Οι ενέσεις αισιοδοξίας, ο φαύλος κύκλος της ύφεσης…

Ελλάδα παραμένει στην ευρωζώνη και η εκταμίευση των δόσεων είχαν, με την αμέριστη βοήθεια των κατεστημένων ΜΜΕ, δημιουργήσει ένα κλίμα σχετικής αισιοδοξίας. Η αισιοδοξία αυτή έχει πια εξανεμισθεί. Οι πολίτες άρχισαν να βλέπουν στην τσέπη τους τα επώδυνα μέτρα που ψηφίσθηκαν το φθινόπωρο του 2012. Και βεβαίως η περαιτέρω αφυδάτωση της αγοράς πολλαπλασιάζει τα οικονομικά και κοινωνικά ερείπια.

Αν και οι τρεις κυβερνητικοί εταίροι ομολογούν πια ότι η κοινωνία έχει εξαντλήσει τα όρια αντοχής της, συνεχίζουν απτόητοι στην ίδια γραμμή. Η πλήρης εξάρτησή τους από την τρόικα το μόνο που τους επιτρέπει είναι να διαπραγματεύονται λεπτομέρειες. Το γεγονός ότι χρειάσθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός να διαπραγματευθεί με τους απεσταλμένους της Τρόικας καταδεικνύει και θεατρικά ποιος αποφασίζει ακόμα και για τις λεπτομέρειες.

Πνευματική εικόνα
Κάθε ρύθμιση που χαλαρώνει έστω και ελάχιστα τον ασφυκτικό κλοιό που βιώνουν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά είναι καλοδεχούμενη. Δεν πρόκειται, όμως, να σπάσει τον φαύλο κύκλο της ύφεσης στον οποίο έχει εγκλωβισθεί η ελληνική οικονομία. Η κυβέρνηση προσπαθεί να καλλιεργήσει την εντύπωση ότι τα δύσκολα είναι μέχρι τον Ιούνιο κι ότι από το δεύτερο εξάμηνο θα αρχίσει σταδιακά η ανάκαμψη. Τίποτα, ωστόσο, δεν δικαιολογεί αυτή την εκτίμηση.

Το μικρό πρωτογενές πλεόνασμα για το οποίο επαίρεται η κυβέρνηση είναι πλασματικό, αφού προκύπτει από το γεγονός ότι το Δημόσιο συνεχίζει την άτυπη μερική στάση πληρωμών στο εσωτερικό. Αν και εισέπραξε τη μεγάλη δόση, εξόφλησε μόνο ένα μικρό ποσοστό των οφειλών του προς ιδιώτες και όχι το σύνολο, όπως είχε δεσμευθεί.

Οι συγκυβερνώντες δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν νέα μέτρα. Ακόμα κι αν παραβλέψουμε ότι η διαβεβαίωση έχει δοθεί και έχει παραβιασθεί πολλές φορές την τελευταία τριετία, υπάρχει στη γωνία η ρήτρα αυτόματης δημοσιονομικής προσαρμογής. Η κυβερνητική διαβεβαίωση ότι η ρήτρα δεν θα ενεργοποιηθεί, επειδή δεν θα υπάρξουν αποκλίσεις, είναι ελάχιστα πειστική. Η συνεχιζόμενη ύφεση καθιστά αναπόφευκτη τη δημοσιονομική απόκλιση και ως εκ τούτου αναπόφευκτα θα καταστούν τα νέα μέτρα τον Ιούνιο. Με άλλα λόγια, κατά πάσα πιθανότητα θα αναπαραχθεί ο φαύλος κύκλος.

«Ουκ αν λάβοις»
Η αυξανόμενη υστέρηση στα έσοδα δεν είναι συγκυριακό φαινόμενο. Η μεγάλη αύξηση των φόρων σε συνθήκες ύφεσης δεν λύνει το πρόβλημα. Δεν είναι μόνο ότι η μείωση του όγκου συναλλαγών μειώνει και τα έσοδα από τη σχετική φορολογία. Είναι και το γεγονός ότι για ένα ολοένα και πιο μεγάλο ποσοστό οφειλετών ισχύει το «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος».

Παρά το γεγονός πως η κυβέρνηση έχει υψώσει τον πέλεκυ πάνω από το κεφάλι όσων οφείλουν στο Δημόσιο, η κατάσταση σ’ αυτό το επίπεδο δεν αναμένεται να βελτιωθεί. Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζουν μόνο μισθωτοί και συνταξιούχοι, αλλά και μικροεπιχειρηματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες, οι οποίοι κατά κανόνα πλήρωναν και συνεχίζουν να πληρώνουν πολύ λιγότερους φόρους απ’ όσους αντιστοιχούσαν στα πραγματικά εισοδήματά τους.

Τα οφέλη αυτών των στρωμάτων από τη συστηματική και πολύχρονη φοροδιαφυγή, ωστόσο, κατά κανόνα είχαν επενδυθεί κυρίως σε ακίνητα και παραλλήλως είχαν χρηματοδοτήσει ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Ενα μικρό μέρος μόνο ήταν αποταμιευμένο. Ανεξαρτήτως της ηθικής πτυχής, λοιπόν, ούτε κι αυτά τα μεσαία στρώματα είναι πάντα σε θέση να ανταποκριθούν στα αυξημένα φορολογικά βάρη. Συχνά, ο μόνος τρόπος είναι να ρευστοποιήσουν ακίνητη περιουσία. Οποιος, όμως, επείγεται να πουλήσει, εάν βρει αγοραστή, θα το κάνει σε εξευτελιστικές τιμές.

…και το φάσμα της κατάρρευσης

Η ΠΕΡΙΡΡΕΟΥΣΑ ατμόσφαιρα επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση. Η διάψευση της αρχικής ελπίδας για διέξοδο από την κρίση επηρεάζει αρνητικά και τη συμπεριφορά εκείνων που ακόμα μπορούν να σηκώσουν τα φορολογικά βάρη τους. Η σκοτεινή προοπτική ωθεί αρκετούς να μην πληρώνουν με σκοπό να διατηρήσουν ένα χρηματικό απόθεμα ασφαλείας για τις δύσκολες ημέρες που έρχονται. Επίσης, μικροεπιχειρηματίες και επαγγελματίες, που βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, προτιμούν να διακινδυνεύουν μην κόβοντας αποδείξεις, ή και να μην αποδίδουν το ΦΠΑ, επειδή είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσουν το κεφάλι τους έξω από το νερό.

Οι ίδιοι λόγοι ωθούν ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις και νοικοκυριά να μην εξυπηρετούν τα δάνειά τους, γεγονός που αποσταθεροποιεί το τραπεζικό σύστημα. Η μεγάλη μερίδα της δόσης που προορίζεται να το ανακεφαλαιοποιήσει θα καλύψει τις απώλειές του από το διπλό «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων. Το πρόβλημα, όμως, για το τραπεζικό σύστημα δεν πρόκειται να λυθεί. Κι αυτό επειδή η συνεχής διόγκωση των «κόκκινων δανείων» ουσιαστικά τείνει να δημιουργήσει μια μαύρη τρύπα.

Σ’ αυτές τις συνθήκες, ο στόχος για παραγωγή πραγματικού πρωτογενούς πλεονάσματος καθίσταται σισύφειο έργο. Ακόμα κι αν τελικώς επιτευχθεί, θα επιτευχθεί με ακραία δυσανάλογο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Παρά και τις εσωτερικές κριτικές για τη λανθασμένη συνταγή, η τρόικα επιμένει στην αυστηρή τήρηση δεσμεύσεων και στόχων, οι οποίοι είναι από εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατον να τηρηθούν.

Χωρίς «κούρεμα» του ελληνικού χρέους που έχουν στα χέρια τους η ΕΚΤ και οι χώρες-μέλη και χωρίς ένα σχέδιο μεγάλων επενδύσεων, που θα πείσει και τους ιδιώτες ότι η Ελλάδα εισέρχεται σε φάση ανάκαμψης, η ελληνική οικονομία είναι καταδικασμένη. Ολα δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει εισέλθει σ’ έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, ότι η σημερινή δυναμική οδηγεί σε κάποιου είδους κατάρρευση.