Οι κυριότερες θεραπείες για την κατάθλιψη είναι…:
• Οι βιολογικές θεραπείες
• Οι ψυχοθεραπείες
• Οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις
Η επιλογή της θεραπείας θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της εκτίμησης της κατάστασης του ατόμου που πάσχει από κατάθλιψη. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τα πηγαίνουν καλύτερα με ένα συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας. Η φαρμακευτική αγωγή βοηθά στο να ανακουφιστεί γρήγορα το άτομο από τα συμπτώματα και η ψυχοθεραπεία στο να μάθει περισσότερο αποτελεσματικούς τρόπους να αντιμετωπίζει τα προβλήματα της ζωής αλλά και τα προβλήμτα που προκύπτουν από την κατάθλιψη.
Από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής και το Πρόγραμμα κατά του Στίγματος των Ψυχικών Διαταραχών, “ΑΝΤΙ-ΣΤΙΓΜΑ”. Mε την επιστημονική ευθύνη της Mαρίνας Οικονόµου-Λαλιώτη. Επικ. Καθηγήτρια Ψυχιατρικής.
Βιολογικές θεραπείες
1. Φάρμακα
Υπάρχουν διάφοροι τύποι αντικαταθλιπτικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίσουν την καταθλιπτική διαταραχή. Οι περισσότεροι προσπαθούν να επαναφέρουν την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, επιδρώντας στη σεροτονίνη ή στη νοραδρεναλίνη ή και στους δύο αυτούς νευροδιαβιβαστές.
Η συνεργασία θεράποντος ιατρού-ασθενή είναι σημαντική για την επιλογή της κατάλληλης αγωγής και θα πρέπει να διατηρείται σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας. Μερικές φορές κάποιο φάρμακο δεν έχει το αναμενόμενο αποτέλεσμα και χρειάζεται ο γιατρός να το αντικαταστήσει ή να προσθέσει και κάποιο άλλο με διαφορετικό μηχανισμό δράσης ώστε να βρεθεί το καταλληλότερο φάρμακο ή συνδυασμός φαρμάκων ενώ κάποιες φορές χρειάζεται να αυξηθεί η δοσολογία ενός φαρμάκου για να έχει αποτέλεσμα.
Αν και κάποια βελτίωση μπορεί να παρατηρηθεί από τις πρώτες εβδομάδες, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρειάζονται 3 με 4 εβδομάδες συστηματικής λήψης, ώστε να εμφανίσουν το πλήρες θεραπευτικό τους αποτέλεσμα. Οι ασθενείς μόλις αρχίσουν να νιώθουν καλύτερα, συχνά μπαίνουν στον πειρασμό να σταματήσουν τη φαρμακευτική αγωγή, πιστεύοντας ότι δεν τη χρειάζονται πια. Είναι σημαντικό να συνεχίσει κανείς να παίρνει τα φάρμακά του και μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων, για 4 έως 9 μήνες έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας υποτροπής. Σε ορισμένα αντικαταθλιπτικά απαιτείται σταδιακή διακοπή για να δοθεί στον οργανισμό ο χρόνος που χρειάζεται για να προσαρμοσθεί. Ποτέ δεν πρέπει να σταματά κανείς τη λήψη ενός αντικαταθλιπτικού χωρίς να συμβουλευτεί το γιατρό του για οδηγίες για την ασφαλή διακοπή του φαρμάκου.
Τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση. Ωστόσο, όπως και για κάθε φάρμακο, ο γιατρός θα πρέπει να ελέγχει τακτικά τη δοσολογία και την αποτελεσματικότητα του αντικαταθλιπτικού φαρμάκου. Τα φάρμακα κάθε είδους δε θα πρέπει ποτέ να αναμιγνύονται χωρίς τη συμβουλή γιατρού. Κάποια φάρμακα, αν και ακίνδυνα όταν τα παίρνει κανείς μόνα τους, όταν ληφθούν μαζί με άλλα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές και επικίνδυνες παρενέργειες. Επίσης, το αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται γιατί μπορεί να μειώσει τη δραστικότητα των αντικαταθλιπτικών.
Τα αγχολυτικά δεν είναι αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Κάποιες φορές, όταν συνυπάρχει έντονο άγχος, τα αγχολυτικά μπορεί να χορηγηθούν μαζί με τα αντικαταθλιπτικά για μικρό όμως χρονικό διάστημα γιατί προκαλούν εξάρτηση. Δεν είναι αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται μόνα τους για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορεί να χορηγηθούν μαζί με τα αντικαταθλιπτικά όταν στην κατάθλιψη συνυπάρχουν ψευδαισθήσεις ή και παραληρητικές ιδέες.
Για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής ο σταθεροποιητής του συναισθήματος λίθιο, ήταν για πολλά χρόνια η θεραπεία εκλογής. Τα άτομα που παίρνουν λίθιο θα πρέπει να παρακολουθούνται με τακτικές εξετάσεις αίματος γιατί το εύρος μεταξύ θεραπευτικής και τοξικής δόσης είναι μικρό. Επίσης ένα μικρό ποσοστό των ατόμων που λαμβάνει λίθιο μπορεί μακροπρόθεσμα να αντιμετωπίσει προβλήματα με το θυρεοειδή του. Πρόσφατα, και άλλα φάρμακα όπως τα αντιεπιληπτικά άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής και στη σταθεροποίηση του συναισθήματος.
Οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων είναι συνήθως ήπιες και παύουν να υφίστανται λίγες ημέρες μετά τη χρήση του φαρμάκου. Οι πιο συχνές είναι η κεφαλαλγία που συνήθως σταματά, γρήγορα, η ναυτία που και αυτή είναι προσωρινή, η νευρικότητα και η αϋπνία καθώς και σεξουαλικές διαταραχές.
2. Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT)
Σήμερα, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία χρησιμοποιείται σπάνια και μόνο στις περιπτώσεις εκείνες των ατόμων με βαριά και απειλητική για τη ζωή κατάθλιψη ή για ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν για διάφορους λόγους φαρμακευτική αντικαταθλιπτική αγωγή.
Οι ψυχοθεραπείες
Η ψυχοθεραπεία έχει σκοπό να υποστηρίξει το άτομο στις δύσκολες στιγμές που περνά, να το βοηθήσει να επιστρέψει σε έναν πιο υγιή και ικανοποιητικό τρόπο ζωής, να ξαναβρεί ελπίδα και νόημα στη ζωή του. Υπάρχουν διάφορες σχολές ψυχοθεραπείας όπως:
1. Γνωσιακή ψυχοθεραπεία
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία είναι μια σύγχρονη μορφή ψυχοθεραπείας με πολύ καλά αποτελέσματα στην κατάθλιψη και στις αγχώδεις διαταραχές. Αποτελεί σήμερα την πιο συχνά χρησιμοποιούμενη ψυχοθεραπεία στον κόσμο.
Εστιάζει στα παρόντα προβλήματα του ασθενή, έχει σχετικά μικρή διάρκεια -15 έως 20 συνεδρίες-και βασίζεται στη συνεργασία θεραπευτή και θεραπευόμενου. Στοχεύει στην τροποποίηση βαθιά ριζωμένων αρνητικών σκέψεων και συμπεριφορών και στην αλλαγή του αρνητικού τρόπου με τον οποίο κάποιος σκέφτεται για τον εαυτό του, τον κόσμο και το μέλλον. Ζητά από το θεραπευόμενο να κρίνει την αλήθεια των σκέψεών του και να δοκιμάσει καινούριους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων.
2. Διαπροσωπική ψυχοθεραπεία
Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία είναι και αυτή μία βραχεία ψυχοθεραπεία που συνήθως ολοκληρώνεται σε τρεις ή τέσσερις μήνες με εβδομαδιαίες συνεδρίες. Είναι αποτελεσματική στις ήπιες μορφές κατάθλιψης.
Εστιάζει στις διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου, που προκαλούν ή επιδεινώνουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Ο θεραπευτής βοηθά το θεραπευόμενο να βελτιώσει τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζει τις διάφορες δυσκολίες.
3. Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία
Η ψυχοδυναμική θεραπεία μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια. Είναι πιο χρήσιμη σε ανθρώπους με προβλήματα προσωπικότητας ή ήπιες μορφές κατάθλιψης που χρονίζουν.
Επικεντρώνεται στη συνειδητοποίηση των επιθυμιών, των αναγκών και των ενδόμυχων σκέψεων του ατόμου που επηρεάζουν τις επιλογές στη ζωή του. Εστιάζει σε γεγονότα της ζωής που συνέβησαν στην παιδική ηλικία του ατόμου και στοχεύει στην επίλυση των εσωτερικών συγκρούσεων.
4. Ομαδική ψυχοθεραπεία
Η ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι βραχεία ή μακροχρόνια. Το άτομο αντλεί την υποστήριξη που χρειάζεται από την ομάδα και εξερευνά το πρόβλημά του μαζί με αυτή. Ενθαρρύνεται να μιλήσει για το πρόβλημά του, τον εαυτό του και τις σχέσεις του με τους άλλους και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Αποκαλύπτει τα προβλήματά του σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και εμπιστοσύνης και προσπαθεί να βρει εναλλακτικές λύσεις με τη βοήθεια της ομάδας.
5. Δημιουργικές θεραπείες μέσω τέχνης
Οι θεραπείες αυτές περιλαμβάνουν τη δραματοθεραπεία, τη μουσικοθεραπεία, τη χοροθεραπεία και την εικαστική ψυχοθεραπεία. Μπορούν να συνδυαστούν με φαρμακευτική θεραπεία ή με κάποια άλλη μορφή ψυχοθεραπείας. Το άτομο εξετάζει το πρόβλημά του μέσα από το συμβολισμό και τη μεταφορά του σε μία καλλιτεχνική μορφή και έτσι ενθαρρύνεται να ξαναγίνει δημιουργικό και να δώσει νόημα στη ζωή του.
Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις
Οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις αποσκοπούν στο να αμβλύνουν τους παράγοντες που προκαλούν άγχος και συμβάλλουν στην έναρξη ενός καταθλιπτικού επεισοδίου, στην επιδείνωση της συμπτωματολογίας και στην υποτροπή της διαταραχής.
Ασκούνται παρεμβάσεις στην οικογένεια ώστε να εξομαλυνθούν οι ενδοοικογενειακές σχέσεις και ενισχύονται οι κοινωνικοί δεσμοί του ατόμου έτσι ώστε το άτομο να υποστηριχθεί και να γίνει πιο λειτουργικό.
Μια εναλλακτική προσέγγιση
Το χελωνοβάλσαμο (St John’s Wort)
Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύ συζήτηση για τη χρήση του χόρτου του St John (hypericium perforatum) στη θεραπεία της κατάθλιψης. Οι μελέτες που έχουν ως τώρα διεξαχθεί ήταν μικρής διάρκειας και χρησιμοποίησαν διαφορετικές δοσολογίες. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης του δεν είναι ακόμη γνωστός, αλλά φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης. Μπορεί όμως να επηρεάσει τη δράση κάποιων φαρμάκων, γι’αυτό πριν κανείς το δοκιμάσει είναι απαραίτητο να συμβουλευτεί το γιατρό του.