“Ο πυρετός του χρυσού φτωχαίνει την Ελλάδα “

«Εδώ, βλέπετε; Εδώ είναι που θέλουν να φτιάξουν το πηγάδι”. Ο Λάζαρος …
Τόσκας δείχνει με το δάχτυλο την κορυφή του βουνού. Μέσα σε δάση δρυός, οξιάς και πεύκων θα δημιουργηθεί το οpen-pit – όπως έμαθαν να το λέν οι κάτοικοι -, η μεγάλη εκσκαφή που μια μεταλλευτική εταιρεία, η Hellas Gold, σχεδιάζει για να εξάγει το θησαυρό που κρύβεται στα έγκατα του όρους Κάκαβος, στις Σκουριές.

Εδώ και χιλιετίες είναι γνωστός ο πλούτος αυτής της γωνιάς της Χαλκιδικής, στη βόρεια Ελλάδα: χαλκός, άργυρος, μόλυβδος, ψευδάργυρος και
πάνω απ’ όλα χρυσός, ο οποίος έχει τετραπλασιαστεί σε αξία κατά τα τελευταία 10 χρόνια. Μόνο στις Σκουριές, τα αποθέματα εκτιμώνται σε 3,6 εκατομμύρια ουγκιές, πάνω από 100 τόνους. Αλλά εκεί όπου ορισμένοι βλέπουν επιχειρήσεις και ευκαιρίες για δουλειά σε μια γη που περιβάλλεται από ανεργία, άλλοι φοβούνται την καταστροφή του οικοσυστήματος υπέρ μιας αναπτυξιολαγνείας οδηγούμενης από την οικονομική κρίση, την οποία δεν εμπιστεύονται.

Ο Τόσκας είναι ένας πολιτικός μηχανικός 54 ετών. Ζει στη Μεγάλη Παναγία, το πιο κοντινό χωριό στην εκμετάλλευση των Σκουριών. Είναι ένας από τους ηγέτες του κινήματος που αντιτίθεται στο σχέδιο και κατά τους τελευταίους μήνες έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλές δράσεις διαμαρτυρίας.
Ο μηχανικός δείχνει τις εργασίες που έχουν ήδη γίνει για την αποστράγγιση του νερού: “Θα πρέπει να στραγγίστει το βουνό για να κατασκευαστούν οι γαλαρίες”. Κάτω από την ανοιχτή εξόρυξη, η οποία θα φτάσει μέχρι τα 250 μέτρα βάθος, στη συνέχεια θα διανοιγούν σήραγγες μέχρι βάθους 700 μέτρων.
Οι κάτοικοι φοβούνται για τους υδατικούς πόρους της περιοχής. “Στη γη υπάρχουν πολλά μέταλλα και μεταξύ αυτών αρσενικό, σε υψηλά ποσοστά … Δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί”, λέει ο Τόσκας. Στις συζητήσεις με όσους αντιτίθενται στο σχέδιο, το αρσενικό εμφανίζεται συχνά.
Λένε ότι η μέθοδος που θέλει να χρησιμοποιήσει η εταιρεία για την απόληψη του χρυσού – που ονομάζεται flash-smelting – δεν είναι εφαρμόσιμη σε μια τοποθεσία με υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού.

Ο Eduardo Moura, αντιπρόεδρος της Eldorado Gold (του καναδικού μεταλλευτικού κολοσσού που κατέχει το 95% της Hellas Gold), απαντά μέσω e-mail ότι η εταιρεία λειτουργεί σε αυστηρή συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή και την ελληνική περιβαλλοντική νομοθεσία και ότι “η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τα μεταλλεία της Χαλκιδικής χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να προετοιμαστούν, να αξιολογηθούν και να εγκριθούν από το ελληνικό κράτος. ” Όσο για την παραγωγική διαδικασία, η εταιρεία ισχυρίζεται ότι έχουν γίνει “δοκιμές για να διαπιστωθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία.”

Ο μηχανικός Λάζαρος Τόσκας, στην περιοχή όπου ανασκάπτεται το μεταλλείο.
MARIANGELA PAONE
“Δεν είμαι υπέρ ή κατά. Αλλά θα ήθελα η εργασία να προέλθει από άλλες εναλλακτικές λύσεις”, λέει ο ιδιοκτήτης ενός κοσμηματοπωλείου στην Ιερισσό, ένα τουριστικό θέρετρο της Χαλκιδικής που έχει μετατραπεί στη βάση της διαμαρτυρίας ενάντια στο μεταλλείο. Ο κοσμηματοπώλης συνοψίζει τις ανησυχίες των ανθρώπων, ακόμη και εκείνων που, σαν κι αυτόν, δεν έχουν συμμετάσχει στις διαδηλώσεις.

“Το νερό που πίνουμε προέρχεται από το βουνό. Αν μολυνθεί, τι θα κάνουμε;” λέει.
Στη συνέχεια, είναι ο τουρισμός: “Εσείς πιστεύετε ότι κάποιος θα ερχόταν, αν ήξερε ότι σε λίγα χιλιόμετρα απόσταση υπάρχει ένα μεταλλείο;”. Βεβαιώνει ότι κατανοεί τις ανησυχίες των ανέργων, που είναι η κύρια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών που είναι υπέρ και εκείνων που απορρίπτουν το σχέδιο. Στην πραγματικότητα, η εταιρεία απασχολεί ήδη 1.100 εργαζόμενους.
“Οι δραστηριότητές μας θα δημιουργήσουν περισσότερες από 5.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας», δηλώνει ο Moura.
Πολλοί πιστεύουν, ωστόσο, ότι τα οφέλη δεν αντισταθμίζουν τους κινδύνους, και είναι δύσπιστοι απέναντι στις επίσημες πληροφορίες. Και για να εξηγήσουν τους λόγους της δυσπιστίας, δείχνουν τον τρόπο που το Κράτος έκανε μια πολύ κακή συμφωνία πώλησης των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης του μεταλλευτικού έργου, σε μια περιοχή, τη βόρεια Ελλάδα, η οποία διαθέτει μέταλλα αξίας περίπου 20.000 εκατομμύριων ευρώ.

Τον Δεκέμβριο του 2003, η ελληνική κυβέρνηση πήρε τον έλεγχο του ορυχείου μετά από μια εξωδικαστική συμφωνία με την TVX Hellas, την προηγούμενη ιδιοκτήτρια, η οποία έκλεισε το έργο μετά από τις διαμαρτυρίες του τοπικού πληθυσμού.
Το κράτος τα αγόρασε για 11 εκατ. ευρώ και τα πούλησε την ίδια μέρα για το ίδιο ποσό στην Hellas Gold, που είχε ιδρυθεί τρεις ημέρες νωρίτερα, δίνοντας της όλα τα δικαιώματα εκμετάλλευσης. Λίγο αργότερα, το 95% των μετοχών της εταιρείας αποκτήθηκαν από την καναδική Ευρωπαϊκή Goldfields (EG). Στο πλαίσιο ενός ελέγχου, η αγοραία αξία της εταιρείας εκτιμήθηκε έπειτα σε περίπου 400 εκατ. ευρώ. Το 2012 η EG απορροφήθηκε από την Eldorado.

Η εταιρεία υπερασπίζεται το έργο και υποστηρίζει ότι «έχει όλες τις απαραίτητες περιβαλλοντικές άδειες.”
Όμως, οι ομάδες που αντιτίθενται στο μεταλλείο προσέβαλαν ενώπιον του Ελληνικού Συμβουλίου της Επικρατείας τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ακόμα αναμένεται η τελική απόφαση. Εν τω μεταξύ, το συμβούλιο επέτρεψε στα μέσα του 2012 στην εταιρεία να συνεχίσει τη δραστηριότητα της εκχέρσωσης της έκτασης από τα δέντρα, που είχε αμφισβητηθεί από τους αντιδρώντες.

“Είναι αλήθεια ότι έχουν περιβαλλοντικές άδειες, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να προχωρήσουν με το έργο. Χρειάζονται ακόμα τεχνικές εγκρίσεις. Δεν μπορούν να ξεκινήσουν την κατασκευή της μονάδας παραγωγής ή την απόθεση των αποβλήτων. Αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να κόψουν το δάσος … », λέει η Μαρία Καδόγλου, ένα από τα πιο ενεργά μέλη του αντιμεταλλευτικού κινήματος.

“Εδώ, μεταξύ του 1947 και του 1949 είχαν δοθεί σημαντικές μάχες του εμφυλίου πολέμου», λέει ο Γιώργος Ταραζάς, άνεργος, που ήταν στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων κατά του σχεδίου. Κάποιες κατέληξαν σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Μια φορά, το περασμένο καλοκαίρι, μετά από μια μάχη στο βουνό, τα ΜΑΤ κατέβηκαν στο κέντρο της Ιερισσού και έκαναν χρήση δακρυγόνων. “Μερικοί είχαμε δει ΜΑΤ μόνο στην τηλεόραση», λέει ο Ταραζάς.

Η σύμβαση με την οποία το Ελληνικό Δημόσιο πούλησε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της μεταλλευτικής περιοχής των Σκουριών, αφού παραιτήθηκε από τα τέλη παραχώρησης, ερευνήθηκε το 2008 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία τρία χρόνια μετά αποφάσισε ότι επρόκειτο για κρατική ενίσχυση που παραβίαζε τους ευρωπαϊκούς κανόνες ανταγωνισμού.

Η αγοράστρια εταιρεία, Hellas Gold, που είχε ιδρυθεί πριν από τρεις ημέρες, ήταν στον έλεγχο του ομίλου ΑΚΤΩΡ (σήμερα κατέχει το 5% των μετοχών), ενός κατασκευαστικού κολοσσού, αναδόχου των περισσότερων από τα έργα των Ολυμπιακών του 2004 που ανήκει στην οικογένεια Μπόμπολα , μια από τις πιο ισχυρές στην Ελληνική οικονομία, ιδιοκτήτρια, μεταξύ άλλων, το μεγαλύτερου ιδιωτικού τηλεοπτικό σταθμό, του Mega TV.

Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αυτή η σύμβαση, που κλείστηκε χωρίς δημόσιο διαγωνισμό, πούλησε με κακούς όρους το μεταλλείο και έτσι διέταξε την εταιρεία να πληρώσει € 15 εκατομμύρια ως αποζημίωση στο κράτος που είχε εγκρίνει την πώληση.

Τη σύμβαση διαπραγματεύτηκε ο τότε Υφυπουργός Οικονομίας κ. Χρήστος Πάχτας ο οποίος λίγο αργότερα παραιτήθηκε, αφού έγινε γνωστό ότι είχε διευκολύνει την αλλαγή ενός νόμου ώστε να κατασκευαστεί ένα μεγάλο τουριστικό συγκρότημα στην περιοχή. Ο Πάχτας, που έχει εκλεγεί Δήμαρχος του δήμου στον οποίο βρίσκεται η μεταλλευτική περιοχή, είναι ένας από τους μεγάλους υποστηρικτές του έργου.
Oλοσέλιδο δημοσίευμα στην Κυριακάτικη Εl Pais 27 Ιανουαρίου
antigoldgreece