«Ξόρκισε το φόβο μιλώντας για αυτό, και εσύ που βλέπεις, μίλα!». Για να αντιμετωπιστεί η σχολική βία σε όποια μορφή της, σωματική, λεκτική, πνευματική, σεξουαλική, ηλεκτρονική, πρέπει κάποιος να μιλήσει για αυτή…
Αυτό δεν αφορά μόνο στο θύμα αλλά και στον παρατηρητή που μπορεί να είναι είτε ο συμμαθητής είτε ο εκπαιδευτικός.
Ο όρος της σχολικής βίας είναι καινούριος μόνο ως ορολογία διότι περιστατικά καταγράφονται από το παρελθόν. Μπορεί να είναι ο νταής του σχολείου που ρίχνει καρπαζιές στο μικρότερο και τον φοβούνται όλοι. Μπορεί να είναι μια ομάδα γεροδεμένων που διασκεδάζουν ενοχλώντας ή παρενοχλώντας τα υπόλοιπα αγόρια ή κορίτσια. Μπορεί να είναι ένα ανώνυμο μήνυμα στον υπολογιστή ή στο κινητό.
Μπορεί να είναι πολλά πράγματα η σχολική βία – από μια βρισιά ή έναν χαρακτηρισμό άσχημο που επαναλαμβάνεται και σε κάνει να νιώθεις χάλια. Τόσο χαλιά που δε θέλεις να πας στο σχολείο και προφασίζεσαι πονόκοιλο.
Δε φταίει το διαγώνισμα φταίει ο «διπλανός» σου.
Πρόκειται για ένα «λεπτό» ζήτημα αναφέρει η κ. Χριστοφοράκη όμως πλέον υπάρχει τρόπος αρκεί να κινητοποιηθούν και οι «παρατηρητές», διότι το θύμα είναι δύσκολο να το κάνει.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δε λέει τίποτα – ούτε στην οικογένεια – επειδή κυριαρχεί ο φόβος. Και σε αυτό το σημείο, τονίζει, πια είναι η διακριτή διαφορά μεταξύ μιας απλής σύγκρουσης και της σχολικής βίας.
«Στη σύγκρουση υπάρχει ισότιμη σχέση μεταξύ των μελών, συχνή η ύπαρξη φιλικής σχέσης μεταξύ των παιδιών που συγκρούονται, συμβαίνει τυχαία, μπορεί να συμβεί μόνο μία φορά, δεν επιφέρει σοβαρές συνέπειες στο θύμα, δεν αποσκοπεί στην απόκτηση δύναμης και ακολουθεί συχνά μεταμέλεια και ανάληψη ευθύνης από το δράστη. Στον εκφοβισμό υπάρχει διαφορά δύναμης, δεν υπάρχει φιλική σχέση, έχει προγραμματιστεί, είναι συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη, απειλεί σοβαρά τόσο τη φυσική όσο και τη σωματική υγεία του θύματος και ο θύτης επιρρίπτει ευθύνες στο θύμα».
Σε πολλές περιπτώσεις αυτοί οι μαθητές που ασκούν βία, και ως ενήλικες παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά. Η σχολική βία μπορεί να πάρει ακραίες διαστάσεις – χαρακτηριστική περίπτωση για την Ελλάδα η συγκλονιστική υπόθεση του Άλεξ, ενώ στο εξωτερικό έχουν καταγραφεί μέχρι και αυτοκτονίες μικρών παιδιών ή εφήβων.
Χώροι βίας:
Οι τόποι μέσα στο χώρο του σχολείου όπου πιο συχνά διαδραματίζονται περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είναι κατά σειρά το προαύλιο, οι διάδρομοι, οι τουαλέτες και ακολουθούν οι τάξεις, όταν απουσιάζει ο εκπαιδευτικός.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαπίστωση ότι ο εκφοβισμός εμφανίζεται συχνότερα τα τελευταία πέντε λεπτά του διαλείμματος, καθώς εκείνη την ώρα τα παιδιά έχουν βαρεθεί και προσφεύγουν στο να βασανίζουν τους άλλους μαθητές. Οι πιθανότητες για εκδήλωση εκφοβιστικής συμπεριφοράς στο γυρισμό από το σχολείο στο σπίτι είναι γενικά περισσότερες από αυτές στο δρόμο προς το σχολείο.
Αυτή είναι η ορατή απειλή μπροστά στην αόρατη απειλή που είναι η ηλεκτρονική βία τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα επειδή ο θύτης κρύβεται πίσω από την ανωνυμία του.
Το προφίλ του θύματος
Και στις δύο περιπτώσεις το θύμα έχει το ίδιο συναίσθημα: αυτό του φόβου και της απειλής που διαταράσσει την ηρεμία του και τη γαλήνη του. Το ίδιο δε θα μιλήσει, θα «μιλήσει» όμως το σώμα.
Συνήθως τα θύματα είναι χαμηλών τόνων που φοβούνται και δεν το λένε ούτε στους γονείς ενώ καμιά φορά δεν μπορεί να το αντιληφτεί ούτε η εκπαιδευτική κοινότητα.
Το παιδί δε μιλάει, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Αλλάζει η συμπεριφορά του, βλέπει εφιάλτες, έχει αϋπνίες, εκδηλώνει ψυχοσωματικά, αρνείται να πάει σχολείο, επικαλείται ότι δε νιώθει καλά.
«Μπορεί να εμφανίσουν τα ακραία συμπτώματα της κατάθλιψης, του αυτοκτονικού ιδεασμού αλλά και της αυτοκτονίας γιατί νιώθουν ότι δεν τους αξίζει να υπάρχουν σ’ αυτόν τον κόσμο. Συχνά παρουσιάζονται δυσκολίες στον ύπνο και εφιάλτες, απώλεια όρεξης ή, το αντίθετο, υπερκατανάλωση τροφής, κεφαλαλγίες και στοματικά άλγη ενώ δεν είναι σπάνια η νυχτερινή ενούρηση.
Το παιδί γίνεται επιθετικό, παράλογο και διαταρακτικό, εκφοβίζει άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του, φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του. Φοβάται να περπατήσει μόνο στο σχολείο, εκλιπαρεί να τον συνοδεύσουν οι γονείς στο σχολείο.
Το πρωί μπορεί να νιώθει άρρωστο και να μην θέλει να πάει σχολείο, ζητά ή κλέβει χρήματα για να τα δώσει στον εκφοβιστή. Γενικά, δείχνει ανήσυχο ενώ είναι δυνατόν να αρχίζει να τραυλίζει ή να κλαίει πριν κοιμηθεί και να έχει εφιάλτες».
Το σχολείο
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι εξίσου σημαντικός με αυτόν του γονέα και πρέπει να μάθουν να το αντιμετωπίζουν. Για αυτό και υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν.
Όπως αναφέρει η σχολική ψυχολόγος, όταν εκπαιδευτικός αντιληφθεί ένα γεγονός δεν πρέπει να μένει παρατηρητής.
Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης φτάνει να ευαισθητοποιηθεί το σχολείο.
«Το σχολείο, για να αντιμετωπίσει τις απειλές, μπορεί να αναπτύξει ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για να μειωθεί κατά 50% το φαινόμενο. Η παρέμβαση έχει επιτυχία αν στηριχθεί στους παρατηρητές, δηλαδή στους συμμαθητές και στους εκπαιδευτικούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις η σιωπή θεωρείται συνενοχή. Άμα δεν μιλάς συμπαραστέκεται στο θύτη. Υπάρχει η αντίληψη ότι αν ο παρατηρητής μιλήσει θα τον πουν καρφί ή ρουφιάνο, αυτό όμως είναι λάθος».
Τι να κάνετε όταν το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού:
– Καθησυχάστε τα παιδί ότι δε φταίει αυτό αν του επιτέθηκαν κι ότι δεν είναι δικό του λάθος.
– Μιλήστε, με συγκεκριμένα περιστατικά, στο δάσκαλο, στο διευθυντή, στις αρμόδιες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης.
– Ζητήστε στήριξη από τον τοπικό Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων ή άλλες υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης στο παιδί σας.
– Συμβουλεύστε το παιδί σας να προσέχει σε ποιόν δίνει τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου και τη διεύθυνση του e-mail του.
– Μην υποτιμάτε τις συνέπειες που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός. Οι μύθοι “ε παιδιά είναι, πειράζονται μεταξύ τους”, ή “έτσι θα σκληραγωγηθεί για να βγει στην κοινωνία”, μπορεί να ζημιώσουν το παιδί σας και να το οδηγήσουν σε δυστυχία και απομόνωση .
– Απαιτείστε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του παιδιού-εκφοβιστή.
– Αν ο εκφοβισμός δεν αντιμετωπίζεται, αλλάξτε σχολείο. Μιλήστε με το νέο σχολείο και βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν ή δε γίνονται ανεκτοί εκεί οι εκφοβιστές.
– Τα παιδιά θύματα χρειάζεται να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους και ένας τρόπος είναι να αναπτύξουν κάποιες πιθανές κλίσεις και θετικά χαρακτηριστικά που διαθέτουν. Σε αυτό θα τα βοηθήσει αν ξεκινήσουν ένα άθλημα ή μια δραστηριότητα που έχουν κλίση. Ένα νέο κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο και το παιδί να αποκτήσει ένα νέο φίλο.
– Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν το παιδί να πλησιάσει έναν ήρεμο και φιλικό συμμαθητή του, ώστε να μην είναι μόνος του στα διαλείμματα. Όταν είναι με παρέα μειώνονται οι πιθανότητες να του επιτεθούν.
– Τα παιδιά θύματα χρειάζεται να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους και μία διεκδικητική συμπεριφορά (να μάθουν να υπερασπίζουν τον εαυτό τους χωρίς να προσβάλλουν τα δικαιώματα των άλλων)
Αν το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά:
Σταματήστε το αμέσως μόλις παρατηρήσετε επιθετική συμπεριφορά του παιδιού σας προς άλλα παιδιά.
– Εξηγείστε του ότι η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή και ότι ο αντίκτυπος στα άλλα παιδιά είναι πολύ βαρύς.
– Διδάξτε στο παιδί σας τρόπους συμπεριφοράς για επίλυση συγκρούσεων που δεν περιλαμβάνουν βία. Επίσης διδάξτε τους πώς να ζητούν αυτό που θέλουν με ευγενικό τρόπο.
– Μη χτυπάτε τα παιδιά ως τιμωρία για την επιθετική τους συμπεριφορά. Τους διδάσκετε ακριβώς αυτό που θέλετε να σταματήσουν: τη βία. Προτιμήστε την αφαίρεση προνομίων ως τιμωρία.
– Επικοινωνήστε με το σχολείο και συζητείστε με το δάσκαλο για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού σας.
– Επαινείτε και ενισχύετε το παιδί σας κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά.
– Ελέγχετε συχνά το παιδί σας για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχει επιστρέψει σε επιθετικές συμπεριφορές.
– Ζητείστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού.
– Τα παιδιά-θύτες χρειάζεται να αναπτύξουν ικανότητες ενσυναίσθησης (να μάθουν δηλαδή να μπαίνουν στη θέση του άλλου), τεχνικές διαχείρισης του θυμού, κοινωνικές δεξιότητες
Προτεινόμενες ιστοσελίδες:
http://www.antibullyingnetwork.gr/
http://www.scoop.it/t/school-bulling/p/1214597575/
www.somatikitimoria.gr (δίκτυο για την πρόληψη και καταπολέμηση της σωματικής τιμωρίας-πληροφόρηση)
www.unicef.gr
www.safeline.gr (ασφάλεια στο διαδίκτυο) και γραμμή «υποστηρίζω» 8001180015
www.0-18.gr (συνήγορος του παιδιού)
www.mentoras.org
Ευρωπαϊκή τηλεφωνική γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων τηλ.116111