Η Θέσπιση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης Ανοίγει το Μονοπάτι Εξόδου από την Κρίση

Γράφει : ο Γιώργος Γκορέζης*

Μπορεί η τουρκική κυβέρνηση να επιμένει ότι συζητά με την Ελλάδα τα θέματα της διεθνούς νομιμότητας, αλλά την ίδια στιγμή η διεθνής νομιμότητα δεν υφίσταται για την Τουρκία. Η Άγκυρα εξακολουθεί πεισματικά να μην αποδέχεται το Δίκαιο της θαλάσσης και…..
να αμφισβητεί εμπράκτως ότι τα νησιά ανατολικά από τη μέση γραμμή του Αιγαίου έχουν ελληνική κυριαρχία. Στόχος και επιδίωξη της από το 1974 και εντεύθεν είναι να ακυρώσει τα ελληνικά επιχειρήματα περί υφαλοκρηπίδας των νησιών, και «να παγώσει» την εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων εντός της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).

Σύμφωνα με το Δίκαιο της θαλάσσης κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να ορίζει ΑΟΖ εύρους μέχρι και 200 μιλίων. Η Τουρκία, όπως και οι ΗΠΑ, δεν έχουν συνομολογήσει τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης. Η Τουρκία λόγω Αιγαίου, και οι ΗΠΑ επειδή, σύμφωνα με τη σύμβαση, η υποθαλάσσια λοφοσειρά συνέχεια της Σιβηρίας μέχρι τη Γροιλανδία, δηλαδή ολόκληρη η Αρκτική με το 25% των παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου, θα περιέλθει στη Ρωσία. Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία, αν και δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης, έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα με βάση την προβλεπόμενη αρχή της μέσης γραμμής. Έχει αποδεχθεί, δηλαδή, τον κανόνα.

Για τη χώρα μας το Καστελλόριζο αποκτά κρίσιμη σημασία, επειδή ουσιαστικά διαμορφώνει τον χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου αναφορικά με τον έλεγχο του εναερίου χώρου, αλλά κυρίως στο επίπεδο της ΑΟΖ. Η ύπαρξη του εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής (όταν θα δημιουργηθεί) με την κυπριακή ΑΟΖ. Οι δύο αυτές παρεμβάλλονται μεταξύ τουρκικής και αιγυπτιακής, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα το αμφισβητεί, παρ’ ότι το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά ότι κατοικημένα νησιά, όπως το Καστελλόριζο, έχουν δικαίωμα ΑΟΖ.

Επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου, η Κυπριακή Δημοκρατία δημιούργησε τη δική της ΑΟΖ, συνάπτοντας συμφωνίες οριοθέτησης με την Αίγυπτο, τη Λιβύη και τον Λίβανο. Η Αθήνα δεν ανταποκρίθηκε στο κυπριακό αίτημα να συνάψουν αντίστοιχη συμφωνία, για να μην προκαλέσει την αντίδραση της Άγκυρας. Κι αυτό, παρ’ ότι το Διεθνές Δίκαιο την ευνοεί και παρ’ ότι μέχρι τώρα έχουν δημιουργήσει ΑΟΖ 135 παράκτιες χώρες.

Με μεγάλη καθυστέρηση η Αθήνα άρχισε τελευταία συνομιλίες με την Αίγυπτο και τη Λιβύη για τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης των ΑΟΖ, αλλά το κλίμα δεν είναι πια τόσο ευνοϊκό. Η Τρίπολη θεωρεί ότι το θέμα των θαλασσίων ζωνών στη Μεσόγειο πρέπει να λυθεί σε «περιφερειακό επίπεδο» και όχι διμερώς, με τις διαδικασίες που προβλέπει η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης. Και το Κάιρο δέχεται ισχυρές πιέσεις από τους Τούρκους να αποδεχθεί την απαίτησή τους για σύναψη αιγύπτιο-τουρκικής συμφωνίας οριοθέτησης, που θα αγνοεί την ύπαρξη του Καστελλόριζου. Επιπλέον η Άγκυρα στέλνει τα πολεμικά σκάφη της στην περιοχή μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, προκειμένου και σ’ αυτό το επίπεδο να κατοχυρώσει την παρεμβολή της.

Μετά τις τελευταίες έρευνες υδρογονανθράκων μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες πιέζουν για την ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ, διότι πρέπει να προχωρήσουν οι διαγωνισμοί και οι σχετικές συμφωνίες για υποθαλάσσιες έρευνες. Οι εταιρείες αυτές είναι πολυεθνικοί κολοσσοί και δρουν σαν προστατευτικός μανδύας που καλύπτει την Ελλάδα έναντι τουρκικών αντιδράσεων και άλλων διπλωματικών ενεργειών της Άγκυρας. Παρά ταύτα μέχρι τώρα η Ελλάδα έχει μείνει άπραγη , και υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα status quo απώλειας κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.

Η δυναμική των γεωστρατηγικών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο υποχρεώνει την Ελληνική Κυβέρνηση να πάρει σημαντικές αποφάσεις στον ενεργειακό τομέα, προστατεύοντας ζωτικά εθνικά συμφέροντα. Σύμφωνα με τελευταίες έγκυρες πληροφορίες, η χώρα μας προτίθεται να καταθέσει στον ΟΗΕ συντεταγμένες για την μονομερή ανακήρυξη της Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης ( ΑΟΖ ), που θα φέρει «περιχαράκωση» του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου της. Οι συντεταγμένες αυτές θα οριοθετούν τις ελληνικές διεκδικήσεις σε μια ευρύτατη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, με βάση το Δίκαιο της θάλασσας του 1982 και με την μέθοδο της μέσης γραμμής, τα όποια απορρίπτει διαρρήδην η Τουρκία.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Ahmet Davutoğlu αντιδρά, και με πρόσφατες δηλώσεις του για το θέμα της ΑΟΖ είπε ότι «Πρέπει να αποφεύγονται οι μονόπλευρες κινήσεις, που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα να απαντήσει η Τουρκία, με ότι αυτό συνεπάγεται». Να διευκρινίσουμε ότι είναι άλλο πράγμα η ανακήρυξη της ΑΟΖ, που μπορεί να γίνει μονομερώς από τα κράτη που έχουν υπογράψει και έχουν αποδεχτεί το Δίκαιο της Θαλάσσης του 1982 (135 κράτη- μέλη του ΟΗΕ ) και άλλο θέμα, η οριοθέτηση της ΑΟΖ, που απαιτεί συμφωνία των ενδιαφερομένων κρατών.

Ορισμένοι έλληνες διπλωμάτες εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για την αναγκαιότητα της κατάθεσης τώρα των συντεταγμένων της ελληνικής ΑΟΖ στον ΟΗΕ. Και μάλιστα τη στιγμή που η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης και είναι κράτος περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας, η ελληνική διπλωματία δεν έχει αξιοσημείωτη διεθνή παρουσία , ενώ οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν είναι στο ζενίθ της επιχειρησιακής τους ικανότητας, λόγω περικοπών στα εξοπλιστικά. Υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη αποδυναμωμένων παραγόντων ισχύος σ’ ότι αφορά την οικονομία και τη στρατιωτική ισχύ, καθώς και η μακροχρόνια πολιτισμική, αξιακή και θεσμική αποδόμηση μιας χώρας συνιστούν τρωτά σημεία, όχι μόνο για το διεθνή της ρόλο και τη διαπραγματευτική της ικανότητα, αλλά και για την αναζωπύρωση ξένων διεκδικήσεων σε βάρος των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Με τους ανωτέρω συμπαρατάσσεται αμερικανός διπλωμάτης που δήλωσε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες τάσσονται εναντίον μονομερών ενεργειών από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης στο ζήτημα της κατάθεσης συντεταγμένων στα Ηνωμένα Έθνη για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας, καθώς και για τη μονομερή ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ)». Πάντως, κατά τους έλληνες διπλωμάτες, όλα τα ανωτέρω δυσμενή στοιχεία αναιρούνται αν η Κυβέρνηση εξασφαλίσει την υποστήριξη της Γερμανίας, εκτός από την θεωρούμενη ως βεβαία υποστήριξη του Ισραήλ, οπότε αλλάζουν και οι συσχετισμοί ισχύος υπέρ της Ελλάδας.

Φαίνεται ότι μελετάται από τους αρμοδίους και η ανακήρυξη και οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. «Αν εκμεταλλευτούμε τα νέα γεωστρατηγικά δεδομένα και προχωρήσουμε χωρίς ιδεοληψίες σε μια συνεργασία με την Ελλάδα και το Ισραήλ, η αναπτυξιακή προοπτική θα είναι τεράστια», δήλωσε ο υποψήφιος πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης. Επίσης το Ισραήλ έχει προτείνει την ενοποίηση των FIR και συνακόλουθα και των ΑΟΖ (αυτών που έχουν ανακηρυχθεί από Ισραήλ και Κύπρο και αυτής που σκοπεύει να ανακηρύξει η Ελλάδα) σε ότι αφορά την εναέρια επιτήρηση και προστασία των ΑΟΖ ακόμη και με στρατιωτικά μέσα.

Η απομόνωση της Τουρκίας είναι πλέον γεγονός, και σ’ αυτό συμβάλλει και η Ρωσία. Για να ισχυροποιήσει τη θέση της και την θέση της Κύπρου, έχει κατεβάσει από το Νοέμβριο το στόλο της με αεροπλανοφόρο στη Μεσόγειο. Και προχωράει ακόμα περισσότερο. Παίρνει κι’ αυτή άδεια με την gazprom για εξορύξεις, και μάλιστα σε θέση που η τούρκοι θεωρούν δική τους ζώνη. Αν αυτό προχωρήσει, τίθεται de facto τέρμα στην υφαλοκρηπίδα για την Τουρκία, και στην Αρκτική για τις ΗΠΑ.

Η Άγκυρα δεν μένει άπραγη. Ο τουρκικός κρατικός φορέας ΤΡΑΟ (Turkish Petroleum Corp) εξήγγειλε έρευνες μέσα στην ελληνική ΑΟΖ, σε περιοχές γύρω από το Καστελόριζο και νότια της Κρήτης, ενώ άγνωστες είναι οι προθέσεις των αναφορικά με το Β. Αιγαίο και το κοίτασμα Μπάμπουρα. Οι τούρκοι θεωρούν ως «παράθυρο ευκαιρίας» την θεωρητική αδυναμία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, λόγω οικονομικής συγκυρίας, να παρατάξουν επί μακρό χρόνο ισχυρή αεροναυτική δύναμη στην Αν. Μεσόγειο, βασιζόμενοι και στην υπεροχή των αριθμών. ( Οι τούρκοι υπερέχουν 4:1 στα υποβρύχια και 2:1 στις φρεγάτες, ενώ είναι μηδενική η ελληνική παρουσία κορβέτες). Αλλά αποδεικνύεται ότι η η κίνηση τους αυτή είναι μια κίνηση απελπισίας.

Στη θρασύτατη πρόκληση της Τουρκίας δόθηκε η προσήκουσα απάντηση. Όπως αναφέρουν έγκυρες πηγές το ΠΝ είναι έτοιμο «να βγει στις θάλασσες» για να εκτελέσει μείζονες ασκήσεις, με κύριο «πρωταγωνιστή» των ασκήσεων τη Διοίκηση Φρεγατών, ακριβώς επάνω σε εκείνες τις περιοχές των τουρκικών ερευνών οι οποίες βρίσκονται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το ΠΝ αναμένεται να κινητοποιήσει τουλάχιστον 8 κύριες μονάδες επιφανείας, δηλαδή φρεγάτες MEKO-200HN και “S” οι οποίες θα συνοδεύονται από ικανό αριθμό ΤΠΚ Super Vita και La Combattante III και IIIb, ώστε με την κατάλληλη αεροναυτική υπεροχή να δοθεί σαφές μήνυμα στις παράνομες έρευνες της Άγκυρας.

Μετά από τόσα χρόνια απραξίας μας από τις μόνιμες αντιδράσεις της Τουρκίας, η χώρα μας συνειδητοποίησε επί τέλους ότι το θέμα της ΑΟΖ δεν είναι μόνο ένα πρόβλημα, αλλά ένας ολόκληρος προβληματισμός, που πρέπει να έχει απαραίτητα η πατρίδα μας, αν θέλει να ενσωματώσει τα νέα δεδομένα που καθορίζουν το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Το θέμα απασχόλησε προεκλογικά και το κόμμα της ΝΔ, και η ανακήρυξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης από πλευράς της Ελλάδας αποτέλεσε προεκλογική εξαγγελία του κ. Α. Σαμαρά, χωρίς όμως να διευκρινισθεί πλήρως αν αυτό θα συμβεί μονομερώς ή κατόπιν διαβουλεύσεων με την Τουρκία.

Το δόγμα-υπεκφυγή «η Κύπρος είναι μακριά», που έχει εμποτίσει γενιές διπλωματών, όπως και η μονοδιάστατη αντίληψη για την εθνική ασφάλεια, που συρρικνώνει το ελληνικό ενδιαφέρον αποκλειστικά στο Αιγαίο, βολεύουν την Άγκυρα. Της αφήνουν ελεύθερο το πεδίο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πυκνή αεροναυτική παρουσία των Τούρκων εκεί έχει σκοπό όχι μόνο τον έλεγχο, αλλά και την προβολή αβάσιμων διεκδικήσεων.

Η έννοια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης αντιμετωπίζεται τώρα σαν θεσμικό εργαλείο για τη χώρα μας, που προσφέρει ουσιαστικές και πρακτικές δυνατότητες. Εμπεριέχει τη δυναμική για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, με την επιλογή : ΑΟΖ ή κρίση. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να προσελκύσουμε μαζικά επενδύσεις που θα επιτρέψουν στην πατρίδα μας να αξιοποιήσει τον υποθαλάσσιο πλούτο της. Και η απόφαση που καλείται να λάβει η ελληνική κυβέρνηση ανήκει στα δεδομένα της γεωστρατηγικής μας. Κατά συνέπεια, είναι δική μας ευθύνη να περάσουμε το μήνυμα σε όλο το πολιτικό-διπλωματικό-στρατιωτικό επίπεδο, αν θέλουμε πραγματικά να έχουμε απόδοση σε εθνικά θέματα.

Περίπτωση της παραπομπής της διαφοράς στη Χάγη, δεν μας συμφέρει. Στην απόφαση του 2009 για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είχε αποφανθεί ότι η «Νήσος των Όφεων», που ανήκει στην Ουκρανία αλλά βρίσκεται κοντά στις Ρουμανικές ακτές, δεν έχει ούτε υφαλοκρηπίδα ούτε ΑΟΖ, παρά μόνο χωρικά ύδατα. Βέβαια, η «Νήσος των Όφεων», σε αντίθεση με το Καστελόριζο, είναι ακατοίκητη και υπάρχει εκεί μόνο στρατιωτική φρουρά. Όμως, λήφθηκε υπόψη σε μια άλλη διένεξη, μεταξύ Μπανγκλαντές και Μιανμάρ για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ τους.

Αλλά η μέχρι τώρα εμπειρία μας αποκλείει και την κοινή οριοθέτηση με την Τουρκία. Μένει επομένως η μονομερής ανακήρυξη. Αν συμβεί αυτό, μία μόνον είναι η επιλογή μας. Καθορίζοντας την ΑΟΖ της η Ελλάδα να παραχωρήσει ταυτόχρονα την εκμετάλλευση του οικοπέδου πλησίον του Καστελόριζου, σε αμερικανική ή ρωσική εταιρία. Οπότε η Τουρκία δεν θα αντιμετωπίσει εμάς, αλλά τους Αμερικανούς ή τους Ρώσους.

Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη αρχίζει επί τέλους να είναι ένα στρατηγικό άνοιγμα, ικανό ν’ αλλάξει τα δεδομένα που μας ταλανίζουν. Δημιουργεί νέο πλαίσιο για τη στρατηγική διαχείριση της κρίσης. Γι’ αυτό το λόγο, η οποιαδήποτε επιπλέον καθυστέρηση της θέσπισης της αποτελεί όντως ένα έγκλημα ειρήνης. Ο λαός μας υποφέρει και δεν έχει άλλες προοπτικές. Η ΑΟΖ του επιτρέπει να βρει το μονοπάτι της εξόδου από την κρίση και να δημιουργήσει το πεδίο της ανάκαμψης και της δράσης. Λειτουργεί επίσης ως ένα ενωτικό στοιχείο, αφού πρόκειται ξεκάθαρα για μία υπερκομματική έννοια, που ενώνει και δεν διαιρεί το λαό μας.-

* Ο Υποστράτηγος Γιώργος Γκορέζης αποφοίτησε από USA Command and General Staff College, και διετέλεσε Διευθυντής Πληροφοριών στην Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ ( AFSOUTH ).

e-mail : ggorezis@yahoo.gr