο νευρικό και το αναπνευστικό σύστημα, ακόμη και σε μικρές δόσεις, και βλάβες στο κυτταρικό DNA, μια ένδειξη για πιθανή καρκινογόνο δράση.
5. Βαρέα μέταλλα
Μπορούν να προκαλέσουν χρόνια κόπωση, διαταραχές στο κεντρικό νευρικό σύστημα και καρκίνο, όμως οι υγειονομικές υπηρεσίες υποστηρίζουν πως οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται στις βαφές δεν αποτελούν πρόβλημα, όταν δεν ξεπερνούν τα καθορισμένα όρια ασφαλείας. Ο δυνητικός κίνδυνος προκύπτει από το ότι συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, ο οποίος προσλαμβάνει βαρέα μέταλλα και από τις τροφές. Συνιστάται να αποφεύγονται από εγκύους, καθώς όλες αυτές οι ουσίες φαίνεται ότι περνούν στο έμβρυο μέσω του πλακούντα.
6. Παραβίνες (Parabens)
Σύμφωνα με μελέτη Αγγλων ερευνητών το 2004, ενδεχομένως οι παραβίνες να αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης νεοπλασιών, κυρίως μάλιστα καρκίνου του μαστού στις γυναίκες. Αν και η μελέτη δεν επιβεβαιώθηκε από μεταγενέστερες έρευνες, επιστήμονες συμβουλεύουν τους καταναλωτές να μη χρησιμοποιούν προϊόντα με παραβίνες μέχρι να υπάρξουν τελεσίδικα συμπεράσματα.
7. MCI, ΜΙΤ (Methylchloroisotiazolinone, methylisotiazolinone)
Χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά, αποτρέποντας την ανάπτυξη βακτηρίων στα καλλυντικά προϊόντα. Η νομοθεσία υποχρεώνει η περιεκτικότητα σε MCI και ΜΙΤ να μην υπερβαίνει συγκεκριμένα όρια ασφαλείας, καθώς πρόκειται για ουσίες με αλλεργιογόνο δράση, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ερεθισμό και κάψιμο στο δέρμα. Ερευνες σε ποντίκια έδειξαν πως η ΜΙΤ μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων.
8. SLS, SLES
Ενώσεις του νατρίου οι οποίες χρησιμοποιούνται για να δώσουν στη βαφή μορφή αφρού, ώστε να απλωθεί ομοιόμορφα στο δέρμα. Σε ανθρώπους με ευαίσθητο δέρμα μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό. Αν και ίχνη τους διαπερνούν τις ανώτερες στιβάδες του δέρματος, το σχολαστικό λούσιμο εξασφαλίζει ότι θα απομακρυνθούν στη μεγαλύτερη ποσότητά τους από την περιοχή του κεφαλιού.
9. Ορυκτέλαιο, παραφινέλαιο
Γνωστά μη αλλεργιογόνα, χρησιμοποιούνται συχνά σε καλλυντικές κρέμες και μεϊκάπ. Αρκετοί ειδικοί επισημαίνουν ότι κλείνουν τους πόρους εμποδίζοντας την αποβολή επιβλαβών ουσιών μέσω του ιδρώτα.
10. Σιλικονούχοι ενώσεις
Οι μη υδατοδιαλυτές θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία του μαλλιού, γιατί ξηραίνουν την τρίχα.