Χειραγώγηση του μυαλού μας “για το καλό μας” !!!

Ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι όταν στρέφουν, με κάποιον τρόπο, το μυαλό των ανθρώπων σε ένα συγκεκριμένο είδος πρόχειρου φαγητού, θα ξεκινήσουν να το προτιμούν, ακόμα και αν προηγουμένως δεν το θεωρούσαν τόσο ελκυστικό, αναφέρει πρόσφατη μελέτη….
Τα ευρήματα υποδηλώνουν έναν νέο τρόπο χειραγώγησης των αποφάσεών μας. Πόσο καινούριο είναι όλο αυτό;
Όταν ακούμε τη φράση “έλεγχος του μυαλού”, συνήθως, στον νου φέρνουμε άσχημες εικόνες. Χειραγώγηση των μαζών κατά βούληση των ισχυρών. Ποδηγέτηση των αποφάσεών μας. Ορισμό της μοίρας μας από τρίτους. Υπονόμευση της ελεύθερης βούλησής μας (αλήθεια, υπάρχει συνειδητή βούληση;). Και διάφορα άλλα περίεργα.
Ταυτόχρονα, κατά κανόνα, μας ακούγεται μακρινή η πιθανότητα κάτι τέτοιο να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Περισσότερο το βλέπουμε σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Όχι ακριβώς. Χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, οι κινήσεις μας ή, καλύτερα, οι επιλογές μας, σε συγκεκριμένα πεδία, ήδη, είναι σε ένα βαθμό ελεγχόμενες.
Η καθοδήγηση των επιλογών μας δεν είναι κάτι καινούριο
Μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά ειδικοί που μελετούν τη λήψη αποφάσεων έχουν, από καιρό, βρει μικρά μυστικά που εξυπηρετούν αυτόν τον σκοπό. Για παράδειγμα, οι εταιρείες γνωρίζουν καλά πως, όταν αποφασίζουμε μεταξύ πολλαπλών αντικειμένων, τείνουμε να περνούμε το βλέμμα μας περισσότερο πάνω από τα πράγματα που, τελικά, θα επιλέξουμε.
Και, κάπως έτσι, οι κατασκευαστές προϊόντων έχουν ρίξει το βάρος τους στη δημιουργία όλο και εντυπωσιακότερων συσκευασιών – πολλές φορές, τονίζοντας περισσότερο το περιτύλιγμα από το περιεχόμενο – με σκοπό να προσελκύσουν τη ματιά μας μας και να ελέγξουν, όσο μπορούν, την απόφασή μας για, παραδείγματος χάρην, την αγορά ενός κινητού.
Τώρα, μία νέα μελέτη, έρχεται να ιντριγκάρει, διερευνώντας, σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος, την πιθανότητα του ελέγχου των επιλογών μας. Πάντως, η μελέτη μπορεί να προκαλεί, αλλά στα μάτια των ειδικών, μάλλον, φαίνεται συναρπαστική, καθώς “αποδεικνύει το θεώρημα ότι μία, σχετικά, μικρή επέμβαση μπορεί να έχει μακροχρόνια και σημαντικά αποτελέσματα”.
Ο Tom Schonberg, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, αναρωτήθηκε αν οι προτιμήσεις των ανθρώπων μπορούν να αλλάξουν, ακόμα και πριν έρθουν αντιμέτωποι με το δίλημμα της επιλογής ανάμεσα σε διαφορετικά πράγματα. Πώς σκέφτηκε να το πετύχει; Εκπαιδεύοντας τους εγκεφάλους τους, ώστε να δίνουν προσοχή σε συγκεκριμένα αντικείμενα.
Πώς ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται να προτιμά συγκεκριμένα προϊόντα
Επικεντρώθηκε σε μία απόλαυση του σύγχρονου ανθρώπου: το πρόχειρο φαγητό. Αρχικά, επιχείρησε να διαπιστώσει τι είδους πρόχειρο φαγητό προτιμά ο κόσμος. Η ομάδα του μάζεψε περισσότερους από 200 φοιτητές και οργάνωσε ένα είδος πλειστηριασμού, ζητώντας τους να απαντήσουν πόσα χρήματα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν για 60 διαφορετικά σνακ.
Αφού καταγράφηκαν οι προτιμήσεις του καθενός, το επόμενο βήμα ήταν η προσπάθεια αυτές να ελεγχθούν, ώστε να αλλάξουν. Οι συμμετέχοντες πέρασαν από ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης, από μισή ώρα έως 50 λεπτά ο καθένας, κατά τη διάρκεια του οποίου έβλεπαν, στην οθόνη υπολογιστή, φωτογραφίες των 60 σνακ που αξιολόγησαν προηγουμένως.
Όταν κάποιες από τις λιχουδιές περνούσαν από την οθόνη, ακούγονταν ένας χαρακτηριστικός ήχος και οι φοιτητές έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί, όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Για κάποιες άλλες λιχουδιές, ο υπολογιστής παρέμενε σιωπηλός και οι φοιτητές δεν είχαν την υποχρέωση να κάνουν απολύτως τίποτα.
Μετά την εκπαίδευση, ήρθε η κρίσιμη ώρα του ελέγχου της επίδρασής της. Ο Schonberg και οι συνάδελφοί του υπέβαλαν τους συμμετέχοντες σε ένα τεστ, δείχνοντάς τους τα σνακ σε τυχαία ζεύγη και ζητώντας τους να επιλέξουν το ένα από τα εκάστοτε δύο. Και εδώ αρχίζει το ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας.
Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της εκπαίδευσης του μυαλού
Εντυπωσιακά, παρατηρήθηκε ότι, τα δύο τρίτα των φορών, οι φοιτητές επέλεγαν ένα από τα σνακ που είχαν συνδέσει με το άκουσμα του χαρακτηριστικού ήχου, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου βήματος, ακόμα και αν στην αρχή (στο στάδιο του πλειστηριασμού) το είχαν αξιολογήσει ως λιγότερο επιθυμητό από το ζευγάρι του.
Επιπλέον, όταν οι ερευνητές επανέλαβαν τον πλειστηριασμό, οι συμμετέχοντες ήταν, πλέον, διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερα χρήματα από την πρώτη φορά για τα προϊόντα που είχαν συνδέσει με τον χαρακτηριστικό ήχο, όπως αναφέρεται στη σχετική μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Neuroscience, στις 9 Μαρτίου.
Μάλιστα, όταν οι ερευνητές έφεραν πίσω τους ίδιους φοιτητές για έλεγχο, μετά από 2 μήνες, διαπίστωσαν ότι η στροφή στις προτιμήσεις τους άντεχε στον χρόνο. Οι συμμετέχοντες ήταν, ακόμα και τότε, πιο πιθανό να επιλέξουν ένα από τα αντικείμενα που είχαν συνδέσει με τον ήχο κατά τη διάρκεια της φάσης της εκπαίδευσης.
Με λίγα λόγια, η μελέτη της ομάδας του Schonberg, έδειξε πως, ακόμα και χωρίς εξωτερικές ανταμοιβές ή κίνητρα, οι προτιμήσεις και οι επιλογές των ανθρώπων μπορούν να επηρεαστούν και τα αποτελέσματα της επιρροής να είναι μακροχρόνια!
Εκπαίδευση και έλεγχος “για το καλό μας” ή μήπως…
Τα ευρήματα της ομάδας του Schonberg προτείνουν έναν τρόπο εκπαίδευσης του κοινού, ώστε να αποκτήσει συμπεριφορές που θα βελτιώσουν την υγεία του, υποστηρίζουν οι ειδικοί.
Φυσικά, είναι ένα πράγμα να πείσεις κάποιον να προτιμά την σοκολάτα από το γλειφιτζούρι και άλλο να καταφέρεις να τον ωθήσεις να επιλέγει λαχανάκια Βρυξελλών αντί για παγωτό. Επιπλέον, η εκπαίδευση που επινόησαν οι επιστήμονες δεν δείχνει ικανή να πείσει κάποιον ότι του αρέσει κάτι που προηγουμένως απεχθάνονταν.
Πάντως, αν μη τι άλλο, το αποτέλεσμα της μελέτης τους είναι εντυπωσιακό. Ήδη, η ομάδα δουλεύει για να βρει τρόπους να επεκτείνει τη διάρκεια και το εύρος εφαρμογών των αποτελεσμάτων του προγράμματός της.
Και αναρωτιέται κανείς. Μήπως υπάρχει, έστω, ένας μικρός λόγος ανησυχίας πίσω από όλα αυτά; Γιατί καλό θα ήταν να μάθει ο εγκέφαλός μου να αποφεύγει τις απαγορευμένες απολαύσεις που μου κάνουν κακό, αλλά αν είναι να μου ζητάνε, αύριο, να περνάω από προγράμματα για να μάθω να επιλέγω τα “σωστά” προϊόντα… Ευχαριστώ, δεν θα πάρω.
Για ένα λεπτό, όμως. Μήπως το ίδιο δεν γίνεται και τώρα; Διαφημίσεις, διαγωνισμοί, δώρα. “Πάρε τηλέφωνο στα επόμενα 5 λεπτά για να κερδίσεις”. “Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook και μπες στον διαγωνισμό”. “Στείλε μας μια φωτογραφία και δες το όνομά σου στο προϊόν μας”.
Αγαπητέ Tom, μου φαίνεται πως ήρθες δεύτερος. Τον χαρακτηριστικό ήχο τον ακούμε εδώ και χρόνια. Κάποιον τρόπο για να τον ξεχάσουμε θα ήθελα, παρακαλώ.