του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Με εκτιμώμενη περιουσία περί τα 14,5 δισεκατ. ευρώ, ο Τζωρτζ Σόρος είναι ένας ευφυέστατος και πολύ φιλοσοφημένος επενδυτής, που κάποιοι αποκαλούν τον «μεγαλύτερο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό μάνατζερ». Και ίσως να έχουν δίκιο. Αν κάποιος το 1969 είχε εμπιστευθεί στον Ουγγρο-Αμερικανό διαχειριστή χρήματος 1.000 δολλάρια σήμερα θα είχε μία μικρή περιουσία 4 εκατ. δολλαρίων, ίσως και….
παραπάνω.
Μοναδική δε τέχνη του κ. Σόρος είναι η βραχυπρόθεσμη κερδοσκοπία, η οποία στηρίζεται σε μαζικά και υψηλής μοχλεύσεως στοιχήματα προς την κατεύθυνση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Το περίφημο hedge fund του, το Quantum, είναι γνωστό για την παγκόσμια μακρο-στρατηγική του, που είναι επικεντρωμένη σε μαζικά μονοδρομικά στοιχήματα στις κινήσεις συναλλαγματικών ισοτιμιών, τιμών εμπορευμάτων, παραγώγων και άλλων ενεργητικών στοιχείων που στηρίζονται σε μακροοικονομική ανάλυση.
Μαθητής του μεγάλου Αυστριακού φιλοσόφου Καρλ Πόππερ και απόφοιτος του London School of Economics (LSE), ο Τζωρτζ Σόρος επιθυμεί διακαώς να τον αποκαλούν σήμερα φιλόσοφο και όραμά του είναι η εδραίωση στην Ευρώπη και στην Δύση γενικότερα μιας νέας «ανοικτής κοινωνίας». Όμως, όπως και ο Καρλ Πόππερ, πιστεύει ότι μια τέτοια κοινωνία από μακροοικονομικής πλευράς δεν μπορεί να στηρίζεται στην νεοκλασσική οικονομική αντίληψη, η οποία δίνει ιδιαίτερο βάρος στην υπόθεση του τέλειου ανταγωνισμού και την ύπαρξη τέλειας γνώσης.
Σε συνομιλία που είχα μαζί του το 2005 στην Βουδαπέστη, ο Τζωρτζ Σόρος είχε δηλώσει ξεκάθαρα ότι οι συμμετέχοντες στις αγορές δεν πρέπει να βασίζουν τις αποφάσεις τους μόνον στην γνώση, γιατί οι προκατειλημμένες αντιλήψεις τους δεν επηρεάζουν μόνον τις τιμές στις αγορές αλλά και τα θεμελιώδη μεγέθη τα οποία υποτίθεται ότι εκφράζουν οι τιμές.
«Πιστεύω ότι ο τρόπος σκέψης αυτών που συμμετέχουν στην αγορά έχει διπλή λειτουργία. Από την μια μεριά, επιδιώκουν να καταλάβουν μία κατάσταση. Πρόκειται γι αυτό που αποκαλώ γνωστική λειτουργία.
Όμως, από την άλλη πλευρά, προσπαθούν να αλλάξουν μία κατάσταση. Ονομάζω αυτή την λειτουργία χειραγωγική ή συμμαχική. Υπό αυτούς τους όρους, οι δύο αυτές λειτουργίες ενεργούν προς αντίθετες κατευθύνσεις και, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορούν να παρεμβάλλονται η μία στην άλλη. Ονομάζω αυτή την παρεμβολή ανακλαστικότητα. Όταν έγινα ένας από τους συμμετέχοντες στις αγορές, εφάρμοσα αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο στις χρηματοοικονομικές αγορές. Μού επέτρεψε να κατανοήσω καλύτερα τις αρχικά ισχυροποιούμενες, αλλά τελικά αυτοκαταστροφικές, διαδικασίες ανόδου-πτώσης και χρησιμοποίησα αυτή την διορατικότητα ως διαχειριστής ενός κεφαλαίου κάλυψης (hedge fund).
»Ανέπτυξα την θεωρία της ανακλαστικότητας στο πρώτο βιβλίο μου The Alchemy of Finance (Η Αλχημεία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα), που εκδόθηκε το 1987. Το βιβλίο απέκτησε ένα αφοσιωμένο κοινό, όμως η θεωρία της ανακλαστικότητας δεν αντιμετωπίστηκε σοβαρά από τους ακαδημαϊκούς κύκλους. Ακόμα και εγώ είχα σημαντικές αμφιβολίες για το αν υποστήριζα κάτι καινούργιο ή σημαντικό. Σε τελική ανάλυση, είχα καταπιαστεί με ένα από τα βασικά και πιο διεξοδικά αναλυμένα προβλήματα της φιλοσοφίας και όλα όσα μπορούσαν να λεχθούν για το ζήτημα είχαν, κατά πάσα πιθανότητα, ειπωθεί ήδη. Παρόλα αυτά, το εννοιολογικό μου πλαίσιο παρέμενε πολύ σημαντικό για εμένα προσωπικά. Με καθοδήγησε να κερδίσω χρήματα ως διαχειριστής ενός κεφαλαίου κάλυψης και να τα δαπανήσω ως φιλάνθρωπος και έγινε αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς μου».
Στην βάση αυτής της φιλοσοφίας του, ο κ.Σόρος είναι ο σημαντικότερος ίσως δισεκατομμυριούχος εχθρός των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ, τους οποίους και κατηγορεί για «φονταμενταλισμό της αγοράς». Επίσης, και λόγω εβραϊκής καταγωγής, δεν τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια για τους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες, γιατί θεωρεί ότι μέσω της οικονομικής ισχύος τους θέλουν να έχουν το πάνω χέρι στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη, από την οποία και κατάγεται. Έτσι, μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, ο Τζωρτζ Σόρος –που πάντα διατηρούσε φιλικότατες σχέσεις με την οικογένεια Κλίντον– επένδυσε πολλά στην Κεντρική Ευρώπη σε μία προσπάθεια να αυξήσει την αμερικανική επιρροή τότε και να αποδυναμώσει την γερμανική διείσδυση.
Παράλληλα, τα διάφορα μη κερδοσκοπικά ιδρύματά του που λειτουργούν στην Τσεχία, στην Ουγγαρία και αλλού, ναι μεν τάχθηκαν υπέρ της σταδιακής διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις χώρες τους, πλην όμως ήσαν σαφώς αντίθετα με την ίδρυση και την λειτουργία της ευρωζώνης την οποία –εντελώς λαθεμένα, κατά την γνώμη μας– ο Τζωρτζ Σόρος θεωρεί γερμανικής εμπνεύσεως. Σήμερα δε η ύπαρξή της ανατρέπει πολλούς από τους ζωτικούς επενδυτικούς του σχεδιασμούς. Το ευρώ, ως δεύτερο αποταμιευτικό νόμισμα στον κόσμο, είναι ένας παράγοντας συναλλαγματικής ισορροπίας –μία κατάσταση, όμως, που ο Τζωρτζ Σόρος δεν αποδέχεται, γιατί είναι αντίθετη με την οικονομική του φιλοσοφία κα τις απώτερες επενδυτικές του επιδιώξεις.
Βάσει της θεωρίας της ανακλαστικότητας (reflexability), για να είναι το μέλλον προσοδοφόρο πρέπει να περιέχει πολλά στοιχεία αβεβαιότητας. Πάνω σε αυτήν εδράζεται η κερδοσκοπία και η υψηλή επενδυτική απόδοση. «Με δεδομένη την αβεβαιότητα του μέλλοντος (μη προβλεπόμενο στατιστικά), οι οργανωμένες αγορές παρουσιάζουν μία συνεχή σύγκρουση μεταξύ «ταύρων» αισιόδοξων και «αρκούδων» απαισιόδοξων σε σχέση με τις τρέχουσες τιμές, συνεπώς πρόκειται για κερδοσκοπικές αγορές –μία κερδοσκοπική αγορά είναι εγγενώς ανήσυχη, συνεπώς οποιαδήποτε σταθερότητα των τιμών προσαρμόζεται ανεπαρκώς στις προσδοκίες από τις οποίες εξαρτάται». Αυτό γράφει στο τελευταίο βιβλίο του ο Τζωρτζ Σόρος και στην ουσία τα λέει όλα.
Γι αυτό, με κάθε πρωτοβουλία και ενέργειά του προσπαθεί να αποδείξει και πόσο δίκιο έχει.
Συγκεκριμένα, ο Ουγγρο-Αμερικανός δισεκατομμυριούχος πιστεύει ότι η κρίση του 2007 είναι αυτή μιας υπερφούσκας, η οποία στηρίζεται στην άποψη νεοκλασσικών οικονομολόγων ότι οι αγορές πρέπει να είναι απολύτως ανεξέλεγκτες. Με βάση αυτή την εξαιρετικά αμφισβητούμενη αντίληψη, ο κ.Σόρος έχει ταχθεί τα τελευταία χρόνια υπέρ μιας νεοκεϋνσιανής επεκτατικής πολιτικής που θα είναι ενισχυτική του δολλαρίου και επιστροφής σε αυτό μέρους της διεθνούς αποταμιεύσεως. Εκείνο που δεν θέλει ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής είναι να δει μία σταδιακή αποδυνάμωση της αμερικανικής κυριαρχίας, με παράλληλη ενίσχυση του παγκόσμιου ρόλου της Κίνας και της Γερμανίας, ως κυρίαρχου μέλους της ευρωζώνης.
Στο πλαίσιο αυτό, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, ο Τζωρτζ Σόρος στηρίζει αριστερά κόμματα και αριστερές κινήσεις, με την ελπίδα ότι θα μπορούσαν να κάμψουν την γερμανική οικονομική αντίληψη για το ευρώ και την μελλοντική πορεία του. Στις ΗΠΑ χρηματοδοτεί επίσης το Ίδρυμα Νέας Οικονομικής Σκέψης, το οποίο διευθύνει ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζότζεφ Στίγκλιτς, γνωστός για τις αριστερές ιδέες και τοποθετήσεις του. Μέλος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και σύμβουλος του Γ.Α.Παπανδρέου, ο Τζ.Στίγκλιτς έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην παπανδρεϊκή θεωρία τού «λεφτά υπάρχουν» και είναι ο άνθρωπος που γνώρισε τον πρώην Έλληνα πρωθυπουργό στον δισεκατομμυριούχο επενδυτή.
Όμως, το προεκλογικό σχέδιό του το 2009 για «αναδιάρθρωση» του ελληνικού χρέους εντός ευρωζώνης ή διάλυση της τελευταίας, δεν ευοδώθηκε –και τούτο διότι, τότε, ο γενικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κ.Ντομινίκ Στρως-Καν δεν ανταποκρίθηκε τελικά στις αμερικανικές επιδιώξεις. Και ίσως αυτό να υπήρξε και το μοιραίο λάθος του για την μετέπειτα καρριέρα του.
Σήμερα, πολύ προσεκτικά, το δίδυμο Σόρος-Στίγκλιτς παίζει το χαρτί του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και στο επίπεδο αυτό, διακριτικά, έχει και την βοήθεια της οικογένειας Αγγελόπουλου. Κατά τον κ.Σόρος, μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα θα αποτελούσε «σοκ» για την Ευρώπη και ενδεχομένως θα ήταν κίνητρο για αλλαγή της γερμανικής πολιτικής. Όμως, ο μεγαλοεπενδυτής δεν θέλει να έλθει σε ρήξη και με τον πρωθυπουργό κ. Αντώνη Σαμαρά, με τον οποίο επίσης διατηρεί φιλικές σχέσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που στηρίζει την κυβερνητική προσπάθεια για ενδεχόμενη επαναδιαπραγμάτευση του χρέους.
Χαρακτηριστικές, από την άποψη αυτή, είναι οι τελευταίες δηλώσεις του στο διαδικτυακό Σπήγκελ: «Μετά από πολλά βάσανα και ταλαιπωρίες, η Ελλάδα βρίσκεται κοντά σε πρωτογενές πλεόνασμα», επισημαίνει ο κ. Σόρος –που η κερδοσκοπική του επίθεση κατά της λίρας στερλίνας το 1992 εξανάγκασε το Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει από το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα. «Αν οι επίσημοι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων ανέβαλαν την αποπληρωμή τους έως ότου η Ελλάδα συμμορφωθεί πλήρως με τους όρους της τρόϊκας του ΔΝΤ της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα ιδιωτικά κεφάλαια θα επέστρεφαν στην χώρα και η Ελλάδα θα ανέκαμπτε. Μπορώ να διαβεβαιώσω προσωπικά πως, αν η Ελλάδα απαλλασσόταν από το άχθος του υπερδανεισμού της, οι επενδυτές θα συνέρρεαν στην χώρα».
Αν υπάρχει μία χώρα που όφειλε να υποστηρίζει μια τέτοια προσέγγιση αυτή δεν είναι άλλη από την Γερμανία, επισημαίνει ο Τζωρτζ Σόρος, η οποία «θα πρέπει να θυμάται πως επωφελήθηκε από την διαγραφή του χρέους της τρεις φορές, με το Σχέδιο Ντάους, το Σχέδιο Γιανγκ και τις ρυθμίσεις που συνόδευαν το Σχέδιο Μάρσαλ». Από την άλλη, η επιμονή των Γάλλων στην καταβολή των πολεμικών αποζημιώσεων εκ μέρους της Γερμανίας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε στην κυριαρχία του Χίτλερ και των ναζί. «Η Χρυσή Αυγή είναι κάτι ανάλογο». Αν η Γερμανίδα καγκελάριος δεν τροποποιήσει την ευρωπαϊκή της πολιτική, λέει ο κ.Σόρος, τότε η εκλογική της επικράτηση του προηγούμενου μήνα θα αποδειχθεί Πύρρειος νίκη.
«Η κατάσταση που έχε δημιουργηθεί από αυτή την κρίση δεν είναι ούτε ανεκτή, ούτε σταθερή … Δεν λέω ότι οφείλεται σε κάποια σκοτεινή γερμανική συνωμοσία. Αλλά η Γερμανία δεν μπορεί να ξεφύγει από τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται ο ηγετικός της ρόλος. Οφείλει να μάθει να συμπεριφέρεται ως ένας αγαθός ηγεμών. Κάνοντάς το, θα επωφεληθεί από την μόνιμη ευγνωμοσύνη των υποδεέστερων της κρατών, ακριβώς όπως οι ΗΠΑ κέρδισαν την πιστή συμμαχία της Ευρώπης σε αντάλλαγμα για το Σχέδιο Μάρσαλ … Αν όμως αποτύχει να συμπεριφερθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα οδηγηθούμε στην αποσύνθεση και την ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης … Πολλά έθνη επεβίωσαν παρόμοιων εφιαλτικών κρίσεων. Αλλά η ΕΕ δεν είναι έθνος. Είναι ένας ατελής συνεταιρισμός κυρίαρχων κρατών και δεν θα επιβιώσει μιας δεκαετούς στασιμότητας. Τυχόν διάλυση της ΕΕ δεν υπηρετεί τα γερμανικά συμφέροντα. Η Ευρώπη θα επέστρεφε σε ένα σημείο πολύ χειρότερο από αυτό που βρισκόταν όταν ξεκινούσε η ΕΕ».
Περισσότερο σαφής δεν θα μπορούσε να είναι ο δισεκατομμυριούχος μεγαλοεπενδυτής και όποιος θέλει ας καταλάβει τί γίνεται πίσω από τα λόγια του.
http://www.europeanbusiness.gr/
