Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας

το ΔΜΣ (Δείκτη Μάζας Σώματος που υπολογίζεται από το τύπο: ΔΜΣ= βάρος/(ύψος)^2 ενώ για τα παιδιά έχουν καθοριστεί καμπύλες αναφοράς άλλα δεν υπάρχει ένα καθολικά αποδεκτό όριο.

Έχουν δημιουργηθεί πίνακες αναφοράς για την ανάπτυξη, οι οποίοι βασίζονται στη σχέση βάρους προς ηλικία και ύψους προς ηλικία. Όμως αυτά τα στοιχεία αποτελούν ενδείξεις μόνο του μεγέθους του παιδιού και δεν παρέχουν καμιά ένδειξη του σχετικού πάχους του. Ένας γενικός κανόνας που θα μπορούσαμε να πούμε για τα παιδιά είναι ότι ο ΔΜΣ μεταβάλλεται σημαντικά με την αύξηση της ηλικίας, αυξανόμενος απότομα κατά τη βρεφική ηλικία, μειούμενος κατά την προσχολική ηλικία και αυξανόμενος και πάλι κατά την εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν το υπερβάλλον βάρος σε ένα παιδί οφείλεται σε καθυστέρηση ανάπτυξης ή σε περίσσεια λίπους.

Αίτια

Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας που μαστίζει ολοένα και περισσότερες χώρες, είναι πολλά:

– Γενετική προδιάθεση.

– Παχύσαρκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μητέρες.

– Υπερβολική σίτιση κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία.

– Τροφές με χαμηλή θρεπτική αξία και πολλές θερμίδες.

– Ακατάστατοι χρόνοι γευμάτων.

– Έλλειψη άσκησης που συνδέεται με αυξημένες ώρες τηλεθέασης.

– Αυξημένο στρες.

Μελέτες – στατιστικά δεδομένα

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει υψηλός επιπολασμός της παιδικής παχυσαρκίας και ότι τα ποσοστά αυτής αυξάνονται επικίνδυνα. Η παχυσαρκία τείνει να είναι γίνει η μάστιγα του 21ου αιώνα.

Δυστυχώς η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση! Σε μείζον εθνικό και κοινωνικό πρόβλημα εξελίσσεται η παχυσαρκία στη χώρα μας, η οποία αρχίζει να «χτυπά» τον ελληνικό πληθυσμό κυριολεκτικά από την κούνια. Πρόσφατη μελέτη ελλήνων επιστημόνων κατέδειξε ότι οι ελληνόπαιδες ξεπέρασαν σε βάρος ακόμη και τα παιδιά των ΗΠΑ, τα οποία επί σειρά ετών ήταν τα πλέον παχύσαρκα παιδιά του πλανήτη.

Το πρόβλημα της παχυσαρκίας και ιδιαίτερα της παιδικής έχει τεράστιες προεκτάσεις τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο: προοιωνίζεται αυξημένη νοσηρότητα σε νεαρή ηλικία, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι επιβαρύνεται η ποιότητα ζωής ενός τμήματος του πληθυσμού που θα όφειλε να είναι υγιές και παραγωγικό

Επιπτώσεις του υπερβάλλοντος βάρους στην υγεία κατά την παιδική και εφηβική ηλικία

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία στα παιδιά και στους εφήβους περιλαμβάνουν:

– Ψυχοκοινωνικά προβλήματα: Τα παιδιά που βρίσκονται στην προεφηβική ηλικία συσχετίζουν το σχήμα ενός υπέρβαρου σώματος με χαμηλή κοινωνικότητα και κακή ακαδημαϊκή απόδοση, φυσική κατάσταση καθώς και με προβλήματα στο χαρακτήρα. Μεταξύ των εφήβων οι συγχρονικές μελέτες δείχνουν σταθερά μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ βάρους σώματος αφενός και συνολικής αυτοεκτίμησης και εικόνας σώματος, αφετέρου.

Το υπερβάλλον βάρος κατά την εφηβεία μπορεί επίσης να συνδέεται με κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στην ενήλικη ζωή. Μια μεγάλη προοπτική μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε ότι οι γυναίκες που ήταν υπέρβαρες κατά την εφηβεία τους και πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής τους ήταν πιο πιθανό να έχουν χαμηλό εισόδημα, μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας και χαμηλότερα ποσοστά γάμων σε σχέση με άλλες γυναίκες που εμφάνιζαν άλλες μορφές χρόνιων νοσημάτων κατά την εφηβεία

– Προβλήματα υγείας – αυξημένη νοσηρότητα: Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές νόσους, που συνδέεται με δυσλιπιδαιμία (αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα) και υπέρταση που σχετίζεται με την αυξημένη συσσώρευση κοιλιακού λίπους.

– Διαταραγμένο μεταβολισμό γλυκόζης και αντίσταση της ινσουλίνης: Για πρώτη φορά καταγράφηκαν περιστατικά παιδιών τα οποία υπέφεραν από διαβήτη των ενηλίκων!

– Ορθοπεδικές επιπλοκές: Είναι καλά τεκμηριωμένο το γεγονός ότι τα παχύσαρκα παιδιά εμφανίζουν ορθοπεδικές διαταραχές που η πιο σοβαρές αφορούν την ολίσθηση της κεφαλής της μηριαίας επίφυσης και τη νόσο Blount (μια οστική παραμόρφωση που οφείλεται στην υπερανάπτυξη της κνήμης). Επίσης τα παιδιά με υπερβάλλον βάρος έχουν αυξημένη ευαισθησία για διαστρέμματα του αστραγάλου

– Άλλες επιπλοκές όπως: Ηπατικές και γαστρεντερικές διαταραχές, υπνική άπνοια και ενδοκρινικές διαταραχές

Η πιο σημαντική μακροπρόθεσμη συνέπεια της παιδικής παχυσαρκίας είναι η διατήρηση της κατά την ενήλικη ζωή! Πιο συγκεκριμένα στην παιδική ηλικία έχουμε υπερπλαστική παχυσαρκία, ενώ στους ενήλικες συμβαίνει υπερτροφική παχυσαρκία. Η διαφορά είναι ότι στα παιδιά μεγαλώνει ο αριθμός των λιποκυττάρων, ενώ κατά την ενήλικη ζωή αυξάνει μόνο το μέγεθος αυτών (υπερτροφία).

Με απλά λόγια ένα παχύσαρκο παιδί που δεν θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα έγκαιρα είναι καταδικασμένο να γίνει ένας παχύσαρκος ενήλικας. Επίσης τα αυξημένα επίπεδα λιπιδίων, η υπέρταση και η υπερινσουλιναιμία της παιδικής ηλικίας μεταφέρονται όλα στην ενήλικη ζωή και η παρουσία της παχυσαρκίας κατά την παιδική ηλικία αποτελεί σημαντικό προγνωσιακό παράγονται για τις τιμές αυτών των μεταβλητών κατά την ενήλικη ζωή.

Πρόληψη και αντιμετώπιση

Οι αντικειμενικοί στόχοι των στρατηγικών αντιμετώπισης του βάρους για τα παιδιά διαφέρουν από εκείνους για τους ενήλικες, γιατί πρέπει να ληφθούν υπόψη η σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Έτσι ενώ η αντιμετώπιση των ενηλίκων μπορεί να αποσκοπεί στην απώλεια βάρους, η θεραπεία των παιδιών στοχεύει στην πρόσληψη της αύξησης αυτού.

Η μυϊκή μάζα του σώματος αυξάνεται με την ηλικία των παιδιών. Έτσι η ελάττωση του λίπους ή η διατήρηση αυτού σε σταθερά επίπεδα θα έχει ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση του βάρους του σώματος. Πιο απλά σε ένα παιδί φροντίζουμε να αναπτυχθεί (να αυξηθεί το ύψος του και η μυϊκή του μάζα) και όχι να χάσει κιλά στη ζυγαριά!

Αν και στο επόμενο κομμάτι του άρθρου γίνεται μια εκτενέστερη ανάλυση για το τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να αντιμετωπίσουν το υπερβάλλον βάρος των παιδιών θα συνοψίζαμε τις λύσεις σε δύο κεντρικούς άξονες:

Ελάττωση της ενεργειακής πρόσληψης και βελτίωση της ποιότητας διατροφής. Πιο αναλυτικά είναι πολύ σημαντικό να παροτρύνονται όλα τα παιδιά, είτε είναι παχύσαρκα είτε όχι, να ακολουθούν υγιεινές διατροφικές συνήθειες από μικρή ηλικία και να τις διατηρούν κατά την ενήλικη ζωή.

Συντάσσοντας ένα διαιτολόγιο για ένα παχύσαρκο παιδί θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τους ενεργειακούς περιορισμούς (πόσο υποθερμιδικό θα είναι το διαιτολόγιο) καθώς απαιτείται πρόσληψη επαρκούς ποσότητας ενέργειας και θρεπτικών συστατικών ώστε να μη διαταραχθεί η φυσιολογική ανάπτυξη και αύξηση. Θεραπεία συστήνεται μόνο για παιδιά άνω των 6 ετών.

Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας: Όλα τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο σωματικά δραστήρια. Ωστόσο, η ενεργειακή κατανάλωση φαίνεται ότι μπορεί να αυξηθεί πιο αποτελεσματικά μέσα από μια αύξηση της γενικής σωματικής δραστηριότητας και το παιχνίδι παρά μέσα από αθλήματα ανταγωνισμού και οργανωμένες ασκήσεις.

Τα παχύσαρκα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στη συμπεριφορά των συνομηλίκων τους σχετικά με το σχήμα του σώματός του και τις αθλητικές τους ικανότητες. Πέραν της αυξημένης ενεργειακής κατανάλωσης η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας συνδυάζεται και με άλλα πλεονεκτήματα, όπως:

Λιγότερη ώρα για πρόχειρα γεύματα και σνακ.

Αποτέλεσμα στη διαφοροποίηση της σύνθεσης του σώματος και στην αύξηση του μυϊκού ιστού που συνεπάγεται αύξηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού και της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής κατανάλωσης.

Θετική επίδραση στην εμφάνιση και την αισθητική του σώματος.

Τέλος αύξηση της δραστηριότητας συνδέεται αναμφίβολα με ελάττωση της καθιστικής ζωής και σωματικής αδράνειας. Η απότομη αύξηση της εμφάνισης υπερβάλλοντος βάρος κατά την παιδική ηλικία συνοδεύεται από μια εκρηκτική αύξηση των παθητικών ενασχολήσεων των παιδιών, όπως είναι τα παιχνίδια με τους υπολογιστές και αύξηση της τηλεθέασης.

Η τηλεόραση αποτελεί την κύρια αιτία σωματικής αδράνειας και συνδυάζεται επίσης με αύξηση στην κατανάλωση ενεργειακά πλούσιων σνακ (πατατάκια, γαριδάκια, γλυκά).

Κλείνοντας θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι γονείς όπως φροντίζουν για την μόρφωση των παιδιών τους οφείλουν να φροντίζουν και για την υγεία τους. Έτσι ενώ το πρόγραμμα των παιδιών στη σημερινή εποχή είναι υπερβολικά φορτωμένο με ξένες γλώσσες, φροντιστήρια και άλλα μαθήματα σίγουρα θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά να βρεθεί χρόνος για σωματική άσκηση γιατί από εκεί ξεκινάει η υγεία.