Ο πατέρας του Αλεξάνδρου ήταν τελείως διαφορετικός χαρακτήρας από αυτόν. Ο Φίλιππος διασκέδαζε με γυναίκες του λαού, με εταίρες ή και αιχμάλωτες ακόμη. Η αντίδραση του Αλεξάνδρου στο θέμα αυτό εκδηλώθηκε έμμεσα, σε όλα τα χρόνια της εφηβείας του με την πλήρη αδιαφορία του προς το γυναικείο φύλο. Η αδιαφορία του για τις γυναίκες ανησύχησε τους γονείς του, οι οποίοι αποφάσισαν να του στείλουν στον κοιτώνα του, την όμορφη Θεσσαλή εταίρα Καλλιξένη. Τότε ο Αλέξανδρος ήταν 17 ετών. Τα θέλγητρα της όμως δεν συγκίνησαν τον Αλέξανδρο, που την έδιωξε ύστερα από κάποιο διάστημα.
Η συμπεριφορά του αυτή, δηλ. η έλλειψη ενδιαφέροντος για τις γυναίκες, δεν οφειλόταν στην προτίμηση του προς τους άνδρες, που ήταν συνηθισμένο φαινόμενο της εποχής, αλλά πρέπει να εξηγηθεί από την καθυστερημένη του ανάπτυξη, από τη μυστικιστική του ιδέα για τον υψηλό προορισμό του και από το ζωηρό ενδιαφέρον του για τις πολυάριθμες σωματικές και πνευματικές ασχολίες. Πίστευε πως δεν είχε πολύ καιρό για να παραδοθεί στην ακολασία μπροστά σε όλα όσα είχε να μάθει και να κάνει.
Υπάρχουν διάφορα περιστατικά, πολλά από τα οποία θα αναφέρουμε κάπως περιληπτικά, για να βγάλουμε και τα σχετικά συμπεράσματα.
Όταν ήταν 20 ετών ο Αλέξανδρος (Άνοιξη του 336 π.Χ.) ο σατράπης της Αλικαρνασσού Πιξώδαρος έστειλε προξενιό στο Φίλιππο, για να πάρει ο (καθυστερημένος πνευματικά) γιος του Αρριδαίος την κόρη του Πιξώδαρου. Του Φιλίππου του άρεσε αυτή η ιδέα του γάμου, γιατί ο γιος του θα γινόταν σατράπης της Καρίας κι έτσι ο ίδιος θα είχε ένα προγεφύρωμα στην Ασία κατά των Περσών. Ο Αλέξανδρος μόλις το έμαθε, έστειλε στον Πιξώδαρο τον κωμικό ηθοποιό Θεσσαλό, για να του προτείνει αυτόν ως γαμπρό για την κόρη του κι όχι τον Αρριδαίο. Μόλις το έμαθε ο Φίλιππος εξαγριώθηκε, μάλωσε τον Αλέξανδρο, λέγοντάς του ότι αυτός έπρεπε, ως διάδοχος του θρόνου, να πάρει γυναίκα καθαρόαιμη Μακεδονίτισσα. Για τιμωρία ο Φίλιππος εξόρισε τέσσερις φίλους του: τον Άρπαλο, το Νέαρχο, το Φρύγιο και τον Πτολεμαίο, που πολλοί τον θεωρούσαν νόθο γιο του Φιλίππου, γιατί η μάνα του ήταν μια από τις ερωμένες του βασιλιά. Έτσι έληξε άδοξα το προξενιό του Αλέξανδρου.
Πριν ξεκινήσει ο Αλέξανδρος για την εκστρατεία του στην Ασία (334 π.Χ.), ο Αντίπατρος και ο Παρμενίων τον συμβούλεψαν να παντρευτεί, ώστε να εξασφαλιστεί η διαδοχή του θρόνου, δεδομένου ότι ήταν πολύ πιθανό να σκοτωνόταν, καθώς πολεμούσε πάντα πρώτος στις μάχες που έδινε. Ο Αλέξανδρος αρνήθηκε να παντρευτεί, λέγοντάς τους ότι δεν είχε χρόνο να ερωτοτροπεί με γυναίκες, όταν τον περίμεναν μπροστά του τόσο μεγάλα έργα.
Αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος για τη διαδοχή, όπως και η απερισκεψία του και η αφοβία του στις μάχες τον χαρακτήριζαν πάντα.
Όταν κατέστρεψε ο Αλέξανδρος τη Θήβα και εξανδραπόδισε τους κατοίκους της (Φθινόπωρο 335 π.Χ.) του έφεραν μπροστά του την Τιμόκλεια για να την τιμωρήσει, επειδή είχε σκοτώσει τον βιαστή της, που ήταν ένας Θρακιώτης αξιωματικός. Ο βιαστής ζητούσε να μάθει, πού είχε κρύψει το θησαυρό της. Αυτή τον παραπλάνησε, λέγοντάς του ότι τον είχε κρυμμένο μέσα στο πηγάδι. Εκείνος έσκυψε για να δει, τον έσπρωξε, έπεσε μέσα και αυτή τον έπνιξε στο πηγάδι, σφραγίζοντάς το. Του ανέφερε το γενεαλογικό της δέντρο και τους αγώνες του αδελφού της εναντίον του Φιλίππου. Ο Αλέξανδρος θαύμασε την αξιοπρέπεια, την υπερηφάνεια και την αφοβία της και, αφού τη συγχάρηκε για την αποτελεσματική της εκδίκηση εναντίον του βιαστή της, της χάρισε τη ζωή.
Μετά το θάνατο του Μέμνονα του Ρόδιου, που τον πολέμησε στο Γρανικό, ο Αλέξανδρος παντρεύτηκε τη γυναίκα του Βαρσίνη, που ήταν κόρη του Αρτάβαζου (αργότερα σατράπη του). Την είχε πρωτογνωρίσει στα εφηβικά του χρόνια στην Πέλλα, όπου είχε καταφύγει με τον πατέρα της. Μαζί της έκαμε ένα γιο, τον Ηρακλή.
Στις Σάρδεις γνώρισε τον Απελλή, το μεγαλύτερο ζωγράφο της εποχής του, που ήταν ο μόνος επίσημος ζωγράφος του. Μόνο αυτός τον απεικόνιζε. Ο Αλέξανδρος τότε είχε μια ερωμένη, που λεγόταν Παγκάστη. Ο Απελλής την ερωτεύτηκε κι όταν ζήτησε από τον Αλέξανδρο να του επιτρέψει να τη ζωγραφίσει γυμνή, ο Αλέξανδρος του πρόσφερε αμέσως τη γυναίκα με τις ευλογίες του. Λέγεται ότι ο Απελλής μετά την παντρεύτηκε. Αξίζει να διηγηθούμε και ένα άλλο περιστατικό με τον Απελλή. Κάποια στιγμή ο Αλέξανδρος του ζήτησε να τον ζωγραφίσει με τον Βουκεφάλα. Αυτό έγινε, αλλά ο Αλέξανδρος δε βρήκε επιτυχημένη την απεικόνιση του Βουκεφάλα. Ο Απελλής ζήτησε να φέρουν το άλογο. Έτσι έγινε, οπότε μόλις είδε ο Βουκεφάλας την εικόνα του χλιμίντρισε και ο Απελλής είπε στον Αλέξανδρο: «Βασιλιά, πιο καλά γνωρίζει τη ζωγραφική ο Βουκεφάλας από σένα!». Ο Αλέξανδρος στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, δεχόταν τέτοιου είδους παρατηρήσεις (π. χ. περιστατικά με Διογένη τον Κορίνθιο, Φωκίωνα, κλπ.), αλλά όχι όταν ωρίμασε ως βασιλιάς.
Μετά τη μάχη της Ισσού (Νοέμβριος 333 π.Χ.) μπήκε στη σκηνή του Δαρείου μαζί με τον Ηφαιστίωνα. Καθώς ο Ηφαιστίωνας ήταν ψηλότερος από αυτόν, δηλ. πιο επιβλητικός, η μητέρα του Δαρείου, η Σισύγαμβις, χαιρέτησε πρώτα τον Ηφαιστίωνα νομίζοντας ότι ήταν ο Αλέξανδρος. Όταν κατάλαβε το λάθος της, ντράπηκε, τα έχασε , αλλά ο Αλέξανδρος την καθησύχασε λέγοντάς της ότι «και ο Ηφαιστίωνας είναι ο Αλέξανδρος».
Διέταξε να τους φέρονται με τον οφειλόμενο σεβασμό, δεν πείραξε ούτε τη γυναίκα του Δαρείου, τη Στάτειρα. Η ιπποτική του συμπεριφορά εκδηλώθηκε για μια ακόμη φορά σε μια εποχή που οι αιχμάλωτες γυναίκες ήταν, βέβαια, στην απόλυτη διάθεση του νικητή. Αυτή πέθανε λίγους μήνες αργότερα πάνω στη γέννα. Δεν πείραξε ούτε τις δυο κόρες της (Στάτειρα και Δρύπετις), ούτε τον εξάχρονο γιο της. Αυτή η συμπεριφορά του Αλέξανδρου προς την οικογένεια του Δαρείου και το ότι εκδικήθηκε το θάνατο του Δαρείου από τον Βήσσο, παραδίδοντάς τον στην πρώην βασιλική οικογένεια, έκαμε τη Σισύγαμβι να τον θεωρεί γιο της κι όταν ο Αλέξανδρος πέθανε (323 π. Χ. Ιούνιος) αρνήθηκε να πάρει τροφή και πέθανε και η ίδια από ασιτία. Ας τονιστεί εδώ ότι μετά τη μάχη της Ισσού κληρονόμησε και το χαρέμι του Δαρείου, αποτελούμενο από 300 περίπου γυναίκες, αλλά δεν πρέπει να το επισκέφτηκε ποτέ. Ο Αλέξανδρος ως νέος μονάρχης έπρεπε να κρατά το τυπικό των Περσών βασιλιάδων, γι’ αυτό και το χαρέμι τον συνόδευε στην εκστρατεία του προς Ανατολάς.
Το 329 π. Χ., ενώ βρισκόταν στη Ζαρίασπα, δέχθηκε μια πρεσβεία των Σκυθών, που κατοικούσαν ανάμεσα στην Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα που του πρότειναν να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά τους, αλλά και να συμμαχήσουν μαζί του. Ο Αλέξανδρος αρνήθηκε το γάμο, αλλά δέχθηκε τη συμμαχία.
Την Άνοιξη του 326 π. Χ. μετά την κατάληψη της Αόρνου Πέτρας, που ήταν το πιο απόρθητο φρούριο της Βακτριανής (Αφγανιστάν) γνώρισε την κόρη του άρχοντα Οξυάρτη, τη Ρωξάνη. Αυτή ήταν τότε 13 ετών και ήταν η ωραιότερη γυναίκα της Ανατολής. Ο Αλέξανδρος την ερωτεύτηκε μόλις την είδε, την παντρεύτηκε με τα έθιμα του τόπου της και όταν πέθανε ο Αλέξανδρος (323 π.Χ.) αυτή ήταν έγκυος 8 μηνών. Γέννησε ένα γιο, τον Αλέξανδρο Δ΄, που 12 χρόνια αργότερα τον δολοφόνησε ο Κάσσανδρος μαζί της στην Αμφίπολη (το 310 π.Χ.).
(Σημείωση Κουρδιστού Πορτοκαλιού> Μήπως ανήκει σ΄ αυτούς ο τάφος της Αμφίπολης;)
Όταν ο Αλέξανδρος κυρίευσε την πόλη Μάσσαγα (ή Ναύτακα) αιχμαλώτισε τη βασίλισσα Κλεοφίδα. Η βασίλισσα κατάφερε να υπερνικήσει την αδιαφορία του κατακτητή, πέρασε μια νύκτα μαζί του στη σκηνή του, κατόρθωσε να παραμείνει βασίλισσα και απέκτησε γιο, που τον ονόμασε Αλέξανδρο. Αυτό σημαίνει ότι οι περιπέτειες αυτού του είδους σπάνιζαν, αλλά δεν έλειπαν κι εντελώς.
Κατά μια παράδοση, όταν βρισκόταν στην Υρκανία πήγε και τον βρήκε η βασίλισσα των Αμαζόνων με 300 γυναίκες (άλλοι αναφέρουν λιγότερες). Ήθελε δήθεν να πολεμήσει μαζί του, αλλά αυτός αρνήθηκε, γιατί φοβόταν τις επιπτώσεις που θα είχε η παρουσία τόσων γυναικών στο στρατό του. Η βασίλισσα του ζήτησε να κάμουν ένα παιδί μαζί. Έμειναν μαζί 13 μέρες κι ύστερα έφυγε η βασίλισσα.
Όταν γύρισε στα Σούσα ο Αλέξανδρος και τέλεσε τους περίφημους ομαδικούς γάμους (Άνοιξη 324 π. Χ.), που ήταν βέβαια μια πολιτική πράξη για τη συγχώνευση και τη συναδέλφωση των λαών, ο ίδιος παντρεύτηκε δυο γυναίκες: τη Στάτειρα, που ήταν κόρη του Δαρείου και την Παρυσάτιδα, που ήταν κόρη του Αρταξέρξη Γ΄ από το δεύτερο περσικό βασιλικό οίκο. Με αυτήν την ενέργεια ήθελε να συνδέσει τις δυο αντίπαλες δυναστείες της Περσίας και να φανεί ως ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου. Πάντρεψε τον Ηφαιστίωνα με τη Δρυπέτιδα (αδελφή της Στάτειρας), γιατί ήθελε τα παιδιά τους να είναι ξαδέλφια.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΑ ΠΟΥ ΣΥΝΕΤΡΙΨΕ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ
Θα αναφερθούμε για λίγο και στον Ηφαιστίωνα. Τους συνέδεε μια μακρά και άδολη φιλία. Μοιράζονταν συχνά το ίδιο αντίσκηνο. Διάβαζαν μαζί τα γράμματα της Ολυμπιάδας προς τον Αλέξανδρο. Δεν είχαν μυστικά ο ένας από τον άλλο. Ο μόνος που μάθαινε τις μύχιες σκέψεις του Αλέξανδρου ήταν ο Ηφαιστίωνας. Όμως τις αποφάσεις τις έπαιρνε πάντα μόνος του ο Αλέξανδρος. Όταν ήθελε να μη γνωστοποιηθεί κάτι εντελώς απόρρητο, του έβαζε μπρος στο στόμα το δάκτυλο, όπου φορούσε το βασιλικό δακτυλίδι με τη σφραγίδα κι αυτό σήμαινε ότι κανείς δεν έπρεπε να μάθει αυτό το μυστικό. Στη μάχη πολεμούσαν πλάι- πλάι. Η διοίκηση μεγάλων μονάδων που δόθηκε στον Ηφαιστίωνα από τον Αλέξανδρο ήταν αξιοκρατική.
Για παράδειγμα, όταν κατέβαιναν τον ποταμό Ινδό, επί 8 μήνες, προς τη θάλασσα, ο Ηφαιστίων διοικούσε το μισό στρατό, βαδίζοντας στην αριστερή όχθη του Ινδού. Δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι οι σχέσεις τους ήταν ανώμαλες. Όλα τα άλλα που φάνηκαν στην ταινία του Όλιβερ Στόουν είναι μόνο για κατανάλωση. Τον Ηφαιστίωνα οι άλλοι φίλοι του Αλέξανδρου δεν τον χώνευαν, γιατί μονοπωλούσε την αγάπη του Αλέξανδρου. Ήταν στα μαχαίρια τόσο με τον Κρατερό, όσο και με τον Ευμένη για λόγους ασήμαντους καμιά φορά (π. χ. για την κατοχή ενός καταλύματος για μια βραδιά μπορούσαν να σκοτωθούν). Κάποτε τράβηξαν τα σπαθιά ο Κρατερός κι ο Ηφαιστίωνας και όρμησαν ο ένας εναντίον του άλλου. Μπήκαν στη μέση 8 στρατιώτες, για να τους χωρίσουν. Ο Αλέξανδρος τους προειδοποίησε ότι θα τους σκότωνε, παρόλο που τους αγαπούσε και τους δυο, εάν το ξανάκαναν αυτό.
Ο Αλέξανδρος έλεγε ότι ο Ηφαιστίωνας τον αγαπούσε σα φίλο, ενώ ο Κρατερός σα βασιλιά.
Ο Ηφαιστίωνας πέθανε στα Εκβάτανα (Οκτώβριος 324 π.Χ.) και αυτό σύντριψε ψυχολογικά τον Αλέξανδρο. Τότε κήρυξε πένθος σε όλη την αυτοκρατορία, διέταξε να κουρέψουν τις χαίτες των αλόγων, έκοψε τα μαλλιά του ο ίδιος, σταύρωσε το γιατρό του Ηφαιστίωνα, το Γλαύκο, γιατί τον θεώρησε υπεύθυνο για το θάνατό του, και ανήγειρε μνημείο προς τιμήν του Ηφαιστίωνα αξίας 10.000 ταλάντων (κάτι τέτοιο υπερβολικό έγινε και με την πρόσφατη ορκωμοσία Μπους, που κόστισε 50 εκατομμύρια δολάρια, για να αποδειχθεί, για άλλη μια φορά, ότι η ιστορία πάντα επαναλαμβάνεται).
Τελειώνοντας θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι πειρασμοί δεν έλειπαν από τον Αλέξανδρο. Ο ίδιος όμως αδιαφορούσε για τις σαρκικές ηδονές, γιατί, ενώ το πνεύμα του ήταν πάντοτε σε εγρήγορση, ήταν δέσμιος του οράματός του για την παγκόσμια κατάκτηση και η αυτοσυγκράτηση που έδειχνε για το γυναικείο φύλο οφειλόταν στις ψυχικές αρετές του. Τα άλλα που λέγονται από κάποιους για τις δήθεν ανορθόδοξες σεξουαλικές του προτιμήσεις είναι εκ του πονηρού. Κάποιοι θέλουν να κτίσουν την καριέρα τους πάνω σε μυθεύματα.
Για μας τους Έλληνες ο Αλέξανδρος πρέπει να μείνει στη συνείδησή μας ως η κιβωτός της ιστορικής μας μνήμης, στην οποία θα πρέπει να καταφεύγουμε, να αντλούμε εμπνεύσεις και δυνάμεις από το έργο του, για να επιβιώσουμε ως φυλή. Την εποχή που ζούμε, της απόλυτης παγκοσμιοποίησης, εάν δεν κρατήσουμε την ιστορία μας, τις παραδόσεις μας, τη θρησκεία μας και την πίστη μας στις πατροπαράδοτες αξίες της φυλής μας, που είναι από τις μακροβιότερες του ανθρώπινου γένους, δεν θα επιβιώσουμε σαν έθνος. Για μας η ιστορία του Μεγάλου Αλέξανδρου πρέπει, λοιπόν, να είναι το γοητευτικό ταξίδι επιστροφής στις ρίζες μας.
* Ο Ιατράκης Εμμανουήλ είναι προϊστάμενος του 1ου Γραφείου Δ/θμιας Εκπ/σης ν. Ηρακλείου
Η γέννηση, η ανατροφή και η εκπαίδευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Του Μανόλη Ιατράκη
Ο Μ. Αλέξανδρος παραμένει ανάμεσα στους νεοέλληνες ο μεγάλος άγνωστος. Αυτό οφείλεται και στο ότι η Ιστορία του Μ. Αλέξανδρου στη Μέση Εκπαίδευση πάντα ήταν τοποθετημένη στο τέλος των σχολικών εγχειριδίων, λόγω πληθώρας ύλης και, ή δεν διδασκόταν καθόλου, ή διδασκόταν περιληπτικά. Στο τωρινό σχολικό εγχειρίδιο της Α΄ τάξης του Γυμνασίου η ιστορία του εμπεριέχεται στις σελ. 226-245 (όλο το βιβλίο έχει 303 σελίδες), ενώ στην Α’ Λυκείου στις σελ 105-111, άρα εδώ υπάρχει άνεση στη δυνατότητα διδασκαλίας.
Οι περισσότεροι έχουν μια γενική και νεφελώδη γνώση του προσώπου του και του έργου του. Γνωρίζουν για το Φίλιππο και την Ολυμπιάδα, για τον Αριστοτέλη, το Βουκεφάλα, για τις μάχες του Γρανικού, της Ισσού, των Γαυγαμήλων. Αγνοούν όμως τις λεπτομέρειες της επικής του πορείας προς Ανατολάς, τη μοναδικότητα της πολιτικής και στρατιωτικής μεγαλοφυΐας του, τη μακρά αλυσίδα των προσωπικών ηρωισμών του, την ηθική πλευρά της προσωπικής μεγαλοσύνης του και, βέβαια, την πολιτιστική του προσφορά στην Οικουμένη.
Είναι ο άνθρωπος που υπήρξε Μέγας και επίκαιρος για πάνω από 2300 χρόνια. Με το έργο του σφράγισε τη μοίρα του Ελληνισμού, επέδρασε κυριαρχικά στις καρδιές, στη φαντασία, στη σκέψη, στα πνεύματα και στον τρόπο ζωής των μεταγενέστερων.
Θα επιχειρήσω μια προσέγγιση σε μερικά θέματα, όπως αναφέρονται στον τίτλο του άρθρου, αναφερόμενος σ΄ αυτά άλλοτε περιληπτικά και άλλοτε διεξοδικότερα, κάνοντας και τις ανάλογες διευκρινήσεις, παραπομπές ή παρατηρήσεις , για να γίνουν κατανοητά στον αναγνώστη διάφορα γεγονότα, που στους περισσότερους είναι άγνωστα. Θα ακολουθήσω αυτό τον τρόπο, γιατί η ύλη που έχουμε για τον Αλέξανδρο είναι τεράστια και για να επισημανθούν θα χρειαζόταν να γραφεί κάποιο βιβλίο και όχι ένα απλό άρθρο.
Γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου του 356π.χ στην Πέλλα. Η γέννηση του συνδέθηκε με τα εξής γεγονότα.:α) Τη νύχτα που γεννήθηκε ο Αλέξανδρος, ο Ηρόστρατος πυρπόλησε το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο (ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου), β) Την ίδια μέρα ο Φίλιππος, ενώ βρισκόταν σε εκστρατεία, πληροφορήθηκε ότι στην 106η Ολυμπιάδα ένα άλογό του πρώτευσε γ) ότι η Ποτίδαια κατελήφθη και δ) ότι ο Παρμενίων νίκησε τους Ιλλυριούς. Είναι μάλλον απίθανο να συνέβησαν την ίδια μέρα όλα μαζί αυτά τα γεγονότα, αλλά αυτό έχει να κάνει βέβαια και με τη μυθοπλασία που δημιουργήθηκε για τη γέννηση του Αλεξάνδρου.
Η μητέρα του, η Ολυμπιάδα, προσέλαβε αμέσως μια τροφό ευγενικής καταγωγής, που λεγόταν Λανίκη, για να τον θηλάσει μαζί με το γιο της Πρωτέα. Ο Αλέξανδρος έτρεφε τα τρυφερότερα αισθήματα γι αυτήν σ΄όλη του τη ζωή. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι οι δυο της γιοι πέθαναν στην εκστρατεία της Μ. Ασίας και ο αδελφός της Κλείτος «ο μέλας», αντιβασιλιάς τότε της Βακτριανής (Αφγανιστάν) σκοτώθηκε απ΄ τον Αλέξανδρο στο γνωστό επεισόδιο. Ο Αλέξανδρος ποτέ δεν συγχώρησε τον εαυτό του για το παραπάνω γεγονός.
Μέχρι τα έξι του χρόνια βρισκόταν στα χέρια της μητέρας του και της τροφού του. Τη μητέρα του ποτέ δεν την αποχωρίστηκε ψυχικά σ΄ όλη τη διάρκεια της πολυτάραχης ζωής του. Η μητέρα του καταγόταν από το βασιλικό οίκο της Ηπείρου. Ήταν αδελφή του βασιλιά Αλέξανδρου. Ο Φίλιππος τη γνώρισε στη Σαμοθράκη σε ηλικία 20 ετών, ενώ αυτή ήταν τότε 19 ετών (άλλοι λένε ότι ήταν τότε 13 ετών). Η Ολυμπιάδα ήταν μυημένη στα Καβείρια μυστήρια. Ήταν πολύ όμορφη, μυστικοπαθής, σκληρή και βίαιη γυναίκα και υπήρξε μια από τις εφτά γυναίκες που παντρεύτηκε ο Φίλιππος. Με τον άνδρα της γέννησε άλλη μια κόρη, την Κλεοπάτρα, αλλά μαζί του δεν την ένωνε κανείς ψυχικός δεσμός. Ο Φίλιππος συνήθως έλειπε στις διάφορες εκστρατείες του, επομένως ο Αλέξανδρος μεγάλωνε στη σκιά του και ήταν υπό την άμεση επιρροή και επίβλεψη της μητέρας του. Έτσι απέκτησε ένα Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, κατά κάποιο τρόπο, που θα εκδηλωθεί αργότερα με τις ηλικιωμένες βασίλισσες (Άδα, βασίλισσα της Μιλήτου και Σισύγαμβις, η μητέρα του Δαρείου), που θα συναντήσει αργότερα. Η Ολυμπιάδα του έβαλε την ιδέα ότι ήταν γιος θεού και αυτό επηρέασε ουσιαστικά τον Αλέξανδρο, τόσο στις σχέσεις του με το Φίλιππο, όσο και με τους υπηκόους του αργότερα (ιδέα θεοποίησής του).
Η μητέρα του του μίλησε για την καταγωγή του, ότι δηλ. ο βασιλικός οίκος της Μακεδονίας προερχόταν από τον Ηρακλή, ενώ η ίδια, ως γόνος του Ηπειρωτικού θρόνου, καταγόταν από τον Αχιλλέα. Μ΄ αυτές τις αφηγήσεις η Ολυμπιάδα εξήψε τη φαντασία του Αλεξάνδρου και θεμελίωσε στην ψυχή του την επιθυμία να φτάσει και να ξεπεράσει σε δόξα και ανδρεία τους δυο αυτούς ήρωες. Η Ολυμπιάδα επίσης του ενέπνευσε βαθιά αφοσίωση προς τα θεία, οδηγώντας τον σε καθημερινές θυσίες, μια συνήθεια που θα διατηρήσει σ όλη του τη ζωή.
Ο πατέρας του (382-336 π.Χ) ήταν το πιο άτυχο πρόσωπο της Ιστορίας. Πρώτα γιατί είχε αντίπαλο το Δημοσθένη, που τον πολέμησε-δυσφήμησε μια ζωή, κι ύστερα γιατί έμεινε στη σκιά του Αλεξάνδρου, που μονοπώλησε βέβαια τον κυρίαρχο ρόλο ως ο παγκόσμιος κατακτητής. Σε ηλικία 23 ετών έγινε βασιλιάς, αφού παραμέρισε τον ανιψιό του, που ήταν ο νόμιμος διάδοχος και βασίλευσε επί 23 επίσης χρόνια, πριν δολοφονηθεί από το σωματοφύλακά του Παυσανία. Ήταν μεγάλος στρατιωτικός οργανωτής, ο δημιουργός της μακεδονικής φάλαγγας, σπουδαίος διπλωμάτης, πολύ γοητευτικός και ευχάριστος άνθρωπος. Ήξερε να υποχωρεί όταν έπρεπε και υποστήριζε τις απόψεις του με σθένος και παρρησία. Πολύ καλός ρήτορας, καλύτερος απ’ τον Αλέξανδρο. Ήταν ο δυνατότερος βασιλιάς της Ευρώπης, ο άνθρωπος που ήθελε να ενώσει τους Έλληνες υπό την εξουσία του για τον πόλεμο εναντίον των Περσών. Από τον πατέρα ο Αλέξανδρος έμαθε τη στρατιωτική δεξιότητα και την ηγεσία. Από τη μητέρα του κληρονόμησε τη φλογερή συναισθηματική της φύση.
Η εκπαίδευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Όταν ο Αλέξανδρος έγινε περίπου επτά ετών οι γονείς του προσέλαβαν τους πιο ικανούς παιδαγωγούς για να τον εκπαιδεύσουν. Αυτό δείχνει πόσο πολύ ενδιαφέρονταν για το διάδοχο του θρόνου. Δύο ήταν οι κυριότεροι παιδαγωγοί του: Ο Λεωνίδας (συγγενής της Ολυμπιάδας, δηλ. Ηπειρώτης) και ο Λυσίμαχος (Ακαρνάνας). Ο Λεωνίδας ήταν πολύ λιτοδίαιτος , αυστηρών ηθών, λακωνικός και σκληραγωγημένος. Αυτές τις ιδιότητες επέβαλε στο νεαρό μαθητή του. Τον έντυνε ελαφρά, τον έβαζε να τρώει άγευστα φαγητά, τον υποχρέωνε σε κοπιαστικές σωματικές ασκήσεις, σε εξαντλητικές πορείες, μέρα και νύχτα, σε οπλασκίες και ιππευτικές ασκήσεις. Ήθελε να τον κάμει λιτοδίαιτο, σκληραγωγημένο και εγκρατή, πράγμα που το πέτυχε. Αυτές τις αρετές ο Αλέξανδρος τις διατήρησε σ΄ όλη του τη ζωή. Στις εκστρατείες του ποτέ δεν φάνηκε να υποφέρει ούτε από κούραση , ούτε από πείνα , ούτε από δίψα. Μόνο για το θέμα του ύπνου παραπονέθηκε κάποτε λέγοντας ότι δεν μπορεί να γλιτώσει απ΄ αυτόν. Είπε επίσης κάποτε ότι η κούραση και ο πόθος ήταν τα δυο πράγματα που του θύμιζαν ότι ήταν σαν τους άλλους ανθρώπους.
Απ΄ την άλλη μεριά ο Λυσίμαχος του μετέδωσε τους θησαυρούς της Ελληνικής Παιδείας και την ιστορία των προγόνων του. Ήταν πληθωρικός στα λόγια και κόλακας. Προσπάθησε να τον γαλουχήσει με την Ιλιάδα και να τον ταυτίσει με τον Αχιλλέα και προσπαθούσε πάντα όχι μόνο να του μοιάσει, αλλά και να τον ξεπεράσει. Επίσης προσπάθησε να του διδάξει τη μετριοπάθεια και την αυτοκυριαρχία, όπως και την υποταγή των παρορμήσεων στη λογική. Εκτός από τους δυο παραπάνω παιδαγωγούς υπήρχαν και άλλοι υποδεέστεροι, που του δίδαξαν μουσική, γραφή, μαθηματικά κτλ. Μαζί με τον Αλέξανδρο και άλλοι συνομήλικοί του και φίλοι του, παιδιά ευγενών, όπως ο Ηφαιστίωην υποταγή των παρορμήσεων στη λογική.
Εκτός από τους δυο παραπάνω παιδαγωγούς υπήρχαν και άλλοι υποδεέστεροι, που του δίδαξαν μουσική, γραφή, μαθηματικά κτλ. Μαζί με τον Αλέξανδρο και άλλοι συνομήλικοί του και φίλοι του, παιδιά ευγενών, όπως ο Ηφαιστίωξανδρου, που έγινε διάσημο, το πήρε μάλλον από το λιτοδίαιτο Λεωνίδα, που βάδιζε έτσι. Βέβαια, ο Αλέξανδρος είχε και κάποιες συνήθειες και τάσεις που δεν άρεσαν στο Φίλιππο. Είχε τη μανία να επικρίνει τους άλλους και να νομίζει τον εαυτό του σοφότερο από τους μεγαλύτερούς του. Ήταν αξιοπρεπής και αγέλαστος. Του έλλειπε το αίσθημα του αστείου , είτε από φυσικού του, είτε λόγω της ανατροφής που πήρε. Ήταν όμως πολύ συναισθηματικός και η τρυφερή μουσική και ποίηση τον συγκινούσαν πολύ. Ήταν ενθουσιώδης αναγνώστης του Ομήρου ( μια έκδοση της Ιλιάδας από τον Αριστοτέλη την είχε μαζί του μέσα σ΄ ένα κιβώτιο που πήρε μετά τη μάχη της Ισσού και τις ώρες της ανάπαυσής του τη μελετούσε συνεχώς). Ενώ έπαψε να παίζει άρπα , επειδή ο πατέρας του κάποτε τον κορόιδεψε. Γι΄ αυτό και έκτοτε αρεσκόταν μόνο στο να ακούει στρατιωτικά εμβατήρια. Σ΄ αυτή την ηλικία το πρόσωπο του φαινόταν απαλό, ήταν λευκό και ρόδινο σαν κοριτσιού, ενώ το σώμα του ήταν λεπτό και όλο μυς. Είχε τη συνήθεια σ΄ όλη του τη ζωή να κλίνει ελαφρά προς τα αριστερά το κεφάλι του και να κοιτάζει τον ουρανό με τα υγρά του μάτια. Τις γυναίκες τις κοίταζε «υπό γωνίαν», ίσως όχι από αδιαφορία, αλλά γιατί αυτό απαιτούσε ο ρόλος του ως κυρίαρχου βασιλιά. Κάποτε είπε ότι τον ζάλιζαν με την ομορφιά τους, όταν τις παρατηρούσε.
Αυτό ανησυχούσε το Φίλιππο, γιατί φοβόταν μήπως βγει θηλυπρεπής, επειδή η ομορφιά του Αλέξανδρου ήταν κιόλας διάσημη. Κι αυτά βέβαια σε μια εποχή όπου η ομοφυλοφιλία ήταν κάτι το εντελώς συνηθισμένο.
Στα δώδεκα ή δεκατρία του χρόνια έχουμε το γνωστό περιστατικό με το Βουκεφάλα, όπως το έχω περιγράψει στο προηγούμενό μου άρθρο ( 20. 12.2004) σ΄ αυτή την εφημερίδα . Στα δεκατρία του χρόνια ο Φίλιππος αποφάσισε να τον αναθέσει σ΄ ένα άλλο παιδαγωγό , τον Αριστοτέλη, που θα εξουδετέρωνε αυτά τα δυσάρεστα χαρακτηριστικά, τη μυστικοπαθή επίδραση της Ολυμπιάδας και την αυστηρή και ακοινώνητη ανατροφή του Λεωνίδα.
Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 383 π. Χ (ή κατ΄ άλλους το 384 π.Χ) στα Στάγειρα της Χαλκιδικής, πόλη που είχε καταστρέψει ο Φίλιππος. Όταν ήταν δεκαοκτώ ετών μαθήτευσε κοντά στον Πλάτωνα, ο οποίος πέθανε το 347 π.Χ. Ο Αριστοτέλης ήταν ο καλύτερος μαθητής του Πλάτωνα και αναδείχθηκε ως ο μεγαλύτερος φιλόσοφος των αιώνων. Ήταν σχεδόν συνομήλικος του Φιλίππου και όταν ανέλαβε να διαπαιδαγωγήσει τον Αλέξανδρο ήταν 41 ετών. Ήταν κοντός και αδύνατος άνθρωπος, είχε ειρωνικό ύφος , άσχημη εμφάνιση και εύθραυστη υγεία. Ήταν όμως πάντα πολύ καλά ντυμένος, αγαπούσε τις ανέσεις, τα καλά γεύματα και την πολυτέλεια. Δεν είχε τη φήμη εύθυμου συντρόφου, όμως ο Φίλιππος ήθελε ένα παιδαγωγό που θα έδινε στον Αλέξανδρο να καταλάβει ότι η αφοσίωση στη μελέτη, στη θρησκεία, στην εντατική εργασία , δεν ήταν καθόλου αντίθετη προς την καλή θέληση, το γέλιο και το τραγούδι .
Ο Φίλιππος τον δέχτηκε με μεγάλες τιμές. Του υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει την πατρίδα του και, για να αποφύγει την επιρροή της Ολυμπιάδας προς τον Αλέξανδρο, του όρισε ως τόπο διδασκαλίας τη Μιέζα (κοντά στη Νάουσα). Τέσσερις αιώνες αργότερα έδειξαν στον Πλούταρχο, που πέρασε από εκεί, τα πέτρινα καθίσματα και τις σκιερές δενδροστοιχίες, όπου ο Αριστοτέλης έδινε τα μαθήματά του στην ύπαιθρο.
Η Σχολή του Αριστοτέλη ονομάστηκε Περιπατητική, επειδή οι μαθητές διδάσκονταν καθώς περπατούσαν. Εκεί ο Αλέξανδρος μαζί με άλλους πρίγκιπες και ευγενείς νέους έμαθε από το θετικό Αριστοτέλη την τέχνη της λογικής και της επιστημονικής σκέψης.
Ο Αλέξανδρος αναδείχτηκε ως ο καλύτερος μαθητής της Σχολής. Συμμαθητές του είχε πολλούς από τους μετέπειτα συμβούλους, σωματοφύλακες και στρατηγούς του. Ανάμεσα σ΄ αυτούς υπήρχαν και πολλοί ευγενείς νέοι από την Ελλάδα, όπως ο Νέαρχος από την Κρήτη, ο Πτολεμαίος, ο Ηφαιστίωνας, οι δυο γιοί του Παρμενίωνα, ο ΄Αρπαλος κλπ. Ήταν εργατικός, έξυπνος, με γρήγορη αντίληψη, αφοσιωμένος στα βιβλία του. Αργότερα ο Αλέξανδρος έλεγε ότι ο Αριστοτέλης του έμαθε « να ζεί με αξιοπρέπεια». Σ΄ αυτή την ηλικία είχε αυτοκυριαρχία, το αίσθημα του καθήκοντος, είχε καλή διαγωγή και ήταν τίμιος .
Όταν ο Αριστοτέλης τον πήρε στα χέρια του θα πρέπει να ήταν ένα παιδί κάπως μαζεμένο και ήσυχο, παρόλο που σαν χαρακτήρας ο Αλέξανδρος ήταν ειλικρινής και ανοιχτόκαρδος, θερμός και μεγαλόψυχος, ζωηρός και προσεκτικός , θαρραλέος και γενναίος, ήταν όμως πολύ υπερόπτης και άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση. Όταν οι σύντροφοι του έγιναν άνδρες και σκεφτόντουσαν τις ερωμένες ή τις γυναίκες τους , ο Αλέξανδρος ήταν πολύ άπειρος πάνω σ’ αυτό το θέμα. Ο Φίλιππος προβληματιζόταν γι’ αυτό το θέμα , αλλά θα το δούμε εκτενέστερα στη συνέχεια.
Ο Αριστοτέλης δίδαξε τον Αλέξανδρο γραμματική, μουσική, γεωμετρία, ρητορική και φιλοσοφία. Ο Πλούταρχος προσθέτει σε αυτά και την Ιατρική. Επίσης πήρε μαθήματα απαγγελίας από τον Αναξιμένη. Τους στρατιώτες του τους συνήρπαζε με το λόγο του και ήταν έτοιμοι να θυσιαστούν για χάρη του, γιατί αυτός ήταν το παράδειγμα.
Μ’ άλλα λόγια η εκπαιδευτική μέθοδος του Αριστοτέλη έτεινε στην ανάπτυξη του ατομικού του χαρακτήρα και έτσι έγινε ο Αλέξανδρος σπουδαίος συζητητής. Του άρεσε να συζητά επί πολύ χρόνο όρθιος, τόσο που οι συνομιλητές του κουράζονταν. Μερικές φορές όμως ξεσπούσε σε εκρήξεις ανταρσίας, επειδή δεν ανεχόταν κανένα καταναγκασμό. Ύστερα από λίγα χρόνια ο Αριστοτέλης δημοσίευσε μερικά βιβλία του με τις αρχές της φιλοσοφίας του και ο Αλέξανδρος θύμωσε με αυτό. Του έστειλε επιστολή λέγοντας του ότι δεν έκανε καλά που δημοσίευσε τη διδασκαλία του, «γιατί τί θα ξέρουμε εμείς περισσότερο από τους άλλους, αν τα θέματα που αποτελούσαν την ιδιαίτερη μας μόρφωση, γίνουν προσιτά σε άλλους»; Ήθελε δηλαδή για τον εαυτό του το μονοπώλιο της γνώσης. Εδώ θα πρέπει να προσθέσω ότι οι σχέσεις του με τον Αριστοτέλη χάλασαν μετά την εκτέλεση του Καλλισθένη, που ήταν ανιψιός του Αριστοτέλη.
Ο Καλλισθένης ακολούθησε τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία, ως ο επίσημος ιστοριογράφος του και ως ο κύριος επιστημονικός παρατηρητής της εκστρατείας του. Ως πραγματικός φιλόσοφος της αυλής έδινε με παρρησία τις συμβουλές του στον Αλέξανδρο. Μετά την εκτέλεση του Καλλισθένη ξεκίνησε και η επιχείρηση κατασυκοφάντησης του Αλεξάνδρου, από τους μαθητές του Αριστοτέλη. Έκτοτε ψυχράθηκαν οι μέχρι τότε άριστες σχέσεις του Αριστοτέλη με τον Αλέξανδρο, οι οποίες ήταν πάντα καλές δεδομένου ότι ο Αλέξανδρος του έστελνε δείγματα της πανίδας, της χλωρίδας και του ορυκτού πλούτου της Ανατολής για μελέτη.
Ο Καλλισθένης αντιπροσώπευε,σύμφωνα με την εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ” της Κρήτης, στην αυλή του Αλεξάνδρου τη μακεδονική αντίδραση στα σχέδια του, τόσο για τη συγχώνευση των λαών , όσο και για τη θεοποίηση του. Οι άλλοι ΄Ελληνες δέχονταν τη θεοποίηση του, ενώ οι Μακεδόνες όχι. Οι Σπαρτιάτες έλεγαν: « Αν ο Αλέξανδρος θέλει να είναι Θεός, ας είναι». Κι αυτό βέβαια παρόλο που ήταν αντίπαλοί του και ήταν και οι μόνοι, που σύμφωνα με το συνέδριο της Κορίνθου, δεν τον ακολούθησαν στην εκστρατεία του. Υπάρχει και μια σχετική μαρτυρία για τη στάση του Καλλισθένη στην αυλή του Αλεξάνδρου. Σε κάποιο συμπόσιο οι προσκεκλημένοι έσκυβαν και προσκυνούσαν τον Αλέξανδρο και στη συνέχεια ο Αλέξανδρος τους φιλούσε στο μάγουλο. Αυτό ήταν το τυπικό της αυλής. Ο Καλλισθένης αρνήθηκε να τον προσκυνήσει και όταν πλησίασε για να τον χαιρετήσει ο Αλέξανδρος οι αυλοκόλακες του φώναξαν: « Βασιλιά, μην τον φιλήσεις, γιατί δεν σε προσκύνησε». Έτσι κι έγινε οπότε ο Καλλισθένης είπε: « Φεύγω πιο φτωχός κατά ένα φιλί».
Αυτά για να καταλάβουμε το κλίμα της αυλής, τις μηχανορραφίες των φίλων και των αυλικών του Αλεξάνδρου και πόσο δύσκολο ήταν, σ΄ ένα τέτοιο περιβάλλον, να είναι ο Αλέξανδρος ψύχραιμος, νουνεχής, δίκαιος και διπλωμάτης.
Το υπογράφει ο κ. Μανόλης Ιατράκης, προϊστάμενος του 1ου Γραφείου Δ/θμιας Εκπαίδευσης.
Y.Γ ΣΤΟ ΜΑΚΕΛΕΙΟ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΕΝΤΥΠΩΣΗ ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΙΑΤΡΑΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΝΑ AΣΧΟΛΗΘΕΙ ΜΕ ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΝΘΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ ΚΑΙ ΤΑΙΝΙΕΣ. ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ ΔΕΝ ΤΙΣ ΥΙΟΘΕΤΕΙ, ΟΠΩΣ ΛΕΕΙ ΑΛΛΑ ΑΡΕΣΚΕΤΑΙ ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ.
ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ 5 ΛΕΠΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΛΑΜΨΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗ;
ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ ΚΥΡΙΕ ΙΑΤΡΑΚΗ; ΠΡΟΣΘΕΤΕΙ ΚΑΤΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ‘ΠΑΝΗΓΥΡΙ” ΣΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ;