Αφιέρωμα στην επέτειο θανάτου του Κ. Παλαμά

Η κηδεία του, τον Φεβρουάριο του 1943, ήταν μια μορφή “ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ” κατά της Κατοχής.

Γράφτηκε το 2012 με αφορμή την “σφαγή” σε σχολείο του ΚΟΝΕΚΤΙΚΑΤ.

Πριν το τραγικό γεγονός στο Κονέκτικατ, το ισοπεδώσει και αυτό η καθημερινότητά μας, λίγες ακόμη κουβέντες, κοντά στα όσα ενδιαφέροντα γράφτηκαν και ειπώθηκαν:

Και πριν απ” όλα, η κατάσταση ψυχής των τραγικών γονιών, αλλά και του κάθε ανθρώπου που βίωσε την «απώλεια»:
Ακούγεται…. σύνηθες: «χάθηκαν τόσοι», «σκοτώθηκαν….», «έφυγαν από τη ζωή»…..,
Αλλά,
για την προσωπική συνείδηση, η αίσθηση της οριστικής απουσίας, είναι…. το αδιανόητο:
Το απίστευτο (!), όπως θα μονολογήσει, αλλόφρων και ο Παλαμάς, όταν

Ο μικρός-5χρονος- γιος του Άλκης (φωτογραφία κάτω), παρότι σε κώμα, στο Νοσοκομείο του «Ευαγγελισμού», λες και με έναν μυστηριακό τρόπο να διαισθάνθηκε, την κατάσταση άφατης οδύνης του, σαραντάχρονου τότε, Κωστή Παλαμά, και σαν να ήθελε να λυτρώσει αυτός τον πατέρα του, θα «φύγει», ήσυχα και σιγαλά, για την γειτονιά των Αγγέλων.

Σημείωση: Στο Διαδίκτυο υπάρχουν πλήρεις και ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις της συλλογής «Τάφος» του μεγάλου μας Ποιητή. Καθώς επίσης υπάρχουν ιστοσελίδες, όπου ακούγεται ο ίδιος ο Κ. Παλαμάς να «διαβάζει» ορισμένες στροφές από την αριστουργηματική συλλογή).

Φεβρουάριος 1898

Ἥσυχα καὶ σιγαλὰ
καὶ μ᾿ ὅλα τὰ φιλιά μας,
γύρισες πρὸς τ᾿ ἄγνωστο
μέσ᾿ ἀπ᾿ τὴν ἀγκαλιά μας.

Ἥσυχα καὶ σιγαλά,
ὢ λόγε, ὢ στίχε, ὢ ρίμα,
σπείρετε τ᾿ ἀμάραντα
στ᾿ ἀπίστευτο τὸ μνῆμα!
(από την συλλογή «Τάφος»)

Όμως, όπως θα γράψει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης:
«Σαν νά “χαν ποτέ τελειωμό, τα πάθια κι οι καημοί του Κόσμου»

Δεκέμβριος 2012

Η 7χρονη Ανα Μαρκες Γκριν και ο 6χρονος Τζέσι Λιούις (στη φωτο) είναι δυο από τα θύματα στη σφαγή του Κονέκτικατ. (Από ρεπορτάζ των ημερών, στο Διαδίκτυο)

Άλλες εποχές, άλλα τα αίτια, η ίδια όμως αίσθηση.

Αδύναμος, εύλογα, ο πατέρας- ποιητής μπροστά στην…. πρωτογενή «βία» της φύσης (όπως μπορεί να χαρακτηρισθεί και μια ανίατη λ.χ ασθένεια, όπως αυτή του μικρού Άλκη). Όμως ο Παλαμάς, εμφανίζεται σχεδόν απολογητικός, για την… αδυναμία του να «προστατεύσει» το παιδί του(!).

Αδύναμες όμως και οι σύγχρονες κοινωνίες στην… τριτογενή βία. Ήδη η ειδησεογραφία αποκαλύπτει ότι προ της εμφανούς μοιραίας βίας του δράστη, (προ)υπήρξε η αθέατη «βία» της οικογένειας, του σχολικού περιβάλλοντος…! Και όχι μόνο.

Κληρονομιά παγκόσμια, ες αεί, πλέον, οι στίχοι-βίωμα του Κ. Παλαμά,
στίχοι άρνησης, αλλά και αποδοχής της ανθρώπινης μοίρας,
θλίψης, αλλά και απροσδιόριστης ελπίδας,
μετουσιώνουν τον πόνο της απώλειας,
σε διαρκή πρόσκληση,
σε ισόβιο λυτρωτικό «διάλογο», σε διαρκή λυτρωτική
«επικοινωνία» μνήμης, φροντίδας και έγνοιας !

Ανεπανάληπτη η αισθαντικότητα όλων των στίχων του «Τάφου».
Όπως εύστοχα γράφτηκε, ο Παλαμάς, σπέρνοντας τα αμάραντα άνθη της Ποίησης, στο απίστευτο το μνήμα,
«μετουσίωσε τα πατρικά δάκρυα, σε λάμποντες στίχους»:
……………………………………..
Στὸ ταξίδι ποὺ σὲ πάει
ὁ μαῦρος καβαλλάρης,
κύτταξε ἀπ᾿ τὸ χέρι του,
τίποτε νὰ μὴν πάρεις.
κύτταξε καὶ γέλασε
τῆς νύχτας τὸ σουλτάνο,
γλίστρησε σιγὰ – κρυφὰ
καὶ πέταξ᾿ ἐδῶ πάνω,
καὶ στὸ σπίτι τ᾿ ἄραχνο
γυρνώντας, ὦ ἀκριβέ μας,
γίνε ἀεροφύσημα
καὶ γλυκοφίλησέ μας!

Κάποιες σκέψεις:

Συνηθίζουμε να λέμε ότι αντίδοτο είναι η Παιδεία. Και εφησυχάζουμε.

O Κωστής Παλαμάς (εδώ σε φωτογραφία του 1900), γράφοντας μια αριστουργηματική ελεγεία, και ίσως ακριβώς γι’αυτό, δείχνει και τα όρια της Τέχνης, δηλαδή τα όρια δυνατοτήτων της Παιδείας, (συμπεριλαμβανομένης και της… Εκπαίδευσης).

Δεν μιλάμε πλέον για την όποια ποιότητα, της όποιας Παιδείας, αλλά για τα πλαίσια, μέσα στα οποία θα ΜΠΟΡΕΣΕΙ αυτή να λειτουργήσει. Εκ των πραγμάτων όμως αυτά τα πολύ πιο σύνθετα πλαίσια, δεν τα ορίζει η Παιδεία….! Ίσως τα παράγει, αορίστως και διαχρονικά, αλλά…
Αναλογικά: Δεν αρκεί λ.χ να αισθάνεται κάποιος ελεύθερος. Γιατί αυτό δεν σημαίνει ότι ΜΠΟΡΕΙ και να είναι….! (εκτός κι αν μιλάμε για…. ηρωικές εξόδους).
Σημείωση: Ο Σοφοκλής με την «Αντιγόνη», θέτει ρεαλιστικότητα έναν ανάλογο προβληματισμό:
«Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για να αγαπώ» θα διακηρύξει η «ελεύθερη» ηρωίδα. (Δεν… μέτρησε, δυστυχώς, η επιλογή της)!

Η Ιοκάστη, πιο άμεση, μόλις…. κατάλαβε τί συμβαίνει, θα πεί στον, ανίδεο ακόμη, Οιδίποδα (σύζυγο και γιο της): «Ζητάς (=επιλέγεις ελεύθερα) να μάθεις την αλήθεια. Κι αν την μάθεις, ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ (!) να κάνεις…»(«Οιδίποδας»)

Το… Κονέκτικατ ειδικότερα, σημειοδοτεί, μ” αυτόν τον τραγικό τρόπο, την παραπάνω πραγματικότητα: Ο ίδιος ο χώρος της Παιδείας, η αθωότητα, η αυγή της ζωής έγιναν στόχος (!) Δηλαδή, έγιναν στόχος όλα αυτά που προοιωνίζονται «έναν καλύτερο κόσμο», όπως συνήθως…. ρητορεύουμε!

Για να επανέλθουμε: Ο Παλαμάς, πατέρας, αλλά και διανοητής, έκανε την υπέρβαση. Ως ποιητής, πρόσφερε με την Τέχνη του, λυτρωτικές διεξόδους,ΜΕΤΑ το γεγονός! Αρκεί όμως; Η Νορβηγία πρόσφατα, και τώρα το Κονέκτικατ λένε, σαφέστατα, όχι. Η διέξοδος δεν σημαίνει και λύση πάντα.

Και παρεμπιπτόντως ( όπως γίνεται συνήθως)
Χαρακτηρίζουμε «αποτυχόντα»(!!!) έναν έφηβο, ένα παιδί, εν μέσω άλλων «επιτυχόντων»…. διακριθέντων κλπ.
Να μια, αφετηριακής μορφής, ενδογενής «βία», που λανθανόντως και ανεπαισθήτως, θα… μετεξελιχθεί σε… (αντι)κοινωνικό γεγονός.

Ίσως μια Παιδεία, με λιγότερες απαιτήσεις («ύλης». ανταγωνισμού, ατομικότητας, ατομικής επιβράβευσης, διακρίσεων, λίστες…. αριστούχων…..) και περισσότερη «κοινωνικότητα», με παιδαγωγούς και όχι «διδάσκοντες», θα ήταν ένα πρώτο βήμα.
Ίσως, ο κλασικός τύπος της σχολικής αίθουσας με 20-25 μαθητές, αλλά τον… διδάσκοντα να απευθύνεται στις προσλαμβάνουσες ΕΝΟΣ ΕΚΑΣΤΟΥ, που θα… ΔΙΑΚΡΙΘΕΙ…. είναι επικίνδυνα πλέον (!) ξεπερασμένη εικόνα…Παιδείας! Σήμερα.

Χρυσόστομος Τσιρίδης