Γράφει ο Νίκος Βασιλειάδης
Αγαπητέ Βόλφανγκ. Πριν ακόμη πεις ακόμη μια λέξη για την Ελλάδα και τους έλληνες, την ύστατη αυτή ώρα καλό θα είναι να γνωρίσεις κάποια ξεχασμένη λεπτομέρεια που πιθανόν να μην σου έμαθαν στο δυτικό σου σχολείο. Εμείς εδώ γνωρίζουμε καλά και
πρέπει να γνωρίσεις και συ, αυτό που ονομάζουμε ωμοφαγία και τους συμβολισμούς της.
Η ωμοφαγία αποτελούσε στην αρχαιότητα μια από τις βασικές τελετουργίες των Ορφικό-διονυσιακών εκστατικών μυστηρίων. Όπως δηλώνει και η ίδια η λέξη, επρόκειτο για την πρακτική βρώσης ωμού κρέατος, η οποία στις μυστηριακές λατρείες είχε τελετουργικό χαρακτήρα και σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες μάλιστα η τελετουργία αυτή στις αρχές της εμφάνισής της απαιτούσε την θυσία ανθρωπίνου θύματος. Αίτιο της τελετουργίας αυτής είναι φυσικά αυτή η πανάρχαια πεποίθηση σε όλες τις πρωτόγονες κοινωνίες ότι καταναλώνοντας το ωμό κρέας του θύματος της θυσίας μπορείς να πάρεις τη δύναμη και τις ιδιότητές του. ο «μεγάλος κυνηγός», δοκιμάζει ο ίδιος την φοβερή του πράξη, δηλαδή γίνεται ο ίδιος θήραμα.
Στην Ελλάδα, φίλε Βόλφανγκ ο Διόνυσος-Ζαγρέας πεθαίνει κατακερματιζόμενος από τις Μαινάδες και ανασταίνεται ξανά συμβολίζοντας τον ετήσιο θάνατο και τη βλάστηση της φύσης, ένας μύθος θεμελιώδης και βασικός της Ορφικό-διονυσιακής λατρείας, ο οποίος έκανε την εμφάνιση του ταυτόχρονα με τη συγκεκριμένη τελετή και της έδωσε τη δυνατότητα να πάρει καθαρά πλέον το χαρακτήρα της «θεοφαγίας». Η χριστιανική μας εξάλλου θρησκεία ενσωμάτωσε αυτή την πρακτική με την Θεία Κοινωνία όπου ο πιστός μεταλαμβάνει του σώματος και του αίματος τους Θεού ώστε να τύχει της Θείας Χάριτος.
Από τα πανάρχαια όμως αυτά χρόνια κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της ανθρώπινης σκέψης, Η ανθρώπινη ύπαρξη εξυψώθηκε, έφτασε να κατανικήσει το «τιτανικό» στοιχείο και να ενισχύσει το ενυπάρχον σε αυτή «θεϊκό» στοιχείο με άλλους τρόπους, με διαφορετική φιλοσοφία. Κυρίως με το «Γνώθι σ’αυτόν», αν και δικαίως θα μου πεις πως στην πηγή της αυτογνωσίας ποτέ καμιά ανθρώπινη ψυχή δεν έσβησε τη δίψα της.
Ο Πλούταρχος, που θα τον ξέρεις, τρομαγμένος μπροστά σε μια τόσο βάρβαρη τελετουργία, διαμαρτύρεται και την απορρίπτει, και ακόμα πιο πέρα από τον Πλούταρχο ο νεοπλατωνικός Πορφύριος στο «Περί αποχής εμψύχων» και ο Ευριπίδης στις Βάκχες την απογυμνώνουν. Όσο αποτρόπαιο και αν φαίνεται αυτό το τελετουργικό της ανθρωποθυσίας, όσο και να μην ήταν κάτι εντελώς άγνωστο στους αρχαίους Έλληνες ωστόσο δεν αποτελούσε κάτι το σύνηθες. Η αλήθεια είναι πως συχνά ο άνθρωπος από φόβο για το τρομερό καταφεύγει στο τρομερό. Δε διστάζει να υπακούσει τις πρωτόγονες ορμές του και να στραφεί έτσι στην ανθρωποθυσία, προκειμένου να εξευμενίσει τους «θεούς» και να εξαιτήσει από αυτούς την νίκη και κατ’ επέκταση τη σωτηρία του ακολουθώντας το ζωώδες πάθος..
Αλλά, αγαπητέ μου Βόλφανγκ, ο πολιτισμένος πια άνθρωπος απέχει, κατά κανόνα, από την ωμοφαγία, δεν επιτρέπει στον εαυτό του να συνειδητοποιήσει σκέψεις ή αισθήματα που δε συμβιβάζονται με τα πρότυπα του πολιτισμού του, για αυτό και τα καταστέλλει ή τα απωθεί. Σε ένα πολιτισμό που έχει περάσει από το στάδιο της οπισθοδρόμησης σε ένα πνευματικό-προοδευτικό προσανατολισμό, οι παράγοντες που αντιπροσωπεύουν το σκοτάδι πρέπει και μένουν στο ασυνείδητο. Όμως, ο άνθρωπος σε κάθε πολιτισμό έχει μέσα του όλες τις δυνητικές προδιαθέσεις: είναι ο αρχαϊκός άνθρωπος, το θηρευτικό ζώο, ο κανίβαλος, ο ειδωλολάτρης αλλά και επίσης το ον που είναι ικανό για λογική σκέψη, για αγάπη, για δικαιοσύνη. Η συνείδησή του, που αντιπροσωπεύει τον κοινωνικό άνθρωπο, μαζί τους περιστασιακούς περιορισμούς που θέτει η ιστορική πραγματικότητα στην οποία συμβαίνει να ζει το άτομο, τον ωθεί να απωθεί τις δυνητικές αυτές προδιαθέσεις που ελλοχεύουν μεν στο ασυνείδητό του αλλά δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από τα κοινωνικά δεδομένα.
Εμείς οι έλληνες γνωρίζουμε μεν την τελετή, αλλά την αποδοκιμάζουμε. Ο Αριστοφάνης μας στην τολμηρή του πρόρρηση των «Βατράχων» διακωμωδώντας την τελετή της ωμοφαγίας, βάζει τους αμύητους να διατάζονται να αποσυρθούν και μαζί τους όλοι εκείνοι που «μήτε ποτέ μυήθηκαν από τον ταυροφάγο Κρατίνο να τελέσουν τα Βακχεία». Η λατρεία της «ωμής σάρκας» στην γενέτειρα της Δύσης, έχει περιέλθει σε αχρηστία εδώ και χιλιάδες χρόνια. Εξάλλου πρέπει να συνειδητοποιήσεις πως ένας αλλόφρων θεός, ένας «ωμάδιος» ή «ωμιστής» Διόνυσος υπάρχει μόνο όταν υπάρχει ο κόσμος που εκφράζεται μέσω αυτού, ένας κόσμος σε μια κατάσταση καταστροφικής μανίας την οποία εκείνος εκπροσωπεί. Αλλιώς περνά στην αφάνεια, μέχρι που ο κόσμος να τον ξανακαλέσει πάλι στο προσκήνιο. Και εν προκειμένω, στην Ευρώπη, δεν σε προσκάλεσε κανείς.