Ο θυμός και η διαχείρισή του
Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να εκφραστεί με μέτρια ευερεθιστότητα αλλά και με έντονη οργή. Είναι μια….
φυσιολογική αντίδραση σε καταστάσεις που το άτομο αναγνωρίζει κάποιον κίνδυνο ή απειλή, καθώς και όταν αισθάνεται αδικία από την πλευρά των άλλων. Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που μας δείχνει ότι οι ανάγκες μας, οι επιθυμίες και οι στόχοι μας για κάποιο λόγο δεν εκπληρώνονται, και για αυτό μπορεί να δράσουμε παρορμητικά, επιθετικά ή βίαια.
Aπό την ψυχολόγο, Αγγελική Βλασοπούλου
Όταν είμαστε θυμωμένοι, δεν θέλουμε απαραίτητα να βλάψουμε κάποιον. Η πρώτη πρόταση αφορά το φυσιολογικό συναίσθημα και η δεύτερη τη δυσλειτουργική συμπεριφορά. Το πρώτο μπορεί να οδηγήσει στο δεύτερο, αν και όχι απαραίτητα. Το συναίσθημα του θυμού μπορεί να μας δημιουργήσει προβλήματα όταν εκφράζεται με υπερβολική ένταση, υπερβολικά συχνά ή με ακατάλληλο τρόπο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το σώμα μας σχεδόν καταπονείται από τη συνεχόμενη ένταση, καθώς η πίεση του αίματος και ο καρδιακός ρυθμός αυξάνονται και διατηρούνται σε αυτά τα επίπεδα για αρκετή ώρα. Επιπλέον, η μη σωστή έκφραση του θυμού μπορεί να οδηγήσει σε πολλές αρνητικές συνέπειες, όπως τη σύλληψη ή τη φυλάκιση, τις αντεκδικήσεις, την απώλεια αγαπημένων προσώπων, το αίσθημα ενοχής, ντροπής, ή λύπης.
Το πρώτο βήμα για τη διαχείριση του θυμού είναι η αναγνώριση της ύπαρξης και της έντασης του συναισθήματος. Εάν εξασκηθείτε στο να αναγνωρίζετε την ένταση του συναισθήματος, τότε θα μπορείτε και να παρεμβαίνετε εγκαίρως ώστε να το διαχειριστείτε. Φτιάξτε ή φανταστείτε μια σκάλα ή μεζούρα από το 1 έως το 10, όπου το 1 εκφράζει την απόλυτη έλλειψη του θυμού και το 10 τη βίωση πολύ έντονου συναισθήματος σε βαθμό απώλειας του ελέγχου που οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες. Σκοπός είναι να αποφύγετε να φτάσετε στο 10, μέσα από κατάλληλες στρατηγικές.
Παρατηρήστε και κρατήστε σημειώσεις για το πότε και υπό ποιες συνθήκες βιώνετε το εν λόγω συναίσθημα. Με άλλα λόγια, καταγράψτε ποιες καταστάσεις το πυροδοτούν. Για παράδειγμα, μια παρατήρηση από το αφεντικό ή ένα ατακτοποίητο δωμάτιο. Ταυτόχρονα, προσπαθήστε να εστιάσετε στις σωματικές ενδείξεις (αύξηση του ρυθμού της καρδιάς, σφίξιμο στο στήθος, αίσθημα ζέστης και κοκκίνισμα), τις συμπεριφορικές ενδείξεις (σφίγγω τις γροθιές μου, χτυπάω μια πόρτα δυνατά, υψώνω τον τόνο της φωνής), τα τυχόν άλλα συνυπάρχοντα συναισθήματα (φόβος, ενοχή, ζήλεια, ανασφάλεια κοκ), καθώς και τις γνωστικές ενδείξεις. Οι τελευταίες αναφέρονται στην τάση που έχουμε να ερμηνεύουμε καταστάσεις και γεγονότα με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Για παράδειγμα, μπορεί το σχόλιο ενός φίλου να το εκλάβουμε ως κριτική ή να θεωρήσουμε ότι οι άλλοι έχουν σκοπό να μας ταπεινώσουν ή να μας ελέγξουν.
Στη συνέχεια, προσπαθήστε να αναγνωρίσετε εκείνες τις στρατηγικές που ακολουθείτε προκειμένου να ελέγξετε τον θυμό σας. Είναι οι κατάλληλες; Ένας πρώτος τρόπος για να διαχειριστείτε ένα πολύ έντονο συναίσθημα θυμού είναι να το συζητήσετε με κάποιο αγαπημένο πρόσωπο ή πρόσωπο εμπιστοσύνης που πιστεύετε ότι μπορεί να σας καταλάβει. Εκφράστε το συναίσθημά σας και ακούστε τις εναλλακτικές ερμηνείες που μπορεί να σας δώσει.
Επιλέξτε να φύγετε προσωρινά από την κατάσταση ή το άτομο που κλιμακώνει το θυμό σας, προκειμένου να κάνετε μια βόλτα ή κάτι άλλο που μπορεί να σας χαλαρώσει, και επιστρέψτε αργότερα για να συνεχίσετε την κουβέντα ή τη διαπραγμάτευση. Τέλος, εκπαιδευτείτε και εφαρμόστε τη χαλάρωση μέσω της σωστής αναπνοής. Θα ρυθμίσει την ένταση των σωματικών αντιδράσεων που προαναφέρθηκαν και θα εξουδετερώσει την αντίδραση του θυμού ή του στρες.
Ένα σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας διαχείρισης του θυμού είναι να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι τα ίδια τα γεγονότα που μας
θυμώνουν αλλά οι ερμηνείες που δίνουμε σε αυτά. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι προσπαθείτε να επιβιβαστείτε σε ένα αστικό λεωφορείο και ότι πολύ κόσμος σας σπρώχνει από αριστερά και δεξιά. Εάν σκεφτείτε «Πως είναι δυνατόν να είναι όλοι τόσο αναίσθητοι. Θα έπρεπε να προσέχουν περισσότερο», ο θυμός σας θα κλιμακωθεί. Όλοι συμφωνούμε ότι ο σεβασμός και η προσοχή προς τον άλλον είναι σημαντικό στοιχείο της καθημερινής κοινωνικής μας διαβίωσης. Η αλήθεια είναι όμως ότι αυτό δεν συμβαίνει πάντα και εμείς επιλέγουμε να δούμε την κατάσταση πιο ρεαλιστικά ως ένα ατυχές ελάττωμα των ανθρώπων, ή να αφήσουμε τον θυμό μας να κλιμακωθεί κάθε φορά που αυτό συμβαίνει.
Πεποιθήσεις και κανόνες ζωής με πολλά «πρέπει» εύκολα μας οδηγούν σε συνθήκες όπου ο έντονος θυμός θα βρίσκει πρόσφορο έδαφος. Η ισορροπία μπορεί να γίνει λεπτή ανάμεσα στην έκφραση διεκδικητικής συμπεριφοράς και στην υπερβολική έκφραση του θυμού. Προσπαθήστε να αναθεωρήσετε κάποιες πεποιθήσεις, που ίσως εσείς ή κάποιοι στενοί σας άνθρωποι να έχουν αναγνωρίσει ως άκαμπτες ή δυσλειτουργικές.
Τέλος, εξασκηθείτε στη διεκδικητική συμπεριφορά, όπου οι ανάγκες και τα θέλω τα δικά σας έχουν την ίδια αξία και σημασία με τα θέλω των άλλων. Υπερασπιστείτε τον εαυτό σας, χωρίς όμως να υποτιμήσετε ή να επιτεθείτε στον συνομιλητή σας. Ο θυμός άλλωστε είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και η λειτουργική έκφρασή του το επικυρώνει.
Πηγή: Anger management. A cognitive behavioral therapy manual. U.S. DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES (2002).